STWORZONOŚĆ CZŁOWIEKA JAKO FUNDAMENT EKOLOGICZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI
Jarosław Babiński
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w WarszawieAbstrakt
Kreatologia jest doskonałym obszarem do podejmowania refleksji ekologicznej w przestrzeni teologii. Prawda o stworzeniu człowieka jako korony stworzeń – „na obraz i podo- bieństwo Boże” przyznaje mu uprzywilejowane miejsce w świecie. Jednocześnie jednak uświada- mia powierzone przez Boga zadanie, jakim jest objęcie świata troską i opieką. Człowiek, będąc dzieckiem Bożym, jest jednocześnie dzieckiem świata. To obliguje go do poczucia solidarności ze stworzeniem i taką realizację swoich aspiracji, by nie niszczyć otaczającego go świata. Zadanie „czynienia sobie ziemi poddanej” musi być realizowane z uwzględnieniem rządzących nią praw. Człowiek musi być świadomy, że nie jest właścicielem świata, ale jego dzierżawcą. To implikuje postawę mądrego gospodarza, roztropnego zarządcy i ogrodnika ziemi.
Słowa kluczowe:
kreatologia, ekologia, ekoteologia, kryzys ekologicznyBibliografia
Babiński Jarosław, 2007, Człowiek teologiczny w pismach biskupa Jana Bernarda Szlagi, Bernardi- num, Pelplin.
Babiński Jarosław, 2017, Ekologiczna interpretacja kreatologii, w: Jarosław Kupczak, Cezary Smu- niewski (red.), Credo Domine, adiuva uncredulitatem meam. Księga jubileuszowa dedykowana Ojcu Profesorowi Jackowi Salijowi OP, W drodze, Poznań, s. 83–98.
Bajda Jerzy, 2001, Grzech ekologiczny, w: Józef Marceli Dołęga, Jacek Wojciech Czartoszewski, Antoni Skowroński (red.), Ochrona środowiska w filozofii i teologii, Wydawnictwo UKSW, War- szawa, s. 222–242.
Bartnik Stanisław Czesław, 1996, Idea polskości, Oddział Lubelskiego Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, Lublin.
Benedykt XVI, 2005, Deus Caritas est, Libreria Editrice Vaticana, Rzym.
Benedykt XVI, 2009, Caritas in veritate, Wydawnictwo M, Kraków.
Bochenek Krzysztof, 2015, Ekologia w kontekście filozofii chrześcijańskiej, Wschodni Rocznik Humanistyczny, 11, s. 139–154.
Bonora Antonio, 1982, Człowiek obrazem Boga w Starym Testamencie, Communio, 2, s. 3–23. Buxakowski Jerzy, 1998, Stwórca i stworzenie. Teologia prawd wiary. Tom IV, Bernardinum, Pelplin.
Dańczak Andrzej, 2004, Wzajemna relacja człowieka i świata w teologii doby ekologii, Studia Gdańskie, 17, s. 73–83.
Dec Ignacy, 1994, Transcendencja człowieka w przyrodzie. Ujęcie Mieczysława A. Krąpca OP i kard. Karola Wojtyły, Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław.
Dziedzic Jan, 2019, Kościół a ekologia ludzka, Polonia Sacra, 1, s. 103–126.
Dziuba Andrzej Franciszek, 1996, Wyzwanie ekologiczne, Studia Płockie, 24, s. 45–56.
Filipiak Marian, 1979, Myśl hebrajska. Specyfika. Przejawy. Konsekwencje, w: Stanisław Łach, Marian Filipiak, Hugolin Langkammer (red.), Materiały pomocnicze do wykładów z biblistyki, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 7–18.
Franciszek, 2015, Laudato si’. W trosce o wspólny dom, Wydawnictwo M, Kraków.
Franciszek, 2020, Posynodalna Adhortacja Apostolska Querida Amazonia. Do Ludu Bożego i wszystkich ludzi dobrej woli, Wydawnictwo M, Kraków.
Ganoczy Alexandre, 1999, Nauka o stworzeniu. Traktat III, Wydawnictwo M, Kraków.
Gaudaniec Arkadiusz, 2016, U podstaw jedności bytowej człowieka. Studium z metafizyki osoby, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Góralczyk Paweł, 1992, Kształtowanie postaw odpowiedzialności etycznej, Communio, 6, s. 63–74. Góźdź Krzysztof, 2008, Człowiek potrzebuje Boga, w: Krzysztof Góźdź, Krzysztof Michalczak (red.), Teologia znaków czasu. Dogmatycy wobec polskiego „dziś” Kościoła, Wydział Teologiczny UAM, Poznań, s. 7–10.
Hryniewicz Wacław, 1991, Pascha Chrystusa w dziejach człowieka i wszechświata. Zarys chrześcijańskiej teologii paschalnej, t. 3, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Jakubiec Czesław, 1968, Pradzieje biblijne. Teologia Genesis 1-11, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Lublin.
Jan Paweł II, 1990, Przemówienie do uczestników konferencji „Człowiek i środowisko” (18 maja 1990), Insegnamenti di Giovani Paulo II, 1, s. 1335.
Jan Paweł II, 1995, Evangelium Vitae, Wydawnictwo M, Kraków.
Jan Paweł II, 1997, Przemówienie do uczestników Sympozjum na temat zdrowia i ochrony środowiska, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, 1, s. 522.
Jurczyk Bernard, 1990, Ekologiczne wyzwanie dla refleksji moralnej, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, 3, s. 73–88.
Kehl Medard, 2008, I widział Bóg, że to jest dobre. Teologia stworzenia, W drodze, Poznań. Kędzierski Przemysław, 2006, Kościół i ekologia, Wyższe Seminarium Duchowne, Rzeszów.
Kopeć Jacek, 2008, Biblijne podstawy chrześcijańskiej troski o środowisko naturalne, w: Jarosław M. Lipniak (red.), Ekologia w Kościołach chrześcijańskich, Wydawnictwo Maria, Świdnica, s. 19–22.
Krawczyk Roman, 1986, Stary Testament a ekologia, Ateneum Kapłańskie, 1, s. 13–23.
Krąpiec Mieczysław Albert, 2005, Ja – człowiek, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Langiewicz Magdalena, 2002, Katolicka myśl ekofilozoficzna na przykładzie Katedry Filozofii Ekologii na Uniwersytecie Kard. Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Ateneum Kapłańskie, 138, s. 515–530.
Lehmann Karl, 1992, Stworzoność człowieka podstawą jego odpowiedzialności za ziemię, Communio, 6, s. 44–62.
Leśniewska Jadwiga, 2000, Pomiędzy ekumenią a ekologią, Roczniki Teologiczne, 7, s. 187–207. Linzey Andrew, 2010, Teologia zwierząt, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Löw Reinhard, 1992, Człowiek w centrum ochrony środowiska?, Communio, 6, s. 82–96.
Łepko Zbigniew, 2003, Antropologia kryzysu ekologicznego w świetle współczesnej literatury niemieckiej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa.
Łukomski Julisław, 1999, Podstawy chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, w: Józef Marceli Dołęga, Jacek Wojciech Czartoszewski (red.), Ochrona środowiska w filozofii i teologii, Wydawnictwo ATK, Warszawa, s. 177–202.
Łukomski Julisław, 1994, Solidarność człowieka z przyrodą, Radomskie Wydawnictwo Diecezjalne „Ave”, Radom.
Mirek Zbigniew, 2001, Panowanie i miłość. Kluczowe pojęcia edukacji ekologicznej, w: Anna Dyduch-Falniowska, Małgorzata Grzegorczyk, Joanna Perzanowska, Zdzisław Józef Kijas, Zbigniew Mirek (red.), Mówić o przyrodzie. Zintegrowana wizja przyrody. Podręcznik dla studen- tów, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, s. 152–168.
Müller Gerhard Ludwig, 2015, Dogmatyka katolicka, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Osek Ewa, 2005, Odpowiedzialność za przyrodę w ujęciu Bazylego Wielkiego, Vox Patrum, 25, s. 79–103.
Paweł VI, 1973, List do Sekretarza Generalnego Konferencji Narodów Zjednoczonych o ochronie środowiska człowieka, Chrześcijanin w Świecie, 2, s. 68–71.
Ratzinger Joseph, 1999, Nowa pieśń dla Pana. Wiara w Chrystusa a liturgia dzisiaj, Znak, Kraków. Rogowski Roman, 1974, Antropologiczne podstawy postępu, Ateneum Kapłańskie, 2–3, s. 420–435.
Rogowski Roman, 2002, Teoekologia: mistyka wszystkich rzeczy, Wydawnictwo M, Kraków. Rogowski Roman, 1999, Wicher i myśl, Księgarnia św. Jacka, Katowice.
Rogowski Roman, 1986, Światłość i tajemnica, Księgarnia św. Jacka, Katowice.
Rychlicki Czesław, 1999, Chrześcijańskie rozumienia stworzenia a ekologia, Studia Płockie, 27, s. 49–59.
Sobór Watykański II, 2002, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” (7 XII 1965), w: Sobór Watykański II, Konstytucje – dekrety – deklaracje, tekst polski, nowe tłumaczenie, Pallottinum – Poznań, s. 526–606.
Suchy Jerzy, 1993, Czyńcie sobie ziemię poddaną, panujcie nad zwierzętami, Zeszyty Naukowe KUL, 1–4, s. 13–22.
Töpfer Klaus, 1992, Ekologia i polityka, Communio, 6, s. 75–81.
Urbański Stanisław, 2002, Ekologia duchowości człowieka, Ateneum Kapłańskie, 138, s. 465–479. Utrata Leszek, 2006, Bóg, człowiek, natura. Teologiczna odpowiedzialność za naturę, Wrocławski Przegląd Teologiczny, 1, s. 221–230.
Witaszek Grzegorz, 1993, Kościół wobec ekologii, Zeszyty Naukowe KUL, 1–4, s. 141–144. Ziemiański Stanisław, 2000, Kryzys ekologiczny i perspektywy jego przezwyciężenia według Jürgena Moltmanna, w: Anna Dyduch-Falniowska, Małgorzata Grzegorczyk, Zdzisław Kijas, Zbigniew Mirek (red.), Między niebem a ziemią. Ku etyce ekologicznej, Polska Akademia Nauk. Instytut Ochrony Przyrody, Kraków, s. 156–169.
Babiński Jarosław, 2017, Ekologiczna interpretacja kreatologii, w: Jarosław Kupczak, Cezary Smu- niewski (red.), Credo Domine, adiuva uncredulitatem meam. Księga jubileuszowa dedykowana Ojcu Profesorowi Jackowi Salijowi OP, W drodze, Poznań, s. 83–98.
Bajda Jerzy, 2001, Grzech ekologiczny, w: Józef Marceli Dołęga, Jacek Wojciech Czartoszewski, Antoni Skowroński (red.), Ochrona środowiska w filozofii i teologii, Wydawnictwo UKSW, War- szawa, s. 222–242.
Bartnik Stanisław Czesław, 1996, Idea polskości, Oddział Lubelskiego Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, Lublin.
Benedykt XVI, 2005, Deus Caritas est, Libreria Editrice Vaticana, Rzym.
Benedykt XVI, 2009, Caritas in veritate, Wydawnictwo M, Kraków.
Bochenek Krzysztof, 2015, Ekologia w kontekście filozofii chrześcijańskiej, Wschodni Rocznik Humanistyczny, 11, s. 139–154.
Bonora Antonio, 1982, Człowiek obrazem Boga w Starym Testamencie, Communio, 2, s. 3–23. Buxakowski Jerzy, 1998, Stwórca i stworzenie. Teologia prawd wiary. Tom IV, Bernardinum, Pelplin.
Dańczak Andrzej, 2004, Wzajemna relacja człowieka i świata w teologii doby ekologii, Studia Gdańskie, 17, s. 73–83.
Dec Ignacy, 1994, Transcendencja człowieka w przyrodzie. Ujęcie Mieczysława A. Krąpca OP i kard. Karola Wojtyły, Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław.
Dziedzic Jan, 2019, Kościół a ekologia ludzka, Polonia Sacra, 1, s. 103–126.
Dziuba Andrzej Franciszek, 1996, Wyzwanie ekologiczne, Studia Płockie, 24, s. 45–56.
Filipiak Marian, 1979, Myśl hebrajska. Specyfika. Przejawy. Konsekwencje, w: Stanisław Łach, Marian Filipiak, Hugolin Langkammer (red.), Materiały pomocnicze do wykładów z biblistyki, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 7–18.
Franciszek, 2015, Laudato si’. W trosce o wspólny dom, Wydawnictwo M, Kraków.
Franciszek, 2020, Posynodalna Adhortacja Apostolska Querida Amazonia. Do Ludu Bożego i wszystkich ludzi dobrej woli, Wydawnictwo M, Kraków.
Ganoczy Alexandre, 1999, Nauka o stworzeniu. Traktat III, Wydawnictwo M, Kraków.
Gaudaniec Arkadiusz, 2016, U podstaw jedności bytowej człowieka. Studium z metafizyki osoby, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Góralczyk Paweł, 1992, Kształtowanie postaw odpowiedzialności etycznej, Communio, 6, s. 63–74. Góźdź Krzysztof, 2008, Człowiek potrzebuje Boga, w: Krzysztof Góźdź, Krzysztof Michalczak (red.), Teologia znaków czasu. Dogmatycy wobec polskiego „dziś” Kościoła, Wydział Teologiczny UAM, Poznań, s. 7–10.
Hryniewicz Wacław, 1991, Pascha Chrystusa w dziejach człowieka i wszechświata. Zarys chrześcijańskiej teologii paschalnej, t. 3, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Jakubiec Czesław, 1968, Pradzieje biblijne. Teologia Genesis 1-11, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Lublin.
Jan Paweł II, 1990, Przemówienie do uczestników konferencji „Człowiek i środowisko” (18 maja 1990), Insegnamenti di Giovani Paulo II, 1, s. 1335.
Jan Paweł II, 1995, Evangelium Vitae, Wydawnictwo M, Kraków.
Jan Paweł II, 1997, Przemówienie do uczestników Sympozjum na temat zdrowia i ochrony środowiska, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, 1, s. 522.
Jurczyk Bernard, 1990, Ekologiczne wyzwanie dla refleksji moralnej, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, 3, s. 73–88.
Kehl Medard, 2008, I widział Bóg, że to jest dobre. Teologia stworzenia, W drodze, Poznań. Kędzierski Przemysław, 2006, Kościół i ekologia, Wyższe Seminarium Duchowne, Rzeszów.
Kopeć Jacek, 2008, Biblijne podstawy chrześcijańskiej troski o środowisko naturalne, w: Jarosław M. Lipniak (red.), Ekologia w Kościołach chrześcijańskich, Wydawnictwo Maria, Świdnica, s. 19–22.
Krawczyk Roman, 1986, Stary Testament a ekologia, Ateneum Kapłańskie, 1, s. 13–23.
Krąpiec Mieczysław Albert, 2005, Ja – człowiek, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Langiewicz Magdalena, 2002, Katolicka myśl ekofilozoficzna na przykładzie Katedry Filozofii Ekologii na Uniwersytecie Kard. Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Ateneum Kapłańskie, 138, s. 515–530.
Lehmann Karl, 1992, Stworzoność człowieka podstawą jego odpowiedzialności za ziemię, Communio, 6, s. 44–62.
Leśniewska Jadwiga, 2000, Pomiędzy ekumenią a ekologią, Roczniki Teologiczne, 7, s. 187–207. Linzey Andrew, 2010, Teologia zwierząt, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Löw Reinhard, 1992, Człowiek w centrum ochrony środowiska?, Communio, 6, s. 82–96.
Łepko Zbigniew, 2003, Antropologia kryzysu ekologicznego w świetle współczesnej literatury niemieckiej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa.
Łukomski Julisław, 1999, Podstawy chrześcijańskiej etyki środowiska naturalnego, w: Józef Marceli Dołęga, Jacek Wojciech Czartoszewski (red.), Ochrona środowiska w filozofii i teologii, Wydawnictwo ATK, Warszawa, s. 177–202.
Łukomski Julisław, 1994, Solidarność człowieka z przyrodą, Radomskie Wydawnictwo Diecezjalne „Ave”, Radom.
Mirek Zbigniew, 2001, Panowanie i miłość. Kluczowe pojęcia edukacji ekologicznej, w: Anna Dyduch-Falniowska, Małgorzata Grzegorczyk, Joanna Perzanowska, Zdzisław Józef Kijas, Zbigniew Mirek (red.), Mówić o przyrodzie. Zintegrowana wizja przyrody. Podręcznik dla studen- tów, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, s. 152–168.
Müller Gerhard Ludwig, 2015, Dogmatyka katolicka, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Osek Ewa, 2005, Odpowiedzialność za przyrodę w ujęciu Bazylego Wielkiego, Vox Patrum, 25, s. 79–103.
Paweł VI, 1973, List do Sekretarza Generalnego Konferencji Narodów Zjednoczonych o ochronie środowiska człowieka, Chrześcijanin w Świecie, 2, s. 68–71.
Ratzinger Joseph, 1999, Nowa pieśń dla Pana. Wiara w Chrystusa a liturgia dzisiaj, Znak, Kraków. Rogowski Roman, 1974, Antropologiczne podstawy postępu, Ateneum Kapłańskie, 2–3, s. 420–435.
Rogowski Roman, 2002, Teoekologia: mistyka wszystkich rzeczy, Wydawnictwo M, Kraków. Rogowski Roman, 1999, Wicher i myśl, Księgarnia św. Jacka, Katowice.
Rogowski Roman, 1986, Światłość i tajemnica, Księgarnia św. Jacka, Katowice.
Rychlicki Czesław, 1999, Chrześcijańskie rozumienia stworzenia a ekologia, Studia Płockie, 27, s. 49–59.
Sobór Watykański II, 2002, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” (7 XII 1965), w: Sobór Watykański II, Konstytucje – dekrety – deklaracje, tekst polski, nowe tłumaczenie, Pallottinum – Poznań, s. 526–606.
Suchy Jerzy, 1993, Czyńcie sobie ziemię poddaną, panujcie nad zwierzętami, Zeszyty Naukowe KUL, 1–4, s. 13–22.
Töpfer Klaus, 1992, Ekologia i polityka, Communio, 6, s. 75–81.
Urbański Stanisław, 2002, Ekologia duchowości człowieka, Ateneum Kapłańskie, 138, s. 465–479. Utrata Leszek, 2006, Bóg, człowiek, natura. Teologiczna odpowiedzialność za naturę, Wrocławski Przegląd Teologiczny, 1, s. 221–230.
Witaszek Grzegorz, 1993, Kościół wobec ekologii, Zeszyty Naukowe KUL, 1–4, s. 141–144. Ziemiański Stanisław, 2000, Kryzys ekologiczny i perspektywy jego przezwyciężenia według Jürgena Moltmanna, w: Anna Dyduch-Falniowska, Małgorzata Grzegorczyk, Zdzisław Kijas, Zbigniew Mirek (red.), Między niebem a ziemią. Ku etyce ekologicznej, Polska Akademia Nauk. Instytut Ochrony Przyrody, Kraków, s. 156–169.
Babiński, J. (2020). STWORZONOŚĆ CZŁOWIEKA JAKO FUNDAMENT EKOLOGICZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI. Forum Teologiczne, (21), 125–138. https://doi.org/10.31648/ft.6091
Jarosław Babiński
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
