The morality of law in the digital age
Abstrakt
Trwająca rewolucja cyfrowa istotnie wpływa na różne aspekty życia społecznego. Nie omija, co oczywiste, również obszaru stanowienia i stosowania prawa. Wyrażane w literaturze oceny wpływu cyfryzacji na ostatnio wspomnianą sferę niekiedy radykalnie się od siebie różnią. Zjawisko, które budzi tak rozbieżne opinie, zasługuje na pogłębioną refleksję. Z tego też powodu kwestii tej poświęcono niniejszy artykuł. Jego podstawowym celem było zbadanie czy cyfryzacja i jej osiągnięcia mogą poprawić jakość prawa, a w szczególności przyczynić się do urzeczywistnienia ośmiu warunków "dobrego prawa" w ujęciu L. L. Fullera. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że technologie informacyjno-komunikacyjne są cennymi narzędziami, które odpowiednio zastosowane mogą w istotny sposób przyczynić się do spełnienia wskazanych powyżej wymogów. Wykorzystanie ich potencjału zależy jednak od wiedzy i, co ważniejsze, woli osób odpowiedzialnych za tworzenie i stosowanie prawa.
Słowa kluczowe:
prawo, moralność, cyfryzacja, legislacja, społeczeństwoBibliografia
Alsina V., Martí J.L., The Birth of the CrowdLaw Movement: Tech-Based Citizen Participation, Google Scholar
Legitimacy and the Quality of Lawmaking, Analyse & Kritik 2018; 40(2). Google Scholar
Araszkiewicz M., Francesconi E., Zurek T., Identification of Contradictions in Regulation (in:) Legal Knowledge and Information Systems, E. Schweighofer (ed.), 2021. Google Scholar
Bagaric M., Hunter D., Stobbs N., Erasing the Bias Against Using Artificial Intelligence to Google Scholar
Predict Future Criminality: Algorithms are Color Blind and Never Tire, “University of Cincinnati Law Review” 2020, 88, no 4. Google Scholar
Bartllet J., People against technology. How the Internet is killing democracy (and how we can save it), Penguin Publishing Group, 2018. Google Scholar
Barnes J., When ‘Plain Language’ legislation is ambiguous — sources of doubt and lessons for the plain language movement, “Melbourne University Law Review” 2010, vol. 34. Google Scholar
Berek M., Normatywne podstawy elektronicznej promulgacji prawa – refleksje na 5-lecie wdrożenia elektronicznych dzienników urzędowych, „Przegląd Konstytucyjny” 2017, no.2. Google Scholar
Van der Burg W., Review: the work of Lon Fuller: a promising direction for jurisprudence in the twenty-first century, “The University of Toronto Law Journal” 2014, no. 5, http://www.jstor.org/stable/24311962. Google Scholar
Chauvian T., The cases of King Rex - Lon Luvois Fuller's conception of the intrinsic morality of law, Legal Education 2013, No 4. Google Scholar
Ciurak P., Czy mulidyscyplinarne zespoły to przyszłość legislacji?,https://iuscase.pl/czy-multidyscyplinarne-zespoly-to-przyszlosc-legislacji. Google Scholar
Developing capable citizens: the role of public legal education. The report of the PLEAS Task Force July 2007. Google Scholar
Eisen M., Remote Hearings Are Ill-Suited Default For Litigation Realities, https://www.beneschlaw.com/images/content/3/3/v2/33436/Law360%20%20Remote%20Hearings%20Are%20Ill-Suited%20Default%20For%20Litigation%20R.pdf. Google Scholar
Fuller L.L., Morality of law, Warsaw 1978. Google Scholar
Gałuszka D., Ptaszek G., Żuchowska-Skiba D., Uspołecznianie technologii u progu czwartej rewolucji przemysłowej (in:) Technologiczno-społeczne oblicza XXI wieku, D. Gałuszka, Ptaszek G., Żuchowska-Skiba D. (ed.), Kraków 2016. Google Scholar
Gizbert-Studnicki t., Język prawny z perspektywy socjolingwistycznej, Warsaw - Cracow 1986 Google Scholar
Główny Urząd Statystyczny – Urząd Statystyczny w Szczecinie, Społeczeństwo informacyjne w Polsce Wyniki badań statystycznych z lat 2006 - 2010, Warsaw 2010, p. 7, https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/nts_spolecz_inform_w_polsce_2006-2010.pdf. Google Scholar
Choduń A., Postulat jasności prawa. Plain language czy praca edukacyjna, „Krytyka Prawa” 2018, vol. 10. Google Scholar
Jankowski J., Kierunki filozofii prawa w cywilizacji informacyjnej, Difin, Warsaw 2020. Google Scholar
Johnson S.M., WWW.legaleducation.edu: Using Technology to Educate the Public, Journal of Legal Education, Vol. 50, No. 3 (September 2000). Google Scholar
Kantor-Kozdrowicki P., Prakseologia prawa w pracach Leona L. Fullera, i J. Finnisa, “Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, no. 4, https://doi.org/10.14746. Google Scholar
/rpeis.2018.80.4.9. Google Scholar
Karczewski J., Postulat jasności prawa w odniesieniu do prawa Unii Europejskiej, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2015, no. 2. Google Scholar
Kealy S. J., Technology & Legislative Drafting in The United States, [in:] Innovation of Legislative Process Proceedings of the 11th Congress of the International Association of Legislation (IAL) in Seouls, IkHyeon Rhee, W. Voermans (eds.), Seoul 2018, p Google Scholar
Koćwin L., Społeczeństwo cyfrowe w Polsce – strategie, plany i realia (in:) Komunikacja a zmiana społeczna, Kędziora J. et. al. (eds.), Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2018. Google Scholar
Lamentowicz W., Status prawny i dynamika porządku prawnego, “Jurysprudencja” 9/17. Google Scholar
Le Moli G., Ai vs human dignity: when human underperformance is legally required, “Revue européenne du droit” 2022, issue 4. Google Scholar
Luban D., The Rule of Law and Human Dignity: Reexamining Fuller's Canons, “Georgetown Public Law and Legal Theory Research Paper”, 2010, no. 10-29. Google Scholar
Lynch M., What is ICT (information and communications technology)?, https:// Google Scholar
www.thetechedvocate.org/what-is-ict-information-and-communications-technology. Google Scholar
Matczak M., Dwupoziomowość języka prawnego w derywacyjnej koncepcji wykładni i jej znaczenie dla współczesnych sporów w anglosaskiej teorii interpretacji prawniczej [in:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, S. Czepita S. and Choduń A. (ed.), Szczecin 2010. Google Scholar
Murphy C., Lon Fuller and The Moral Value of The Rule of Law, “Law and Philosophy” 2005, no. 24. Google Scholar
Noveck B.S., Congress Is Broken. CrowdLaw Could Help Fix It, Forbes, Jan. 23, 2018. Google Scholar
Pękala M., Potencjalne zastosowania crowdsourcingu w prawotwórczych o procesach decyzyjnych, “Zarządzanie Publiczne” 2018, vol. 42, no. 2, p. 234. Google Scholar
Pieriegud J., Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa – wymiar globalny, europejski i krajowy [in:] Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa – szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych, Gajewski J., Paprocki W. and Pieriegud J. (eds.), Gdansk 2016. Google Scholar
Pięta A., Technologie regulacyjne szansą na obniżenie kosztów compliance, “Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, vol. 80, no. 2, https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.2.17. Google Scholar
Polonski V., Humans Don't Trust AI Predictions - Here's How to Fix It, https://www.oecd-forum.org/posts/29988-humans-don-t-trust-artificial-intelligence-predictions-here-s-how-to-fix-it. Google Scholar
Rossmanith A., Praworządność w perspektywie zasady podtrzymywania oraz pogłębiania komunikacji między ludźmi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2019, no. 87, Google Scholar
https://doi.org/10.18778/0208-6069.87.09. Google Scholar
Schauer F., The political risk (if any) of breaking the law, “Journal of Legal Analysis”, 2012, Vol. 4, Issue 1, https://doi.org/10.1093/jla/las010. Google Scholar
Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Bożenna Bojar (ed.), Warsaw 2002. Google Scholar
Smith R., Remote Courts and the consequences of ending 'practical obscurity', Law, Technology and Access to Justice. Google Scholar
Spoto M., Alder M., Rural Digital Divide Complicates Virtual Court Participation, Bloomberg Law 29.08.2022. Google Scholar
Szadok-Bratuń A., Fullerowski paradygmat (nie)dobrego prawa i jego aktualność hic et nunc, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, v. 43, no. 2, https://doi.org/ Google Scholar
19195/2300-7249.43.2.19. Google Scholar
Taras W., Zakrzewski W., Idea społeczeństwa informacyjnego a ogłaszanie aktów normatywych w Polsce, Annales UMCS, sec. G (Ius) 2017, z. 1. Google Scholar
Ufberg R., Netanel S. under the supervision E. Stallman and G. Daley (The Samuelson Law, Technology & Public Policy Clinic for Next Century Cities), Clinic Cut Off From the Courthouse: How the Digital Divide Impacts Access to Justice and Civic Engagement, March 2022, p. 5. Google Scholar
Webber F., Book reviews: The Future of Law: facing the challenges of information technology by Richard Susskind, Race & Class, 1997, Vol. 38, No. 3, https://doi.org/10.1177/030639689703800313. Google Scholar
When Laws Become Too Complex. A review into the causes of complex legislation, Office of the Parliamentary Counsel Cabinet Office March 2013. Google Scholar
Wierczyński G., Polska reforma ogłaszania prawa, „Przegląd Sejmowy” 2011, no. 5. Google Scholar
Wronkowska-Jaśkiewicz S., [w:] Aksjologia prawa administracyjnego Tom I, J. Zimmermann (red.), Warszawa 2017. Google Scholar
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Cracow 2003. Google Scholar
Zając W., Określanie dnia wejścia w życie oraz utraty mocy ustaw i rozporządzeń z użyciem zwrotu "z dniem" - uwarunkowania konstytucyjnego systemu źródeł prawa a praktyka legislacyjna, „Przegląd Legislacyjny” 2014, no. 3. Google Scholar
Ződi Z., The limits of plain legal language: understanding the comprehensible style in law, “International Journal of Law in Context”, October 2019, doi:10.1017/S1744552319000260. Google Scholar
Zuboff S., The Age of Surveillance Capitalism, Zysk i S-ka, Poznań, 2020. Google Scholar
