Selekcja negatywna embrionów in vitro w świetle przepisów prawa polskiego, warunkujących stosowanie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej
Ewelina Wojewoda
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
Celem opracowania jest wskazanie kontrowersji i dylematów skorelowanych z selekcją negatywną zarodków in vitro oraz analiza regulacji normatywnych dotyczących wykorzystania preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej w świetle przepisów ustawy o leczeniu niepłodności. Preimplantacyjna diagnostyka genetyczna zarodków (PGD[1]) stanowi ogromne osiągnięcie, które jest powiązane z procedurą zapłodnienia pozaustrojowego i pozwala na dokonywanie selekcji embrionów. W polskim prawie dopuszczalne jest stosowanie PGD wyłącznie ze wskazań medycznych. Ustawodawca dopuszcza więc wykorzystywanie tej procedury tylko w celu wykrywania ewentualnych wad genetycznych przed dokonaniem embriotransferu. Stwierdzenie aberracji chromosomowych czy mutacji genetycznych prowadzi zaś do rezygnacji z transferu zarodków obciążonych defektami genetycznymi. Wykorzystanie PGD w celu dokonania selekcji pozytywnej zarodków jest natomiast bezwzględnie zakazane i zagrożone odpowiedzialnością na płaszczyźnie prawnokarnej.
Słowa kluczowe:
prawo karne medyczne, preimplantacyjna diagnostyka genetyczna, PGD screening out, selekcja negatywna embrionów, zapłodnienie pozaustrojowe, medycznie wspomagana prokreacjaBibliografia
Boratyńska M., Ochrona zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego oraz praw z nim związanych, [w:] M. Boratyńska, P. Konieczniak (red.), Regulacja prawna czynności medycznych, t. II, cz. 2, seria: System Prawa Medycznego, pod red. E. Zielińskiej, Wolters Google Scholar
Kluwer, Warszawa 2019. Google Scholar
Chyrowicz B., Bioetyka i ryzyko, Argument „równi pochyłej” w dyskusji wokół osiągnięć współczesnej genetyki, TN KUL, Lublin 2002. Google Scholar
Ciepły F., Aborcja eugeniczna dyskryminacja osób niepełnosprawnych, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014, nr 4, http://www.czpk.pl/dokumenty/publikacje/2014/04/4-2014-F._Cieply-Aborcja_eugeniczna_a_dyskryminacja_osob_niepelnosprawnych.pdf. Google Scholar
Dietrich F., Wunschkind mit Behinderung – Rechtsethische Überlegungen zur gezielten Vererbung genetischer Defekt, „Archiv für Rechts- und Sozialphilosophie” 2013, z. 3. Google Scholar
Haberko J., Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Kapelańska-Pręgowska J., Preimplantacyjna diagnoza molekularna w międzynarodowych standardach wiążących i zalecanych, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 2. Google Scholar
Kurzawa R., Genetyczna diagnostyka przedimplantacyjna, [w:] J. Radwan (red.), Niepłodność i rozród wspomagany, Termedia, Poznań 2005. Google Scholar
Kuźnicki L., Granice życia, Elipsa, Warszawa 2006. Google Scholar
Lipski J., Opinia prawna na temat rządowego projektu ustawy o leczeniu niepłodności, druk 3245, 5 maja 2015 r. Google Scholar
Litwin A., Liss J., Łukaszuk K., Diagnostyka preimplantacyjna PGD, https://www.klinikainvicta.pl/blog/diagnostyka-preimplantacyjna-pgd/. Google Scholar
Marianowski P., Bablok L., Diagnostyka przedimplantacyjna, [w:] M. Wielgoś (red.), Diagnostyka prenatalna, Via Medica, Gdańsk 2009. Google Scholar
Mason J.K., McCall Smith R.A., Laurie G.T., Law and Medical Ethics, Routledge, London–Edinburgh 2002. Google Scholar
Michałowska M., Turek J., Czy jest coś złego w diagnostyce preimplantacyjnej?, głos w dyskusji wokół Stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN w sprawie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej, http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:3ZZDp3O5m3YJ:www.ptb.org.pl/pdf/michalowska_turek_preimplantacja_2.pdf+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl. Google Scholar
Michałowska M., Turek J., Głuchota na zamówienie – komentarz, „Interdyscyplinarne Centrum Etyki UJ (INCET). Kazus” 2012, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/266366/michalowska_turek_gluchota_na_zamowienie_2012.pdf?sequence= Google Scholar
&isAllowed=y. Google Scholar
Nawrot O., Węzłowe problemy przedurodzeniowych badań genetycznych, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2017, t. XXXVIII. Google Scholar
Nazar K., Ustawa o leczeniu niepłodności, [w:] M. Mozgawa (red.), Pozakodeksowe przestępstwa przeciwko zdrowiu. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Niżnik-Mucha A., Diagnostyka preimplantacyjna zarodków ludzkich in vitro a ochrona godności człowieka, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021, nr 10. Google Scholar
Niżnik-Mucha A., Prawna regulacja medycznie wspomaganej prokreacji w Polsce i wybranych państwach europejskich. Wybrane problemy, Księgarnia Akademicka, Kraków 2016. Google Scholar
Stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 2/2012 z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej, https://instytucja.pan.pl/images/stories/pliki/wydzialy/wydzial_v/2012/stanowisko_komitetu /stanowisk_kb_ Google Scholar
nr_2-2012.pdf. Google Scholar
Szamatowicz M., Niepłodność, [w:] G.H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t. 2: Ginekologia, PZWL, Warszawa 2015. Google Scholar
Wolf M.W., Kahn J. P., Using Preimplantation Genetic Diagnosis to Create a Stem Cell Donor: Issues, Guidelines and Limits, „The Journal of Law, Medicine & Ethics” 2003, z. 31. Google Scholar
Wojewoda E., Prawnokarne i kryminologiczne aspekty medycznie wspomaganej prokreacji, Temida2, Białystok 2019. Google Scholar
Zoll A., Czy można mówić o statusie prawnym komórek macierzystych, „Gazeta Lekarska” 2005, nr 2(169). Google Scholar
Uniwersytet w Białymstoku
