Оподаткування доходів фізичних осіб в Україні
Andryi N. Novytskyi
Państwowy Instytut Badawczy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy, Kijówhttps://orcid.org/0000-0001-6860-9654
Janusz Orłowski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-0345-9103
Abstrakt
Celem opracowania jest przedstawienie podstawowych założeń podatku dochodowego od osób fizycznych w Ukrainie. Uwagę skupiono na ukształtowaniu źródeł przychodów (dochodów w terminologii ukraińskiej), określeniu podstawy opodatkowania, ulg i zwolnień oraz stawek podatku. Punktem wyjścia do analizy był opis dynamicznej ewolucji unormowań tego podatku od 1991 r., gdy zmianom podlegała zwłaszcza podstawa opodatkowania oraz skala podatkowa – od progresywnej do liniowej, po podatek zryczałtowany. Wskazano też główne czynniki wpływające na jego współczesne ukształtowanie oraz znaczenie fiskalne i społeczno-gospodarcze.
Rozważania przeprowadzono z wykorzystaniem formalno-dogmatycznej metody badania prawa oraz wybranych danych statystycznych dotyczących dochodów budżetowych Ukrainy w ostatnich latach. Ustalenia poczynione w opracowaniu pozwalają na stwierdzenie, iż aktualne unormowania podatku dochodowego od osób fizycznych w Ukrainie są co do zasady oparte na cedularnym modelu opodatkowania dochodów. Do dochodów z poszczególnych grup źródeł przychodów przyporządkowane są odpowiednie stawki podatku. W Kodeksie Podatkowym z 2010 r. brak definicji dochodu podlegającego opodatkowaniu, niemniej składają się na niego wszystkie dochody osoby fizycznej osiągnięte w roku podatkowym, oprócz wyłączonych spod opodatkowania. Na uwagę zasługuje zerowa stawka podatku, dotycząca nieperiodycznych dochodów (np. ze zbycia składników majątku), które podlegają jedynie wykazaniu w zeznaniu podatkowym. Wyróżnianie grup źródeł przychodów pozwala odpowiednio uwzględniać koszty ich uzyskania.
Jedną z głównych wad konstrukcji analizowanego podatku dostrzega się w niekonsekwentnych regułach partycypacji jednostek samorządu terytorialnego we wpływach budżetowych z tego tytułu. Z kolei w związku zaś z gospodarczymi następstwami konfliktu zbrojnego od 2022 r. wprowadzono nowe ulgi i zwolnienia podatkowe, choć ich system już był bardzo rozbudowany. W polityce fiskalnej władz Ukrainy zakłada się zwiększanie w najbliższych latach wpływów budżetowych z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Słowa kluczowe:
prawo podatkowe, podatek dochodowy od osób fizycznych, ewolucja konstrukcji podatku, źródła dochodów (przychodów), dochód jako podstawa opodatkowania, stawki podatku, ulgi i zwolnienia podatkowe, funkcje podatku dochodowegoBibliografia
B. Brzeziński, Prawo podatkowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Toruń 2017. Google Scholar
Л.Б. Баранник, Я.А. Соломка, Аналіз фіскальної ефективності стягнення податку на доходи фізичних осіб в Україні, Економічний вісник, 2017, №4, c. 111-123, СІНФОРМ № 2, 2019, x. 396-401. Google Scholar
Л. Гордеєєва-Герасимова,Особливості оподаткування доходів фізичних осіб, Вісник Хмельницького національного університету 2022, № 5, Том 1,c. 113-119. Google Scholar
K. Tipke, Die Steuerrechtsordnung, Band II, Köln 1993. Google Scholar
T. Левітас Т., Зарахування ПДФО до місцевих бюджетів в Україні: аналіз стану і перспективи, https://decentralization.gov.ua/news/13780 Google Scholar
Д. Марчак,Місце сплати податку на доходи фізичних осіб в Україні – юридична історія та поточна практика, Дослідження 36 с., https://decentralization.gov.ua/uploads/attachment/document/867/PIT_UA.pdf Google Scholar
Г.П. Мартинюк, Теоретичні аспекти системи оподаткування доходів фізичних осіб, БІЗНЕСІНФОРМ № 2, 2019, c. 396-401. Google Scholar
B.O. Рядінська, O.O. Дмитрик, Трансформація змісту поняття «доходи фізичних осіб» в податковому законодавстві України, Київський часопис права, 2023, № 1, c. 93-99. Google Scholar
M. Єрмолаєва, B. Абакумова,Оподаткування доходів громадян: історичні аспекти. Актуальні проблеми сучасного бізнесу: обліково-фінансовий та управлінський аспекти: матеріали V Міжнародної науково-практичної інтернет-конференції, 22-23 березня 2023 р., Ч. 2, Львів, ЛНУП, 2023, 424 c., 99-101. Google Scholar
Податкова соціальна пільга з ПДФО у 2023 році, офіційний сайт, Єдиний державний вебпортал електронних послуг; https://od.tax.gov.ua/media-ark/news-ark/646650.html Google Scholar
Система податкових пільг в Україні у контексті європейського досвіду Монографія, A.M. Соколовська, T.I. Єфіменко, I.O. Луніна та ін. – К. НДФІ, 2006, 320с. Google Scholar
T. Subina, J. Orłowski, Реформування податкової системи України, Studia Prawnoustrojowe 2023, № 60, UWM Olsztyn, 2023, c. 347–365. Google Scholar
Р.Ю. Шевченко, Розвиток оподаткування доходів фізичних осіб в умовах упровадження Податкового кодексу України, Наукові праці НДФІ 4 (53), 2010, c. 11–18. Google Scholar
Państwowy Instytut Badawczy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Ukrainy, Kijów
https://orcid.org/0000-0001-6860-9654
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-0345-9103
