Individual and general aspects of the power of pardon in the Polish People’s Republic in 1944–1956
Abstract
The institution of the power of pardon is a significant manifestation of interference by the executive or legislative branch in the functioning of the
judiciary, primarily in the form of correcting its judicial decisions. Depending on the type of regime and political system, the degree of this interference
varies. The purpose of this article is to show the peculiarities of the functioning and application of the power of pardon in the Polish People’s Republic of the Stalinist era (1944–1956). This is because this issue includes both problems concerning the formal-dogmatic aspects of the system and criminal law features of clemency in individual and general terms, as well as the manifestations of their application by the communist authorities. The task of the article is
also to present the actual purpose of the application of the law of clemency during this period and to consider whether this institution was mainly of
a legal-punitive or political nature. The article is divided into three main parts: the right of clemency in the years 1944–1952, the right of pardon based on the
Constitution of the People’s Republic of Poland of 1952, and the pardon procedure based on the amended Code of Criminal Procedure of 1928. In addition
to theoretical and legal considerations, practical manifestations of the application of the right of pardon are shown, as well as important views of case law and doctrine – both on criminal and constitutional issues. In the article the most important legal acts of that era are presented and analysed, namely: The
Little Constitution of 1947, the Constitution of the People’s Republic of Poland of 1952, as well as the repeatedly amended Code of Criminal Procedure of
1928. There are also mentioned the issues concerning the assumptions, as well as the functions of amnesty acts, of which the two most important are discus-
sed in greater detail: those of 1945 and 1947.
Keywords:
pardon, amnesty, abolition, parliamentReferences
Baran B., Prawo łaski w polskim systemie prawnym na tle powszechnym, Humanitas, Sosnowiec 2011. Google Scholar
Bednarzak J., Amnestia, Wydawnictwa Prawnicze, Warszawa 1965. Google Scholar
Bożyk S., Pozycja ustrojowa Rady Państwa w Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r., [w:] „Miscellanea Historico-Iuridica”, t. 8, Lityński A., Fiedorczyk P. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2009. Google Scholar
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, PWN, Warszawa 1995. Google Scholar
Dobkiewicz A., Mała Norymberga. Historie katów z Gross-Rosen, Znak Horyzont, Kraków 2020. Google Scholar
Grzegorczyk T., Kmiecik R., Nita-Światłowska B., Mieszane negatywne warunki dopuszczalności procesu, [w:] System prawa karnego procesowego. Dopuszczalność procesu, Jeż-Ludwichowska, M., Lach A. (red.), Wolters Kluwer, Warszawa 2015. Google Scholar
Kozłowski K., Prawo łaski Prezydenta RP. Historia, regulacja, praktyka, C.H. Beck, Warszawa 2013. Google Scholar
Lipiński P., Bolesław Niejasny, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001. Google Scholar
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, LexisNexis, Warszawa 2013. Google Scholar
Murzynowski A., Ułaskawienie w Polsce Ludowej, Wydawnictwa Prawnicze, Warszawa 1985. Google Scholar
Pasek A., Przyczyny i charakter nowelizacji kodeksu postępowania karnego z 1928 r. w początkach Polski Ludowej (1944–1950), [w:] Okresy przejściowe – ustrój i prawo, Przygocki J. (red.), Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2019. Google Scholar
Rogoziński P., Instytucja ułaskawienia w prawie polskim, Wolters Kluwer, Warszawa 2009. Google Scholar
Romanowska E., Karzące ramię sprawiedliwości ludowej. Prokuratury wojskowe w Polsce w latach 1944–1955, LTW, Warszawa 2012. Google Scholar
Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011. Google Scholar
Słownik języka polskiego, Szymczak M. (red.), t. 2, PWN, Warszawa 1988. Google Scholar
Stembrowicz J., Rada Państwa w systemie organów PRL, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1968. Google Scholar
Szulc M., Prezydium Krajowej Rady Narodowej w systemie ustrojowym państwa polskiego (1944–1947), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2021. Google Scholar
Wrona J., Kompetencje i hierarchia urzędów. Formalna a rzeczywista pozycja polityczna marszałka sejmu, przewodniczącego Rady Państwa, prezesa Rady Ministrów, [w:] Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, Rokicki K., Spałek R. (red.), IPN, Warszawa 2011. Google Scholar
VI. Artykuły Google Scholar
Cieślak M., Uwagi o postępowaniu w sprawie ułaskawienia osoby skazanej na karę śmierci, „Palestra” 1964, nr 8. Google Scholar
Kauba K., Krzywe zwierciadło (proces J. Rzepeckiego – relacje prasowe i rzeczywistość), „Niepodległość i Pamięć” 1997, R. IV, nr 1. Google Scholar
Kołodziejczyk A., Anatomia mordu politycznego. Akta sprawy o ułaskawienie podpułkownika Zdzisława Jerzego Barbasiewicza (1909–1952), „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 4.1. Google Scholar
Kozikowski J., Amnestie w województwie białostockim 1945 i 1947. „Akt dobrej woli” czy metoda rozpracowania i likwidacji podziemia niepodległościowego?”, „Studia Podlaskie” 2016, t. 24. Google Scholar
Kubiec Z., Kilka uwag dotyczących postępowania w przedmiocie ułaskawienia, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1950, nr 8–9. Google Scholar
Pastuszko G., Konstrukcja prawna prezydentury w okresie działania Krajowej Rady Narodowej w latach 1944–1947, CPH 2014, nr 1, s. 401. Google Scholar
Skrzydło W., Zakrzewski W., Mała Konstytucja z dnia 19 lutego 1947 r. – geneza i znaczenie, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2012, nr 3. Google Scholar
Świątkowski H., Doniosłe reformy wymiaru sprawiedliwości, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1950, nr 8–9. Google Scholar
Wilk, L., Prawo łaski a sprawiedliwość karania – refleksja filozoficznoprawna, „Problemy Prawa Karnego” 2000, nr 23. Google Scholar
Wilk L., W sprawie uregulowania i stosowania łaski generalnej, „Palestra” 2002, nr 5-6. Google Scholar
Wojciechowicz G., Ułaskawienia prezydenta Bieruta. Losy wniosków o ułaskawienie skazanych przez sądy wojskowe (1947–1952), „Archiwum Kryminologii” 1995, t. 21. Google Scholar
VII. Artykuły prasowe Google Scholar
Amnestia i pełnomocnictwa dla Rządu na wczorajszym posiedzeniu Sejmu, „Rzeczpospolita” z 23 lutego 1947 r., nr 52. Google Scholar
VIII. Materiały internetowe Google Scholar
Drob D., „Łupaszko” zbrodniarzem wojennym? Prof. Łatyszonek: Ludzie zostali wytypowani i zamordowani z zimną krwią, w: https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,25395390,lupaszko-zbrodniarzem-wojennym-prof-latyszonek-ludzie-zostali.html, dostęp: 06.06.2024 r. Google Scholar
Ryba J., „Łupaszka” – partyzancka legenda, w: https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/102255,Lupaszka-partyzancka-legenda.html, dostęp: 06.06.2024 r. Google Scholar
Płużański T.M., Mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949), w: https://podziemiezbrojne.ipn.gov.pl/zol/biogramy/90744,Mjr-Hieronim-Dekutowski-Zapora-1918-1949.html, dostęp: 06.06.2024 r. Google Scholar
