Prawnokarna ochrona zarodków in vitro w świetle rozwiązań ustawy o leczeniu niepłodności
Abstrakt
Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) jest najbardziej zaawansowaną z technik medycznie wspomaganej prokreacji. Od lat w dyskursie publicznym pojawia się wiele kontrowersji dotyczących stosowania tej metody. Podnosi się, że szereg procedur towarzyszących metodzie zapłodnienia pozaustrojowego może stwarzać zagrożenie dla bytu zarodków in vitro. Celem pracy jest zwrócenie uwagi na problem postępowania z zarodkami nadliczbowymi, kriokonserwacji oraz stosowania preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej. Nie budzi wątpliwości, że ochrona zarodków przed embriotransferem wymaga także ingerencji prawa karnego. W polskim prawie karnym ochronę zarodków in vitro realizują wybrane przepisy karne zawarte w rozdziale XII ustawy o leczeniu niepłodności. Na łamach niniejszego opracowania dokonano analizy tych przepisów i wskazano wątpliwości interpretacyjne, które może wzbudzać ich wykładnia.
Słowa kluczowe:
prawo karne, niepłodność, leczenie niepłodności, medycznie wspomagana prokreacja, techniki medycznie wspomaganej prokreacji, zapłodnienie in vitro, zarodek, transfer embrionówBibliografia
Bablok L., Diagnostyka przedimplantacyjna, [w:] Diagnostyka prenatalna z elementami perinatologii, M. Wielgoś (red.), Gdańsk 2009. Google Scholar
Bartel H., Embriologia. Podręcznik dla studentów, Warszawa 2007. Google Scholar
Boratyńska M., Zabieg leczniczy (oczywiście) zbędny, „Prawo i Medycyna” 2014, nr 2. Google Scholar
Breczko A., Komercjalizacja ludzkiej prokreacji - problemy etyczne i prawne [w:] Państwo, gospodarka, prawo: księga dedykowana Profesorowi Cezaremu Kosikowskiemu z okazji jubileuszu pracy naukowej na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, A. Piszcz, M. Olszak, M. Etel (red.), Białystok 2015. Google Scholar
Domitrz J. A., Goncikowska E., Diagnostyka przedimplantacyjna, [w:] Niepłodność i rozród wspomagany, J. Radwan, S. Wołczyński (red.), Poznań 2011. Google Scholar
Domżał-Drzewiecka R., Płodność w aspekcie dobrostanu biopsychospołecznego, [w:] Nowoczesne metody rozpoznawania płodności. Wybrane zagadnienia, R. Domżał-Drze¬wiec¬ka, E. Gałęziowska (red.), Lublin 2007. Google Scholar
Dowling-Lacey D., Mayer J. F., Bocca S., Stadtmauer L., Oehninger S., Live birth from a frozen-thawed pronuclear stage embryo almost 20 years after its cryopreservation, „Fertility and Sterility” 2010, vol. 95. Google Scholar
Fechner E., Menschenwürde und generative Forschung und Technik eine rechtstheoretische und rechtspolitische Untersuchung, „Juristische Zeitung“ 1986, Nr 14, s. 659. Google Scholar
Gałązka M., Prawo karne wobec prokreacji pozaustrojowej, Lublin 2005. Google Scholar
Gardocka T., Opinia o projekcie ustawy o leczeniu niepłodności, Warszawa 2015. Google Scholar
Haberko J., Charakter prawny obowiązków lekarza stosującego techniki wspomaganej medycznie prokreacji, Postulaty de lege ferenda, [w:] Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej prokreacji, J. Haberko, M. Łączkowska (red.), Poznań 2005. Google Scholar
Haberko J., Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz, Warszawa 2016. Google Scholar
Jackson E., Medical Law. Text, Cases, Materials, Oxford 2006. Google Scholar
Janicka A., Spaczyński R. Z., Kurzawa R., Medycyna wspomaganego rozrodu w Polsce – raport za rok 2011 Sekcji Płodności i Niepłodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (SPiN PTG), „Ginekologia Polska” 2014, Nr 85, (wyd. el.). Google Scholar
Joris H., Van den Abbeel E., De Vos A., Van Steirteghem A, Reduced survival after human embryo biopsy and subsequent cryopreservation, “Human Reproduction” 1999, vol. 14 (11). Google Scholar
Krajewski P, Eugeniczna selekcja embrionów, [w:] Współczesne wyzwania bioetyczne, L. Bosek, M. Królikowski (red.), Warszawa 2010. Google Scholar
Kuczyński W., Kurzawa R., Oszukowski P., Pawelczyk L., Poręba R., Radowicki S., Szamatowicz M., Wołczyński S., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Gi-ne¬kologicznego dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności – skrót, Warszawa 2011. Google Scholar
Łepecka-Klusek C, Pilewska- Kozak A. B., Jakiel C., Niepłodność w świetle definicji podanej przez WHO, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, t. 18, Nr 12. Google Scholar
Marianowski P., Bablok L., Diagnostyka przedimplantacyjna, [w:] Diagnostyka prenatal¬na, M. Wielgoś (red.), Gdańsk 2009. Google Scholar
Mason J.K., McCall Smith R. A., Laurie G.T., Law and Medical Ethics, London-Edinburgh 2002. Google Scholar
Nazar K., Ustawa o leczeniu niepłodności, [w:] Pozakodeksowe przes¬tępstwa przeciwko zdrowiu. Komentarz, M. Mozgawa (red.), Warszawa 2017. Google Scholar
Niżnik-Mucha A., Diagnostyka preimplantacyjna zarodków ludzkich in vitro a ochrona godności człowieka, „Przegląd Prawa Publicznego” 2021, nr 10. Google Scholar
Niżnik-Mucha A., Prawna regulacja medycznie wspomaganej prokreacji w Polsce i wyb¬ra-nych państwach europejskich. Wybrane problemy, Kraków 2016. Google Scholar
Papis K., Lewandowski P., Wolski J.K., Kozioł K., Dzieci urodzone z zarodków przechowywanych w stanie zamrożenia przez 10 lat. Analiza 5 przypadków, „Ginekologia Polska” 2013, Nr 84. Google Scholar
Pawelczyk L., Serdyńska M., Medyczne aspekty wspomaganego rozrodu, [w:] Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej pro¬krea¬cji, J. Haberko, M. Łączkowska (red.), Poznań 2005. Google Scholar
Radwan M., Zapłodnienie pozaustrojowe, [w:] Niepłodność i rozród wspo¬ma¬gany, J. Radwan, S. Wołczyński (red.), Poznań 2011. Google Scholar
Radwan P., Kriokonserwacja w rozrodzie wspomaganym, [w:] Niepłodność i rozród wspomagany, J. Radwan, S. Wołczyński (red.), Poznań 2011. Google Scholar
Rekomendacje Zespołu ds. Rekomendacji Etycznych w Perinatologii do¬ty¬czą¬ce postępowania z matką oraz noworodkiem urodzonym na granicy możliwości przeżycia z uwzględ¬nie¬niem aspektów etycznych, M. Rutkowska (red.), „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia” 2012, t. 5, z. 1. Google Scholar
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) i Sekcji Płodności i Nie¬płodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (SPiNPTG) z dnia 28 października 2016 r. wobec propozycji ograniczeń w leczeniu niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego (IVF), Warszawa 2016. Google Scholar
Stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 2/2012 z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej. Google Scholar
Słomski R., Kwiatkowska J., Chlebowska H., Diagnostyka molekularna, [w:] Nowe tendencje w biologii molekularnej i inżynierii genetycznej oraz medycynie, J. Barciszewski, K. Łastowski, T. Twardowski (red.), t. II, Poznań 1996. Google Scholar
Stępkowski A., Ekspertyza prawna w sprawie merytorycznej oceny rządowego projektu ustawy o leczeniu niepłodności (druk nr 3245), Warszawa 2015. Google Scholar
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o leczeniu niepłodności z 13.03.2015 r., druk 3245. Google Scholar
Wolf M. W., Kahn J. P., Using Preimplantation Genetic Diagnosis to Create a Stem Cell Donor: Issues, Guidelines and Limits, “The Journal of Law, Medicin and Ethics” 2003, z. 31. Google Scholar
Wojewoda E., Prawnokarne i kryminologiczne aspekty medycznie wspomaganej prokreacji, Białystok 2019. Google Scholar
Wojewoda E., Prawnokarne i kryminologiczne aspekty przestępstwa z art. 77 ustawy z 2015 r. o leczeniu niepłodności, „Prawo w Działaniu” 2021, Nr 45. Google Scholar
Wojewoda E., Selekcja negatywna embrionów in vitro w świetle przepisów prawa polskiego, warunkujących stosowanie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej, „Studia Prawnoustrojowe” 2022, nr 57. Google Scholar
