Pragnienie szmaragdów. Pokusa precjozów w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
Ewelina Suszek
Akademia TarnowskaАннотация
In the analyses and interpretations of selected poems by Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, the author explores several dimensions of her work: its intermedial aspect of the correspondence between poetry and jewelry art, a fascination with nature, and an uncharacteristic, even surprising, social reflection articulated in the poem "Emeralds". The motif of alluring jewels, which serves as the focal point of the proposed interpretations, functions not only as a distinctive ornamental element in her poetry but also establishes the cosmological and ontological foundations of the poetic world and influences the ethical dimension of her lyricism (the phenomenon of dirty stones).
Ключевые слова:
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetry, dirty stones, nature , intermedialityБиблиографические ссылки
Aureliusz, M. (1997), Rozmyślania. Przeł. Reiter, M. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Google Scholar
Głowiński, M./Sławiński, J. (1956), Sapho słowieńska. Twórczość 4: 116–132. Google Scholar
Gołaszewska, M. (1986), Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Google Scholar
Góralska, A. (1975), Legenda Lwa Tołstoja w polskiej opinii społecznej lat 1890–1910. Prace Polonistyczne Studies in Polish Literature 31: 129–146. Google Scholar
Grądziel-Wójcik, J. (2016), Przymiarki do istnienia. Wątki i tematy poezji kobiet XX i XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Google Scholar
Grzegorczyk, P. (1961), Lew Tołstoj w poezji polskiej. Twórczość 11: 163–166. Google Scholar
Hurnikowa, E. (1995), Natura w salonie mody. O międzywojennej liryce Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Google Scholar
Hurnikowa, E. (2015), Pawlikowska czytana po latach. W: Tramer, M./Wójtowicz, A. (red.), Skamander. Reinterpretacje, t. 11. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 277–287. Google Scholar
Igliński, G. (2024), Mali goście polskich romantyków. Owady i robaki w literaturze epoki. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Google Scholar
Inglot, M. (1988), Wyobraźnia poetycka Norwida. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Google Scholar
Iwaszkiewicz, I. (1967), Lew Tołstoj. W: Tołstoj, L., Wojna i pokój, t. 1. Przeł. Stawar, A. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 5–38. Google Scholar
Jaworski, M. (2014), Ucieczka z Jasnej Polany w literaturze polskiej. Pamiętnik Literacki 1: 25–44. Google Scholar
Kisiel, J. (2011), Tropy samotności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Kisiel, J. (2023), Szymborska po Pawlikowskiej. Dialogi mimowolne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Kluba, A. (2008), Poetyka a światopogląd. O twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Przestrzenie Teorii 10: 135–168. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2008.10.10. Google Scholar
Kokoszka, M. (2015), Złotnicy robaczki. W: Johemczyk, M./Kokoszka, M./Mytych-Forajter, B. (red), Balahan: mikroświaty i nanohistorie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 355–367. Google Scholar
Koniuszy, P. (2024), Ekologiczne „credo”. Studium przypadku, w którym poet(y)ka zwraca się „Do natury”. W: Kucaba, M./Lewandowski, W./Osiński, J. (red.), Czytanie Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Kraków: Instytut Literatury: 171–210. Google Scholar
Kuncewicz, P. (1982), Biologia czuła i okrutna – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. W: Maciejewska, I. (red.), Poeci dwudziestolecia międzywojennego, t. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna: 7–54. Google Scholar
Kwiatkowski, J. (1980), Wstęp. W: Pawlikowska-Jasnorzewska, M., Wybór poezji. Wrocław: Ossolineum: III–CXXV. Google Scholar
Legeżyńska, A. (1999), Gest pożegnania. Szkice o poetyckiej świadomości elegijno-ironicznej. Poznań: PSP: Seria Literacka Google Scholar
Michalski, H. (1937), Krystalizacje. Pion 48: 2. Google Scholar
Miller, J. (1986), Krytyk jako żywiciel i pasożyt. Przeł. Borkowska, G. Pamiętnik Literacki 77/2: 285–295. Google Scholar
Moore, J.W. (2021), Narodziny Taniej Natury. Przeł. Hoffman, K. W: Moore, J.W. (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu. Przeł. Hoffman, K./Szaj, P./Szwebs, W. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu: 97–136. Google Scholar
Morzyńska-Wrzosek, B. (2007), Obrazy lasu w twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. W: Łysiak (red.), Las w kulturze polskiej, t. 5. Poznań: Wydawnictwo Eco: 237–253. Google Scholar
Morzyńska-Wrzosek, B. (2013), „…i na piękność, i na wyczyn burzy”. Proces kształtowania tożsamości w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Google Scholar
Nasiłowska, A. (2010), Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, czyli Lilka Kossak. Biografia poetki. Toruń: Algo. Google Scholar
Norwid, C.K. (1984), Pisma wierszem i prozą. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Google Scholar
Opacki, I. (1978), Rousseau mieszczańskiego dwudziestolecia. „Samotność” i „wspólnota” w międzywojennej poezji Juliana Tuwima. W: tegoż, Król-Duch, Herostrates i codzienność. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: 76–134. Google Scholar
Ortwin, O. (1936), Próby przekrojowe. Ze studiów nad teatrem, liryką i powieścią 1900–1935. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego: 259–263. Google Scholar
Ostroch, A. (2025), Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Życie w poezji skroplone. Czerwionka-Leszczyny: Wydawnictwo Vectra. Google Scholar
Pawlikowska-Jasnorzewska, M. (2019), Złote myśli kobiety. Poezje zebrane. Warszawa: Prószyński i S-ka. Google Scholar
Pointon, M. (2017), Rocks, Ice and Dirty Stones. London: Reaktion Books. Google Scholar
Pryzwan, M. (2010), Lilka. Wspomnienia o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Google Scholar
Przyboś, J. (1959), Linia i gwar. Szkice, t. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie. Google Scholar
Ryś, A. (2013), Kamienie szlachetne w literaturze starożytnej Grecji i Rzymu. Gdańsk: Marpress. Google Scholar
Samozwaniec, M. (1995), Zalotnica niebieska, Warszawa: Sternik. Google Scholar
Schröter, J. (2011), Discourses and Models of Intermediality. CLCWeb: Comparative Literature and Culture 4: 1–7. DOI: https://doi.org/10.7771/1481-4374.1790. Google Scholar
Stępień-Kuczyńska, A. (2022), Reformy w Rosji w XIX i na początku XX wieku: próba analizy. Eastern Review 11/1: 93–105. DOI: https://doi.org/10.18778/1427-9657.11.07. https://www.czasopisma.uni.lodz.pl/eastern/article/view/17181/17192 [dostęp: 25.03.2025]. Google Scholar
Sury, P. (2015), Mistyka i metafizyka światła. Szkic z myśli Pawła Florenskiego. Estetyka i Krytyka 39/4: 71–82. Google Scholar
Tkaczuk, Ł. (2014), Świat przedmiotów w międzywojennej poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Spotkania Humanistyczne. Międzynarodowy interdyscyplinarny periodyk naukowy 4: 119–138. Google Scholar
Tołstoj, L. (1973), Dzienniki, t. 1–2. Przeł. Leśniewska, M. Kraków: Wydawnictwo Literackie. Google Scholar
Tołstoj, L. (2014), Droga życia. Przeł. Kunicka, A. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia. Google Scholar
Tołstoj, Z. (2014), Pamiętniki. Warszawa: Dom Wydawniczy PWN. Google Scholar
Tuwim, J. (1920), Sokrates tańczący. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie. Google Scholar
Wolf, W. (2011), (Inter)mediality and the Study of Literature. CLCWeb: Comparative Literature and Culture 2: 1–9. DOI: https://doi.org/10.7771/1481-4374.1789. Google Scholar
Zawodziński, K. (1964), Wśród poetów. Oprac. Achremowiczowa, W. Wstęp Kwiatkowski, J. Kraków: Wydawnictwo Literackie. Google Scholar
Akademia Tarnowska
