Postawy zachowawcze organów administracji publicznej w procesie stosowania prawa (wybrane konteksty zjawiska)

Tomasz Bąkowski

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie zjawiska postaw zachowawczych organów administracji publicznej w procesie stosowania prawa. Praktyka realizacji zadań przez organy administracji publicznej w pewnych sytuacjach, czy też w niektórych typach spraw, cechuje się wysokim stopniem wstrzemięźliwości. Wynika ona między innymi z wątpliwej jakości rosnącej nieustannie liczby przepisów składających się na obowiązujący porządek prawny, a także z lęku, „urzędniczego wyrachowania” oraz z niedostatków prawniczej wiedzy wykraczającej poza materię ściśle związaną z kategorią załatwianych spraw w danym urzędzie.

Wybrane przykłady, w których postawa zachowawcza jest szczególnie widoczna obejmują zagadnienia: 1) metod wykładni stosowanego prawa; 2) stosunku organów administracji publicznej do norm konstytucyjnych oraz 3) stosowania przez organy administracji publicznej przepisów, będących przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, w wyniku której zapadły tak zwane wyroki zakresowe.

Przedstawiony w niniejszej pracy problem skłania do następujących wniosków i propozycji rozwiązań prowadzących do ograniczania tych postaw zachowawczych, które są oceniane negatywnie z prawnego i społecznego punktu widzenia.

1. Niezbędna jest ustawiczna praca na świadomością znaczenia tzw. pełnej wykładni prawa w procesie jego stosowania przez organy administracji publicznej. W tym zakresie szczególną edukacyjną rolę należy przypisać orzecznictwu sądów administracyjnych.
2. Nie bez znaczenia dla ograniczenia zachowawczej postawy organów administracji publicznej wobec stosowania przepisów Konstytucji są odpowiednie zmiany legislacyjne. Przykładem takich zmian jest nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego dokonana w 2017 r., za sprawą której wprowadzono do kodeksowej regulacji zasady rekonstruowane z przepisów Konstytucji.
3. Nadmierna ostrożność wobec stosowania przepisów objętych kontrolą Trybunału Konstytucyjnego, w rezultacie której dochodzi do wydania wyroku zakresowego, wymaga odbudowy aktywizmu organów administracji publicznej, które przez długi czas były wyłącznie wykonawcami woli ustawodawcy.