Wyprawy rabunkowe mieszkańców północnego Mazowsza do powiatu szczycieńskiego w latach 1945–1946 w świetle źródeł Ministerstwa Ziem Odzyskanych

Radosław Gross

doi:10.31648/ep.7219

Opublikowane: 2021-11-171

Nr XXII/2 (2021)

Wyprawy rabunkowe mieszkańców północnego Mazowsza do powiatu szczycieńskiego w latach 1945–1946 w świetle źródeł Ministerstwa Ziem Odzyskanych

Radosław Gross

Echa Przeszłości

Dział: DOKUMENTY I MATERIAŁY

https://doi.org/10.31648/ep.7219

Abstrakt

W 1945 i 1946 r. w powiecie szczycieńskim, położonym w południowej części Okręgu Mazurskiego, a później województwa olsztyńskiego, dochodziło do bardzo groźnych i niebezpiecznych wydarzeń. Obszar ten był miejscem wypraw łupieżczych, w których brali udział mieszkańcy północnych powiatów województwa warszawskiego. Codziennością stały się: przemoc, rabunki i grabieże. Ofiarami padali na ogół autochtoni, których siłą usuwano z ich domostw i gospodarstw, a czasem także faktyczni osadnicy, którzy przybywali z myślą o trwałym osadnictwie. W proceder grabieży włączali się często funkcjonariusze MO i UB, co wzmacniało wśród grup dokonujących rabunków poczucie bezkarności. Trudnej sytuacji nie była w stanie rozwiązać władza lokalna. Tymczasem zjawisko to stało się na tyle niebezpieczne dla procesu osadnictwa i późniejszego rozwoju gospodarczego tych ziem, że doprowadziło do podjęcia jesienią 1946 r. przez Ministerstwo Ziem Odzyskanych działań interwencyjnych, w tym m.in. w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Ich śladem jest kilka dokumentów wytworzonych przez MZO, w których problem ten został opisany. Mimo stopniowej poprawy stanu bezpieczeństwa po 1946 r., społeczne i gospodarcze skutki wspomnianych zjawisk były odczuwane na tych terenach przez wiele kolejnych lat.

Słowa kluczowe:

powiat szczycieński, przemoc, grabieże, osadnictwo, dzikie osadnictwo

Inne teksty tego samego autora

Radosław Gross, Związek Samopomocy Chłopskiej na olsztyńskiej wsi (1945–1948). Początki „polityki klasowej” , Echa Przeszłości: Nr XIX (2018)
Radosław Gross, Założenia polityki rolnej w Polsce w programach głównych partii i stronnictw politycznych (1939-1945/1946) , Echa Przeszłości: Nr XXI/1 (2020)
Radosław Gross, Okręg Mazurski w świetle materiałów Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Olsztynie (marzec-maj 1945 roku) , Echa Przeszłości: Nr XVII (2016)
Radosław Gross, Stanowiska kierowania Wojewódzkiego Komitetu Obrony w Olsztynie w świetle dokumentów Służby Bezpieczeństwa , Echa Przeszłości: Nr XXI/2 (2020)
Radosław Gross, Obciążenia gospodarstw chłopskich na Warmii i Mazurach w latach 1948-1956 , Echa Przeszłości: Nr XVI (2015)
Radosław Gross, Wpływ Października 1956 roku na zmiany w polityce rolnej na Warmii i Mazurach , Echa Przeszłości: Nr XXIII/2 (2022)
Radosław Gross, Życie codzienne junaków w brygadach Powszechnej Organizacji "Służba Polsce" na terenie województwa olsztyńskiego , Echa Przeszłości: Nr XI (2010)
Radosław Gross, Rok 1989 w lokalnej perspektywie. Przykład Lidzbarka Warmińskiego , Echa Przeszłości: Nr XX/2 (2019)
Radosław Gross, Hubert Mordawski, Ziemie Odzyskane 1945-1956 , Echa Przeszłości: Nr XVIII (2017)
Norbert Kasparek, Witold Gieszczyński, Radosław Gross, Prof. dr hab. Andrzej Skrzypek (1944–2023) , Echa Przeszłości: Nr XXIV/1 (2023)

1 2 > >>

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gross, R. (2021). Wyprawy rabunkowe mieszkańców północnego Mazowsza do powiatu szczycieńskiego w latach 1945–1946 w świetle źródeł Ministerstwa Ziem Odzyskanych. Echa Przeszłości, (XXII/2), 325–342. https://doi.org/10.31648/ep.7219

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Belzyt L., Między Polską a Niemcami. Weryfikacja narodowościowa i jej następstwa na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1945–1960, Toruń 1998.
Google Scholar

Borodziej W., Sprawa polska i przemieszczenia ludności w czasie II wojny światowej, wstęp do: Niemcy w Polsce 1945–1950. Wybór dokumentów, red. W. Borodziej, H. Lemberg, t. I, Władze i instytucje centralne. Województwo olsztyńskie, wybór i opracowanie dokumentów W. Borodziej i C. Kraft, Warszawa 2000.
Google Scholar

Dymarski M., Zagadnienia demograficzne ziem postulowanych (ziem nowych) w prognozach polskiej konspiracji, w: Demografia i społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1995. Próba bilansu, red. E. Frątczak, Z. Strzelecki, Warszawa 1996.
Google Scholar

Dymarski M., Ziemie postulowane (ziemie nowe) w programach i działaniach polskiego ruchu oporu 1939–1945, Wrocław 1997.
Google Scholar

Dziurzyński P., Osadnictwo grupowe w majątkach woj. olsztyńskiego w latach 1945–1948, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1968, nr 1.
Google Scholar

Dziurzyński P., Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1983.
Google Scholar

Gieszczyński W., Państwowy Urząd Repatriacyjny w osadnictwie na Warmii i Mazurach (1945-1950), Olsztyn 1999.
Google Scholar

Gross R., Okręg Mazurski w świetle materiałów Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Olsztynie (marzec-maj 1945 roku), „Echa Przeszłości” XVII, 2016.
Google Scholar

Gross R., Problem uwłaszczenia gospodarstw osadniczych na Warmii i Mazurach w latach 1945-1956, w: Wieś na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r. Ciągłość czy zmiana?, red. J. Kluba, A. Paprot-Wielopolska, M. Szajda, P. Zubowski, Wrocław 2020.
Google Scholar

Gross R., Przemiany gospodarcze wsi na Warmii i Mazurach w latach 1945-1956, Olsztyn 2019.
Google Scholar

Gross R., Stan rolnictwa i struktura agrarna w Prusach Wschodnich w latach 1918–1945 w świetle niemieckich danych statystycznych, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2017, nr 4.
Google Scholar

Gross R., Założenia polityki rolnej w Polsce w programach głównych partii i stronnictw politycznych (1939–1945/1946), „Echa Przeszłości” XXI/1, 2020.
Google Scholar

Łach S., Osadnictwo wiejskie na ziemiach zachodnich i północnych Polski w latach 1945-1950, Słupsk 1983.
Google Scholar

Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów 1945 r. Przygotował do druku Tadeusz Baryła, Olsztyn 1996.
Google Scholar

Polska Partia Robotnicza. Dokumenty programowe 1942-1948, opr. M. Malinowski i in., Warszawa 1984.
Google Scholar

Ponczek E., Polska myśl o pokoju w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), Łódź 1999.
Google Scholar

Postanovleniye Gosudarstvennogo Komiteta Oborony SSSR ob opredelenii zapadnoy gosudarstvennoy granitsy Polshi i deystvii polskoy administratsii na vsey osvobozhdennoy territorii Polshi, 20 lutego 1945 r., w: „Russkiy Arkhiv” 1994, t. 14, dok. nr 55, s. 409-411.
Google Scholar

Powiat Szczycieński. Przeszłość – współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006.
Google Scholar

Romanow Z., Polityka władz polskich wobec ludności rodzimej Ziem Zachodnich i Północnych w latach 1945–1960, Słupsk 1999.
Google Scholar

Sakson A., Ludność mazurska po 1945 roku, w: idem, Dziedzictwo Prus Wschodnich. Socjologiczne i historyczne studia o regionie, Dąbrówno 2017.
Google Scholar

Strauchold G., Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej 1945–1957, Toruń 2003.
Google Scholar

Wrzesiński W., Proces zasiedlania województwa olsztyńskiego w latach 1945–1949, w: Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945–1958, red. Bohdan Gruchman, Janusz Ziółkowski, Poznań 1960.
Google Scholar