„September Crimes” of 1939 and the „August Decree” of 1944 – anniversary reflections based on rulings of German and Polish special courts
Witold Kulesza
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0003-2593-6801
Jan Kulesza
Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0002-0574-9120
Abstract
Eighty-five years have passed since September 1, 1939, and eighty years since the announcement of the so-called August Decree of 1944, under which
perpetrators of Nazi war crimes, crimes against humanity, and genocide were tried by Polish courts. Historical anniversaries necessitate outlining the dif-
ferences in understanding the term “September Crimes” (Septemberdelikte)
in Poland and Germany. It is significant to examine these from a legal perspective that showcases the activities of German special courts punishing
Poles for Septemberdelikte and post-war Polish special criminal courts that judged Volksdeutsche as perpetrators of September crimes. The historical pa-
radox is that the term Septemberdelikte in German historical-legal literature
encompasses actions by Poles against Germans in the first days of the Third Reich’s invasion of Poland. In contrast, from a Polish historical-legal perspec-
tive, the crimes of September 1939 are German atrocities against the inhabitants of the attacked Polish state. The analysis conducted in the article leads to the conclusion that the Polish special criminal courts, established to judge
the crimes of the invader and occupier, administered justice to the perpetrators based on the August Decree in a manner that, from today’s perspective, deserves to be assessed as compliant with the principles of the rule of law, even though Poland at that time was not such a state. On the other hand, the convictions of Poles by German special courts for Septemberdelikte, discussed in the article, were judicial murders for which the German jurists did not face criminal accountability.
Keywords:
Septemberdelikte, eingegliederte Ostgebiete, II World War, Volksdeutsch, RechtsbeugungReferences
Becker M., Justiz und Propaganda. „Polengreuel”-Prozesse in den eingegliederten Ostgebieten 1939-1945 in Presse und Publizistik, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung“ 2015, t. 64, z. 1. Google Scholar
Becker M., Mitstreit im Volkstumskampf. Deutsche Justiz in den eingegliederten Ostgebieten 1939-1945, De Gruyter, Oldenbourg 2014. Google Scholar
Becker M., Sądownictwo niemieckie i jego rola w polityce okupacyjnej na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy 1939-1945, tłum. W. Niemirowski, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2020. Google Scholar
Burczyk D., Działalność Specjalnego Sądu Karnego w Gdańsku (1945-1946) jako próba rozliczenia zbrodni niemieckich na Pomorzu Gdańskim i Pomorzu Zachodnim oraz na Warmii i Mazurach, [w:] P. Pleskot (red.), Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939-1956, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2015. Google Scholar
Chinciński T., Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 r. w świetle dokumentów policyjnych i wojskowych II Rzeczypospolitej oraz służb specjalnych III Rzeszy. Cz. 2 (sierpień-wrzesień 1939 r.), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, t. 5. Google Scholar
Fraenkel E., Der Doppelstaat, posł. H. Dreier, Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 2019. Google Scholar
Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach 1939-1945, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2020. Google Scholar
K. Graczyk, „Przestępstwa wrześniowe” w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz). Część I: przestępstwa przeciwko życiu, „Studia z dziejów państwa i prawa polskiego” 2018, t. XXI. Google Scholar
K. Graczyk, „Przestępstwa wrześniowe” w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz). Część II: przestępstwa przeciwko zdrowiu i wolności, „Studia z dziejów państwa i prawa polskiego” 2019, t. XXII. Google Scholar
Grau F., Krug K., Rietzsch O., Deutsches Strafrecht. Band 1, R. v. Decker's Verlag/G. Schenck, Berlin 1943. Google Scholar
Kubicki L., [w:] System Prawa Karnego. Tom IV. O przestępstwach w szczególności. Część 1, I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński (red.), Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985. Google Scholar
Kulesza W., Demonstracja. Blokada. Strajk. Granice wolności zgromadzeń i strajku w polskim prawie karnym na tle prawa niemieckiego, Wyd. UŁ, Łódź 1991. Google Scholar
Kulesza W., Kulesza J., „Bezprawna siła przed bezsilnym prawem”. Sędziowie w narodowosocjalistycznym „podwójnym państwie”, [w:] B. Gruszczyńska, D. Woźniakowska-Fajst, B. Błońska, Ł. Chojniak, A. Kosyło, K. Witkowska-Rozpara (red.), O wolność i prawo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu, WoltersKluwer, Warszawa 2022. Google Scholar
Kulesza W., Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe sędziów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2021, nr 2. Google Scholar
Kulesza W., Polacy wpisani na volkslistę a obowiązek służby w Wehrmachcie w świetle wyroków Sądu Specjalnego w Toruniu, „Studia Iuridica Toruniensia” t. XXIII (2018). Google Scholar
Kulesza W., Przestępcze naginanie prawa przez niemieckie sądy specjalne w okupowanej Polsce. Przyczynek do badań, [w:] M. Bainczyk, A. Kubiak-Cyrul (red.), Odpowiedzialność państwa za zbrodnie międzynarodowe. Refleksje wokół wystawy „Rosenburg”, Instytut Zachodni, Poznań 2021. Google Scholar
Kulesza W., Sąd Specjalny (Sondergericht) w Łodzi, [w:] Gmach i jego tajemnice. Sąd Okręgowy w Łodzi 1917-2017, Sąd Okręgowy w Łodzi, Łódź 2017. Google Scholar
Kulesza W., Schenk D., Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty, Wyd. UŁ, Łódź 2023. Google Scholar
Kulesza W., Ustalenie prawdy jako cel postępowania sądowego - refleksje historyczne [w:] H. Czakowska, M. Kuciński (red.), Dialog wielokulturowości i prawda, Wyd. Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018. Google Scholar
Lehnert R., Schäfer K., Stafrechts Lehrbuch für Polizei und Gendarmerie, Kameradschaft Verlagsgesellschaft Bersbach & Co, Berlin 1939. Google Scholar
Lemiesz W., Paragraf i zbrodnia, Zachodnia Agencja Prasowa, Warszawa 1963. Google Scholar
Orzecznictwo Sądu Najwyższego z zakresu prawa karnego materialnego 1945-1957, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1958. Google Scholar
Pawlicki A., Procesy osób oskarżonych o popełnienie zbrodni niemieckich w Kraju Warty przed polskimi sądami specjalnymi w latach 1945-1946. Tom I, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Poznań-Warszawa 2019. Google Scholar
Pawlicki A., Procesy osób oskarżonych o popełnienie zbrodni niemieckich w Kraju Warty przed polskimi sądami specjalnymi w latach 1945-1946. Tom II, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Poznań-Warszawa 2019. Google Scholar
Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce. Wybór dokumentów. Część I. Ziemie „Wcielone”, Instytut Zachodni, Poznań 1952. Google Scholar
Rieβ V., Bromberger Blutsontag [w:] W. Benz, H. Graml, H. Weiβ (red.), Enzyklopädie des Nationalsozialismus, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1998. Google Scholar
Sawicki J., Walawski B., Zbiór przepisów specjalnych przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim i zdrajcom narodu z komentarzem, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1945. Google Scholar
Schenk D., Albert Forster, gdański namiestnik Hitlera. Zbrodnie hitlerowskie w Gdańsku i Prusach Zachodnich, tłum. W. Tycner, J. Tycner, Polnord/Wyd. Oskar, Gdańsk 2002. Google Scholar
Schenk D., Die Post von Danzig: Geschichte eines deutschen Justizmords, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1995. Google Scholar
Schenk D., Hitlers Mann in Danzig: Gauleiter Forster und die NS-Verbrechen in Danzig-Westpreussen, J. H. W. Dietz, Bonn 2000. Google Scholar
Schenk D., Polska Poczta w Gdańsku: Dzieje pewnego niemieckiego zabójstwa sądowego, tłum. W. Tycner, J. Tycner, Polnord/Wyd. Oskar, Gdańsk 1999. Google Scholar
Schlüter H., „…für die Menschlichkeit im Strafmaβ bekannt…”. Das Sondergericht Litzmannstadt und sein Vorsitzender Richter, Juristische Zeitgeschichte Nordhein-Westfalen. Band 14, Justizministerium des Landes NRW, Recklinhausen 2005. Google Scholar
Siewierski M., Mały Kodeks Karny i ustawodawstwo przeciwfaszystowskie. Komentarz i orzecznictwo, Marian Ginter. Wydawnictwo Prawnicze i Naukowe, Łódź 1949. Google Scholar
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Wyd. UŁ, Łódź 2013. Google Scholar
Waszczyński J., Z działalności hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Łodzi (1939-945), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce”, t. XXIV (1972). Google Scholar
Weckbecker G., Zwischen Freispruch und Todesstrafe. Die Rechtsprechung der nationalsozialistischen Sondergerichte Frankfurt/Main und Bromberg, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden 1998. Google Scholar
Wojciechowska J., Przestępcy hitlerowscy przed specjalnym sądem karnym w Toruniu, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1965. Google Scholar
Woźniak K.P., Wystawieni na ciężką próbę, „Kronika miasta Łodzi” 2005, nr 3. Google Scholar
Zarzycki E., Działalność hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w latach 1939-1945, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz 2000. Google Scholar