Prawa językowe w świetle prawa międzynarodowego, unijnego i polskiego porządku prawnego. Zarys problematyki
Abstrakt
Problematyka praw językowych zyskuje coraz większą uwagę badaczy głównie z uwagi na zmieniające się struktury społeczeństw, które są coraz bardziej wielokulturowe i wielojęzyczne. Celem artykułu jest określenie zakresu praw językowych wynikających z norm prawa międzynarodowego, unijnego i polskiego porządku prawnego. Przeprowadzone analizy pokazują, że prawo międzynarodowe zapewnia tylko częściową ochronę indywidualnych praw językowych. Ochrona ta dotyczy przede wszystkim sfery prywatnej, oraz językowych praw procesowych i prawa do nauki w języku mniejszości/języka mniejszości w sferze publicznej. Rozbieżne podejścia do praw językowych przyjęte przez państwa w ich ustawodawstwie sprawiają trudności w ustanowieniu wspólnych zasad dotyczących praw językowych i nie pozwalają na kompleksowe ich odzwierciedlone na poziomie międzynarodowym. Ochronę zapewniają przede wszystkim regulacje krajowe, choć dostrzec trzeba znaczenie standardów międzynarodowych, które coraz wyraźniej wyznaczają granice swobody państw w regulowaniu kwestii językowych. Analizy dowodzą, że zakaz dyskryminacji ze względu na język wykazuje największy zakres oddziaływania na uprawnienia językowe jednostek. Pełen zakres oddziaływania tego prawa wymaga jednak dalszych pogłębionych badań.
Słowa kluczowe:
prawa językowe, mniejszości narodowe, językowe prawa człowieka, językowe prawa procesowe, zakaz dyskryminacji ze względu na językBibliografia
• Arzoz, X. „The Nature of Language Rights”, JEMIE 6, 2007 Google Scholar
• Arzoz, X., „The protection of linguistic diversity through Article 22 of the Charter of Fundamental Rights”, w: X. Arzoz (red), Respecting Linguistic Diversity in the European Union, Amsterdam, 2008. Google Scholar
• Brannan, J., „ECHR Case-Law on the Right to Language Assistance in Criminal Proceedings and the EU Response”, A Seminar Organized by the AIIC Committee for Court and Legal Interpreting at the European Court of Human Rights: Droits de l’Homme En Europe et Interprétation Juridique, Strasbourg, 2010. Google Scholar
• De Varennes, F., „Language Rights as an Integral Part of Human Rights”, International Journal on Multicultural Societies, 2001, tom 3, nr 1. Google Scholar
• De Varennes, F. i E. Kuzborska, „International Law and Language Minority Education”, Language Policy and Political Issues in Education, 2016. Google Scholar
• Directorate-General for Translation EC, Study on translation and multilingualism. Language and Translation in International Law and EU Law, Office for Official Publications of the European Union, 2013. Google Scholar
• Dunbar, R., „Minority Language Rights in International Law”, International & Comparative Law Quarterly, tom 50, nr 1, 2001. Google Scholar
• Eide, A., „Rights of ‘Old’ versus ‘New’ Minorities”, w: Minority Governance in and beyond Europe, Brill, 2002. Google Scholar
• Foucher, P., „Le Droit et La Langue Française Au Canada: Évolution et Perspectives”, Francophonies d’Amérique, nr 26, 2008. Google Scholar
• Green, L., „Freedom of Expression and Choice of Language”, Law & Policy, tom 13, nr 3, 1991. Google Scholar
• Habermas, J., „The Theory of Communicative Action,” Beacon Press, 1981. Google Scholar
• Henrard, K., „An EU Perspective on New versus Traditional Minorities: On Semi-Inclusive Socio-Economic Integration and Expanding Visions of European Culture and Identity”, Columbia Journal of European Law, vol. 17, 2010. Google Scholar
• Jasiński, F., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Dom Wydawniczy ABC, 2003. Google Scholar
• Kloss, H., „Language Rights of Immigrant Groups”, International Migration Review, tom 5, nr 2, 1971. Google Scholar
• Kugelmann, D., „Minderheitenschutz Als Menschenrechtsschutz”, Archiv Des Völkerrechts, tom 39, nr 3, 2001, 233. Google Scholar
• Kukathas, Ch., „Cultural Rights Again”, Political Theory 20(4), 1992. Google Scholar
• Kurzyna-Chmiel, D., „Prawo do nauki obcokrajowców – analiza krajowych rozwiązań prawnych w obszarze systemu oświaty”, Studia Prawnoustrojowe 47, 2020. Google Scholar
• Kurzyna-Chmiel, D., „Aktualna sytuacja prawna mniejszości narodowych i etnicznych, ze szczególnym uwzględnieniem praw w dziedzinie oświaty”, Studia Prawnoustrojowe 55, 2022. Google Scholar
• Mälskoo, L., „Language Rights in International Law: Why the Phoenix is Still in the Ashes”, Florida Journal of International Law, tom 12, 1998. Google Scholar
• Mancini, S. i B. De Witte, „Language rights as cultural rights: a European perspective”, International Studies in Human Rights, tom 95, 2008, 247. Google Scholar
• May, S., „Language Rights: The “Cinderella” Human Right”, Journal of Human Rights, tom 10, wyd. 3, 2011. Google Scholar
• Medda-Windischer, R., „Old and New Minorities: Diversity Governance and Social Cohesion from the Perspective of Minority Rights”, 2017. Google Scholar
• Patten, I. i W. Kymlicka, „Introduction: Language Rights and Political Theory: Context, Issues, and Approaches”, w: A. Patten i W. Kymlicka (red) Language Rights and Political Theory, Oxford University Press, 2003. Google Scholar
• Paz, M., „The Failed Promise of Language Rights: A Critique of the International Language Rights Regime”, Harvard International Law Journal tom 54, 2013. Google Scholar
• Peers, S., [et al] (red), The EU Charter of Fundamental Rights: A Commentary, Hart Publishing, 2014. Google Scholar
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język pomocniczy. Google Scholar
• Schilling, T., INTERNATIONALER MENSCHENRECHTSSCHUTZ 89, (2004). Google Scholar
• Skorupa-Wulczyńska, A., Language rights of the Citizen of the European Union, 2022, Peter Lang. Google Scholar
• Skutnabb-Kangas, T. i R. Philipson, “Linguistic Human Rights, Past and Present”, w: T. Skutnabb-Kangas i R. Philipson (red), Language Rights, Routledge, 2017. Google Scholar
• Tabory, M., Multilingualism in International Law and Institutions, Brill Archive, 1980. Google Scholar
• Toscano Méndez, M., „Language Rights as Collective Rights: Some Conceptual Considerations on Language Rights,” Res Publica: Revista de Filosofía Política, tom 27, 2012. Google Scholar
• Urrutia I. i I. Lasagabaster, „Language Rights as a General Principle of Community Law”, 2005. Google Scholar
• Vogiatzis, N., „The Linguistic Policy of the EU Institutions and Political Participation Post-Lisbon”, European Law Review, nr 2, 2016. Google Scholar
• Wróbel, A., (red.), Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, 2019. Google Scholar
Wyroki Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 12 kwietnia 2005 r. w sprawie Shamayev i 12 innych przeciwko Gruzji i Rosji (skarga nr 36378/02). Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 29 kwietnia 2002 r., Pretty przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Reports of Judgments and Decisions 2002-III. Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 17 stycznia 1970 r. w sprawie Delcourt przeciwko Belgii (skarga nr 2689/65). Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie Brozicek przeciwko Włochom (skarga nr 10964/84). Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 21 lutego 1984 r. w sprawie Öztürk przeciwko Niemcom (skarga nr 8544/79). Google Scholar
• Wyrok ETPCz z dnia 9 grudnia 1989 r. w sprawie Kamasinski przeciwko Austrii (skarga nr 9783/82). Google Scholar
• Wyrok Trybunału z dnia 12 listopada 1969 r. w sprawie C 29-69 Erich Stauder przeciwko miastu Ulm - Sozialamt, ECLI:EU:C:1969:57. Google Scholar
• Wyrok Trybunału z dnia 14 maja 1974 r. w sprawie C 4/73 J. Nold, Kohlen- und Baustoffgroßhandlung przeciwko Ruhrkohle Aktiengesellschaft, ECLI:EU:C:1974:151. Google Scholar
• Wyrok Trybunału z dnia 17 grudnia 1970 r. w sprawie C 11/70 Internationale Handelsgesellschaft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel, ECLI:EU:C:1970:114. Google Scholar
• Wyrok Trybunału z dnia 28 października 1975 r. w sprawie C 36/75 Roland Rutili przeciwko Ministre de l'intérieur, ECLI:EU:C:1975:137. Google Scholar
