Problem języka mniejszości w homogenicznym państwie.
Uwagi na przykładzie statusu prawnego języka śląskiego, kaszubskiego i wilamowskiego w Polsce
Agnieszka Skóra
University of Warmia and Mazury in OlsztynAbstract
W niniejszym artykule przedstawiono sytuację językową niektórych mniejszości językowych w Polsce: Ślązaków, Kaszubów oraz mieszkańców Wilamowic. Ochrona mniejszości językowych jest niezwykle ważna z punktu widzenia rozwoju kulturalnego krajów. Polska przez długi okres swojego istnienia była krajem wielokulturowym, zamieszkałym przez przedstawicieli różnych grup
narodowościowych, regionalnych i etnicznych. Jednak sytuacja narodowa i etniczna Polski zmieniła się radykalnie po II wojnie światowej. Dziś Polska jest jednym z najbardziej jednorodnych państw nie tylko w Europie, ale i na świecie. Nie jest jednak wolna od dyskusji o prawach mniejszości językowych. Kształtowanie silnej tożsamości regionalnej, co dotyczy zwłaszcza Ślązaków i Kaszubów oraz mieszkańców Wilamowic, stanowi bowiem zjawisko społeczne i kulturowe, dotąd nieznane w długiej historii Polski. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o językach regionalnych z dnia 6 stycznia 2005 r. dopuszcza używanie języka kaszubskiego jako „języka pomocniczego” przed władzami gminy, najmniejszą jednostką administracyjną. Drugim ważnym punktem jest analiza prawna wysiłku Ślązaków w celu uzyskania podobnych praw językowych. W opracowaniu zwrócono też uwagę na starania mieszkańców Wilamowic, mające służyć zachowaniu ich unikalnego języka.
Keywords:
national minority, ethnic minority, regional minority, the language of minoritiesReferences
Baranowska G., Legal regulations on national and ethnic minorities in Poland, “Przegląd Zachodni” 2014, no. 2. Google Scholar
Barwiński M., Współczesna tożsamość etniczna i kulturowa Łemków na obszarze Łemkowszczyzny – uwarunkowania i konsekwencje, “Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica” 1999, no. 2. Google Scholar
Barwiński M., Mniejszości narodowe i etniczne w polskiej przestrzeni publicznej, “Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2016. Google Scholar
Gudaszewski G., Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2015. Google Scholar
Grabowska A., Ladykowski P., The Change of the Cashubian Identity before Entering the EU, “Baltic Journal of European Studies” 2002, no. 1. Google Scholar
Hopej M., Łemkowska mniejszość etniczna w polskiej przestrzeni społecznej, [in:] Znaczenie mniejszości etnicznych, narodowych i językowych w Europie, “Zeszyty Naukowe Koła Wschodnioeuropejskiego Stosunków Międzynarodowych”, Wrocław 2015. Google Scholar
Janusz G., Definiowanie mniejszości w dokumentach międzynarodowych i aktach prawa wewnętrznego, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio K 2008, vol. 15. Google Scholar
Król T., Czym jest dla dzisiejszych Wilamowian język wilamowski? Różne funkcje, różne postawy językowe?, “Łódzkie Studia Etnograficzne”, December 2016. Google Scholar
Kundera W., Mniejszości narodowe w Polsce – zarys historyczno-prawny, “Studia Prawa Publicznego” 2018, no. 9. Google Scholar
Kuźnicka D., Mniejszość etniczna a mniejszość narodowa w Polsce – analiza porównawcza na przykładzie Łemków i Żydów, [in:] J. Banach-Gutierrez, M. Jabłoński (eds.), Aktualne problemy ochrony wolności i praw mniejszości w Polsce i na świecie, seria: E-Monografie Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 95, Wrocław 2017. Google Scholar
Machul-Telus B., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce, [in:] A. Bartuś (ed.), Granice wolności, Urząd Miasta Oświęcim, Oświęcim 2015. Google Scholar
Majdańczyk P., Mniejszości narodowe w Polsce po II wojnie światowej, “Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, no. 3/2 (6). Google Scholar
Malicka A., Status prawny mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce – ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, [in:] J. Banach--Gutierrez, M. Jabłoński (eds.), Aktualne problemy ochrony wolności i praw mniejszości w Polsce i na świecie, seria: E-Monografie Prace Naukowe Wydziału Prawa, Google Scholar
Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 95, Wrocław 2017. Google Scholar
Malicka A., Ochrona mniejszości narodowych – standardy międzynarodowe i rozwiązania polskie, UWr, Wrocław 2004. Google Scholar
Mazurek M., Tożsamość kaszubska – dziś (i jutro?), “Studia Humanistyczne AGH” 2015, no. 13(3). Google Scholar
Mętrak M., Wymysorys (Vilamovicean) and Halcnovian: historical and present-daysociolinguistic situation of microlanguages in a southern-Polish language island, [in:] L. Rezoničnik, N. Zavašnik, Slovani od preloma 19. in 20. stoletja do danes. jezikovne, zgodovinsko-politične spremembe in književni doprinos, Lublana 2019. Google Scholar
Michna E., Tożsamość Łemków u progu XXI wieku. Ciągłość i zmiana, “Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2011, no. 4(142). Google Scholar
Olko J., From discouragement to self-empowerment. Insights from an ethnolinguistic vitality survey among the Kashubs in Poland, “PLoS One” 2020, no. 15(8), doi:10.1371/journal.pone.0237395. Google Scholar
Ratajczak M., Mniejszości narodowe i etniczne w polskich mediach publicznych w Polsce, “Rocznik SNPL” 2017, vol. 17. Google Scholar
Rykała A., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce z perspektywy geografii politycznej, “Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica” 2014, no. 17. Google Scholar
Rykała A., Mniejszość religijna – mniejszość etniczna – wspólnota kulturowa. Uwagi na temat genezy, aktywności i tożsamości Karaimów w Polsce, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica” 2011, no. 11. Google Scholar
Skóra A., Wniesienie podania w języku mniejszości narodowej do organu administracji publicznej, “Gdańskie Studia Prawnicze” 2005, no. 14. Google Scholar
Wereszko W., Parlament Europejski jako rzecznik mniejszości narodowych i etnicznych w Unii Europejskiej, “Rocznik Europeistyczny” 2019, no. 5. Google Scholar
Wicherkiewicz T., Król T., Olko J., Awaking the Language and Speakers’ Community of Wymysiöeryś, “European Review” 2017, no. 26, issue 1. Google Scholar
Witkowski T., Prawa mniejszości w Organizacji Bezpieczeństwa, [in:] J. Banach-Gutierrez, M. Jabłoński (eds.), Aktualne problemy ochrony wolności i praw mniejszości w Polsce i na świecie, seria: E-Monografie Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 95, Wrocław 2017. Google Scholar
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
