The essence of exploitation in Polish civil law
Jerzy Krzynówek
Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości w WarszawieMagdalena Sajkowska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstract
The aim of the article is to systematize and assess the accuracy of the jurisprudence of the Supreme Court on the qualification of exploitation in Polish civil law. The Supreme Court has commented repeatedly on the exploitation of the legal acts that are part of the facts constituting the basis for the judicial resolution. In their decisions, the Supreme Court presented views on the legal qualification of exploitation which changed with time. The authors confront the theses from the judicial decisions and doctrines regarding ex-
ploitation. The considerations start with the presentation of the subjective, functional and juridical concept of formation of a reciprocal agreement and evocation of judicial decisions based on assumptions of the given concepts about the scope of Article 388 of the Civil Code. The authors argue with the
thesis about the applicability of Article 388 of the Civil Code in mutual and binding contracts for both sides. The legal nature of exploitation is analyzed to answer the question of whether it should be counted as vices of consent, or rather as defects in the content of the consent. The other concept is favoured.
A legal discourse related to a possibility of concurrence of regulations regarding vices of consent and Article 388 of the Civil Code is mentioned as well. The final considerations are devoted to the relation of Article 388 of the Civil Code
to Article 58 section 2 of the Civil Code. The authors point out attempts of the Supreme Court to depart from the dominating view that Article 388 of the Civil Code is lex special concerning Article 58 section 2 of the Civil Code. In the opinion of the Authors, significant practical issues that have not been
resolved by the Supreme Court may be an impulse for the development of discussions as to the sense of the continued application of Art. 388 of the Civil Code.
Keywords:
civil code exploitation, mutual agreement, defects in the declaration of intent, prin- ciples of community lifeReferences
Andrzejewski J., Czy art. 388 k.c. jest potrzebny? Wyzysk w Kodeksie cywilnym oraz w tzw. perspektywie kodyfikacyjnej – spojrzenie krytyczne i wnioski de lege ferenda, [w:] Wokół rekodyfikacji prawa cywilnego, P. Stec (red.), M. Załucki (red.), Kraków 2015. Google Scholar
Andrzejewski J., Szafrański W., Wyzysk (art. 388 Kodeksu cywilnego) w polskim prawie prywatnym a obrót dziełami sztuki, „Santande Art and Culture Law Review” 2016, nr 1. Google Scholar
Banaszczyk Z. [w:] Kodeks cywilny, t. 2. Komentarz do art. 450-1088, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2013. Google Scholar
Bierecki D., Regulacja prawna wyzysku. Uwagi de lege lata oraz de lege ferenda, „Rejent” 2015, nr 7. Google Scholar
Buczkowski K., Wojtaszek M., Lichwa pieniężna – zagadnienia cywilnoprawne, „Przegląd Prawa Handlowego” 1999, nr 8. Google Scholar
Cisek A., Kremis J., Z problematyki wyzysku w ujęciu kodeksu cywilnego, „Ruch Prawniczy Ekonimiczni i Społeczny” 1979, z. 3. Google Scholar
Czachórski W., Brzozowski A, Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2009. Google Scholar
Doliwa A., Zobowiązania, Warszawa 2010. Google Scholar
Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny: część ogólna, t. 1, Warszawa 1938. Google Scholar
Girdwoyń A., Charakter prawny instytucji wyzysku, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 12. Google Scholar
Girdwoyń A., Rażąca nierówność świadczeń w transakcjach opcji walutowych – glosa – I CSK 651/12, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 3. Google Scholar
Golat R., Wyzysk a obrót nieruchomościami, Nieruchomości 2019, nr 5. Google Scholar
Gołaczyński J., Umowa zabezpieczająca, [w:] O źródłach i elementach stosunków cywilnoprawnych. Księga pamiątkowa ku czci prof. Alfreda Kleina, E. Gniewek (red.), Kraków 2000. Google Scholar
Grobel S., Prawo powstrzymania się ze spełnieniem świadczenia w zobowiązaniach wynikających z umów wzajemnych, Katowice 1991. Google Scholar
Grobel S., Umowa przewozu przesyłek jako umowa wzajemna, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1989, nr 10. Google Scholar
Grzybowski S., System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, W. Czachórski (red.), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974. Google Scholar
Gudowski J., [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, G. Bieniek (red.), t. 2, Warszawa 2007. Google Scholar
Justyński T., Relacja między art. 582 a art. 388 k.c. w kontekście nadmiernych odsetek umownych, „Przegląd Sądowy” 2004, nr 1. Google Scholar
Karaszewski G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, J. Ciszewski (red.), Warszawa 2014. Google Scholar
Katner W.J. [w:] Prawo umów w obrocie gospodarczym, S. Włodyka (red.), Warszawa 2001. Google Scholar
Klein A., Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 2005. Google Scholar
Kosmol M., Laesio enormis w XXI w. – czy matematyczne podejście do ustalania granic dopuszczalnej nieekwiwalentności świadczeń w umowach dwustronnie zobowiązujących jest pożądane?, „Studia Iuridica Toruniensia” 2019, nr 2. Google Scholar
Lemkowski M., Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007. Google Scholar
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym, Warszawa 1973. Google Scholar
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Poznań 1948. Google Scholar
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1997. Google Scholar
Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Warszawa 2014. Google Scholar
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 3531 k.c. Konstrukcja prawna. Warszawa 2005. Google Scholar
Malinowski A., Nowak L., Problemy modelowania w teorii prawa, „Państwo i Prawo” 1972, z. 2. Google Scholar
Ohanowicz A., Górski J., Zarys prawa zobowiązań, Warszawa 1970. Google Scholar
Olejniczak A., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, A. Kidyba (red.), Warszawa 2010. Google Scholar
Olejniczak A. [w:] Prawo zobowiązań – część szczegółowa. System Prawa Prywatnego, t. 7, J. Rajski (red.), Warszawa 2001. Google Scholar
Pecyna M., Międzywojenna refleksja o części ogólnej prawa cywilnego i jej doniosłość dla kodeksu cywilnego, „Państwo i Prawo” 2018, nr 11. Google Scholar
Płeszka K., Uznanie decyzji interpretacyjnych przez ich konsekwencje, Kraków 1996. Google Scholar
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1–449[10], t. 1, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2013. Google Scholar
Popiołek W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, K. Pietrzykowski (red.), Warszawa 2018. Google Scholar
Raczkowski M., Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o wyzysku w stosunkach pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2006, nr 7. Google Scholar
Radwański Z. [w:] Prawo zobowiązań – część szczegółowa. System Prawa Prywatnego, t. 8, J. Panowicz-Lipska (red.), Warszawa 2004. Google Scholar
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2010. Google Scholar
Ratusznik P., Ekwiwalentność świadczeń a pojęcia umów wzajemnych i czynności odpłatnych, „Monitor Prawniczy” 2021, nr 7. Google Scholar
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998. Google Scholar
Szpunar A., O umowie pożyczki, „Państwo i Prawo” 1992, nr 3. Google Scholar
Szpunar A., O zastrzeżeniu nadmiernych odsetek umownych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2001, nr 10. Google Scholar
Trzaskowski R., Granice swobody kształtowania treści i celu umów obligacyjnych, art. 3531 k.c., Kraków 2005. Google Scholar
Węgrzynowski Ł., Ekwiwalentność świadczeń w umowie wzajemnej, Warszawa 2011. Google Scholar
Węgrzynowski Ł., Odmowa dokonania przez notariusza czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, „Przegląd Sądowy” 2015, nr 1. Google Scholar
Wilejczyk M., Sprawiedliwość kontraktowa. Pojęcie, realizacja, granice, „Studia Prawa Prywatnego” 2018, nr 2 Google Scholar
Witczak H., Kawałko A., Zobowiązania, Warszawa 2012. Google Scholar
Wojewoda M., Jeszcze o sądowej kontroli żądania zapłaty odsetek umownych, PS 2000 nr 4. Google Scholar
Zagrobelny K. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, E. Gniewka (red.), P. Machnikowski (red.), Warszawa 2019. Google Scholar
Zoll F. [w:] System Prawa Prywatnego. T. 6. Prawo zobowiązań – część ogólna, A. Olejniczak (red.), Warszawa 2018. Google Scholar
Zoll F., Zobowiązania w zarysie według polskiego Kodeksu zobowiązań, Warszawa 1948. Google Scholar
Żuławska C. [w:] Kodeks cywilny. Zobowiązania, J. Gudowski (red.), Warszawa 2013. Google Scholar
Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie