Problematyka przestępstw o marginalnym znaczeniu praktycznym na przykładzie przestępstwa dzieciobójstwa
Katarzyna Karolina Borkowska
Prokuratura Rejonowa Warszawa-Śródmieście w WarszawieAbstrakt
Przestępstwo stypizowane w art. 149 k.k. jest przestępstwem o marginalnym znaczeniu praktycznym – w ostatnich kilkunastu latach liczba dzieciobójstw stanowi odsetek promila liczby przestępstw stwierdzonych w Polsce. Jednocześnie przypadki dzieciobójstw zwykle spotykają się z szerokim zainteresowaniem społecznym. W polskiej ustawie dzieciobójstwo stanowi uprzywilejowany typ zabójstwa ze względu na przeżycie psychiczne kobiety, spowodowane procesem porodu. Wśród doktryny prawniczej i w dyskursie publicznym – wobec coraz większej świadomości społeczeństwa dotyczącej prokreacji, powszechnego dostępu do metod planowania rodziny oraz minimalizacji potępienia ciąż pozamałżeńskich – pojawiają się liczne głosy o braku zasadności utrzymywania dzieciobójstwa w systemie prawa. Wskazać w tym kontekście należy, że poszczególne ustawodawstwa różnie traktują przestępstwo dzieciobójstwa. Część z nich nie wyodrębnia tego czynu jako delictum sui generis, inne państwa przewidują za zabicie dziecka odpowiedzialność w typie kwalifikowanym albo uprzywilejowanym, z tą różnicą, że przesłanki, od których zależy złagodzenie odpowiedzialności karnej, są rozmaite.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest problematyka przestępstw o marginalnym znaczeniu praktycznym, przy czym jako przykład obrano przestępstwo dzieciobójstwa. Za cel badań przyjęto wykazanie, że treść normatywna przestępstwa dzieciobójstwa nie odpowiada jego treści kryminologicznej. W referacie przeanalizowano znamiona przestępstwa dzieciobójstwa oraz przytoczono dane statystyczne obrazujące skalę zjawiska. Następnie dokonano porównania polskiej regulacji z wybranymi unormowaniami zagranicznymi. Najważniejsze wnioski wypływające z pracy są takie, że przepis art. 149 k.k. nie obejmuje swoją dyspozycją wszystkich czynników, które w rzeczywistości prowadzą do zabójstw noworodków, co nasuwa pytania o aktualność regulacji wobec potrzeb współczesności oraz stanowi przyczynek do formułowania postulatów de lege ferenda.
Słowa kluczowe:
prawo karne, dzieciobójstwo, przestępstwo zanikające, derogacja przepisu karnego, odrębny typ przestępstwaBibliografia
Abou-Salah M., Gnubash R., The prevalence of early postpartum psychiatric morbidity in Dubai: a transcultural perspective, „Acta Psychiatrica Scandinavica” 1997, nr 5. Google Scholar
Andrejew I., Kodeks karny. Krótki komentarz, PWN, Warszawa 1986. Google Scholar
Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, PWN, Warszawa 1989. Google Scholar
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M., Kodeks karny. Komentarz, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1987. Google Scholar
Borkowska K.K., Przestępstwo dzieciobójstwa w ujęciu komparatystycznym, C.H. Beck, Warszawa 2020. Google Scholar
Borkowska K.K., Borkowski P., Społeczne postrzeganie przestępstwa dzieciobójstwa. Raport z badań, Temida 2, Białystok 2020. Google Scholar
Brzezińska J., O niektórych kontrowersjach wokół znamion przestępstwa dzieciobójstwa, „Ius Novum” 2012, nr 2. Google Scholar
Brzezińska J., Struktura zmodyfikowanych typów przestępstw, Wolters Kluwer, Warszawa 2020. Google Scholar
Bury B., Dudzik M., Naruszenie zakazu dyskryminacji pracowników jako czyn zabroniony, „Przegląd Prawa i Administracji” 2011, nr 86. Google Scholar
Daszkiewicz K., O dzieciobójstwie (w świetle kodeksu karnego z 6 czerwca 1997 r.), „Palestra” 1998, nr 5/6. Google Scholar
Dębski R. (red.), Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, seria: System Prawa Karnego, t. 3, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Długosz M., Przestępstwo dzieciobójstwa z perspektywy Konstytucji RP, „Palestra” 2018, nr 9. Google Scholar
Gałęska-Śliwka A., Dzieciobójstwo. Analiza karno-medyczna, Wyd. Nauk. UMK, Toruń 2011. Google Scholar
Gardocki L., Pojęcie przestępstwa i podziały przestępstw w polskim prawie karnym, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska – Sectio G” 2013, t. LX(2). Google Scholar
Gardocki L., Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa 2011. Google Scholar
Gardocki L., Typizacja uproszczona, „Studia Iuridica” 1982, t. 10. Google Scholar
Hanausek T., Z problematyki dzieciobójstwa, „Państwo i Prawo” 1962, nr 4. Google Scholar
Hołyst B., Kryminologia, PWN, Warszawa 1986. Google Scholar
Höynck T., Behnsen M., Zähringer U., Tötungsdelikte an Kindern unter 6 Jahren in Google Scholar
Deutschland: Eine kriminologische Untersuchung anhand von Strafverfahrensakten (1997–2006), Springer VS, Wiesbaden 2015. Google Scholar
Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 7–8. Google Scholar
Kaczmarek T. (red.), Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, seria: System Prawa Karnego, t. 5, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Komisja Prawa Wielkiej Brytanii, Prawo Komisji nr 304, Morderstwo, Zabójstwo i dzieciobójstwo. Projekt Szósty Dziewiątego Programu Reformy Prawa: Pozbawienie człowieka życia, Izba Gmin (The Law Commission, Law Com No 304, Murder, Manslaughter and Infanticide. Project 6 of the Ninth Programme of Law Reform: Homicide, The House of Commons), Londyn 2006. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., Komentarz do art. 149 k.k., [w:] R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., Ochrona dziecka w polskim prawie karnym, TNOiK, Toruń 1999. Google Scholar
Kosmaty P., Znaczenie prawa karnego materialnego w wytyczaniu granic swobody wypowiedzi i wolności prasy, „Zeszyty Prasoznawcze” 2017, t. 60, nr 3(231). Google Scholar
Księżopolska-Breś A., Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim, Wolters Kluwer, Warszawa 2010. Google Scholar
Kulesza J., Zarys teorii kryminalizacji, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 11–12. Google Scholar
Kumar R., Marks M., Wieck A., Hirst D., Campbell I., Checkley S., Neuroendocrine mechanisms in post-partum psychosis, „Biological Psychiatry” 1993, nr 17(4). Google Scholar
Mc Ivor R., Davies R., Wieck A., Marks M., Brown N., Campbell I., Checkley S., Kumar R., The growth hormone response to apomorphine at 4 days postpartum in women with a history of major depression, „Journal of Affective Disorders” 1996, nr 40(3). Google Scholar
Michalski B., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, seria: Nowa Kodyfikacja Karna – Krótkie Komentarze, Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 2000. Google Scholar
Potulski J., Dzieciobójstwo – kwestie prawne i społeczne, „Niebieska Linia” 2007, nr 6/53. Google Scholar
Rymaszewska J., Dolna M., Gryboś M., Kiejna A., Zaburzenia psychiczne okołoporodowe – epidemiologia, etiologia, klasyfikacja, leczenie, „Ginekologia Polska” 2005, nr 4(76). Google Scholar
Sindlewski E.A., Przyczynek do problematyki przestępstwa dzieciobójstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1962, z. 26. Google Scholar
Sitarz O., Prawo dziecka do życia w świetle art. 149 kodeksu karnego, „Przegląd Sądowy” 2004, nr 2. Google Scholar
Stefański R. (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Steiner M., Postpartum psychiatric disorders, „Canadian Journal of Psychiatry” 1990, nr 35. Google Scholar
Steiner M., Yonkers K., Depresja u kobiet, Via Medica, Gdańsk 1999. Google Scholar
Steiner M., Yonkers K., Eriksson E., Mood Disorders in Women, Martin Dunitz, Londyn 2000. Google Scholar
Strzemecka S., Internauci o „matce-zabójczyni”. Przyczynek do analizy socjologicznej, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2014, t. 24. Google Scholar
Szabłowska M., Rasmus R., Prawnokarna odpowiedzialność pracodawcy za nieprzeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu, „Palestra” 2012, nr 9–10. Google Scholar
Wisner K., Peindl K., Gigliotti T., Hanusa B., Obsessions and compulsions in women with postpartum depression, „Journal of Clinical Psychiatry” 1999, nr 60. Google Scholar
Wojtyczek K., Zasada proporcjonalności jako granica prawa karania, [w:] A. Zoll (red.), Racjonalna reforma prawa karnego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001. Google Scholar
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Znak, Kraków 2010. Google Scholar
Zawłocki R., Przestępstwo i jego struktura, [w:] R. Dębski (red.), Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, seria: System Prawa Karnego, t. 3, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, PWN, Warszawa 1980. Google Scholar
Zoll A. (red.), Racjonalna reforma prawa karnego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001. Google Scholar
Prokuratura Rejonowa Warszawa-Śródmieście w Warszawie
