Sztuczna inteligencja a dobrostan człowieka i ochrona praw podstawowych – rozważania na gruncie aktu w sprawie sztucznej inteligencji
Abstrakt
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji (tzw. akt w sprawie sztucznej inteligencji) ma zagwarantować prawidłowe funkcjonowanie jednolitego rynku, umożliwić szerokie zastosowanie systemów sztucznej inteligencji, wzmocnić innowacyjność, a co za tym idzie przyczynić się do rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej. Z drugiej zaś, na co wskazują cele szczegółowe wniosku zawierającego projekt przedmiotowego rozporządzenia, ma zapewnić, aby cyt. „systemy sztucznej inteligencji wprowadzane do obrotu w Unii i znajdujące się w użyciu były bezpieczne i zgodne z obowiązującym prawem w obszarze praw podstawowych oraz z unijnymi wartościami”. Przyjęcie unijnych rozwiązań normatywnych w materii sztucznej inteligencji budzi pewne obawy na płaszczyźnie prawnej, technologicznej i społecznej – w tym zakresie, szczególnie w aspekcie ochrony praw podstawowych. Celem artykułu jest wskazanie w jaki sposób rozwój systemów sztucznej inteligencji oddziałuje na aktualną politykę Unii Europejskiej. Kluczowe jest określenie wpływu sztucznej inteligencji na tzw. dobrostan człowieka. Należy zaznaczyć, że wdrażając nowe przepisy w zakresie SI, prawodawca UE jest zobowiązany do poszanowania zasad zawartych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Istotne są takie zagadnienia jak zapewnienie prywatności i ochrony danych, czy niedyskryminacja. Przedmiotem artykułu jest wskazanie pozytywnych i negatywnych aspektów związanych z wdrożeniem aktu w sprawie sztucznej inteligencji w kontekście ochrony praw podstawowych obywateli UE. Na tle dokonanej analizy należy potwierdzić, że Akt w sprawie sztucznej inteligencji wpisuje się w trend aktualnych rozważań na temat powszechnego, bezpiecznego, a także etycznego wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji. Zaznaczono, że ocena zasadności wprowadzonych rozwiązań będzie możliwa dopiero po pewnym czasie obowiązywania aktu. Należy spodziewać się, że z uwagi na postęp technologiczny, zmiany natury organizacyjno-prawnej będą nieuniknione. Jednocześnie trzeba podkreślić, że kluczowe znaczenie będą miały działania suwerennych państw narodowych w zakresie krajowych koncepcji i strategii wykorzystania SI, które powinny uwzględniać dobrostan człowieka i ochronę praw podstawowych.
Słowa kluczowe:
prawo nowych technologii, akt w sprawie sztucznej inteligencji, dobrostan człowieka, sztuczna inteligencja, ochrona praw podstawowychBibliografia
Bisztyga A., Europejska Konwencja Praw Człowieka a Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej – stan kompatybilności czy konkurencyjności?, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 3. Google Scholar
Chałubińska-Jentkiewicz K., Rozwój nowoczesnych technologii w kontekście procesu stanowienia prawa na przykładzie Strategii AI, „Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie” 2019, t. XII, nr 2, https://doi.org/10.32084/tekapr.2019.12.2-4 (dostęp: 01.06.2024 r.). Google Scholar
Cytowski J., Sztuczna inteligencja, [w:] Wielka Encyklopedia Prawa, tom XXII. Prawo informatyczne, G. Szpor, L. Grochowski (red.), Fundacja Ubi societas, ibi ius, Warszawa 2021. Google Scholar
Dudzik S., Podstawy prawne działania e-administracji a ochrona danych osobowych, [w:] E-administracja. Skuteczna, odpowiedzialna i otwarta administracja publiczna w Unii Europejskiej, S. Dudzik, I. Kawka, R. Śliwa (red.), Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2022, https://doi.org/10.12797/9788381386739.01 (dostęp: 01.06.2024 r.). Google Scholar
Flaga-Gieruszyńska K., Zastosowanie sztucznej inteligencji w pozasądowym rozwiązywaniu sporów cywilnych, „Studia Prawnicze KUL” 2019, nr 3 (79), https://doi.org/10.31743/sp.8896 (dostęp: 01.06.2024 r.). Google Scholar
Greser J., Dymitruk M., Unijny projekt regulacji sztucznej inteligencji a przeciwdziałanie próbom autorytarnego jej wykorzystywania przez władze publiczne, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2022, vol. 20, DOI: 10.26106/3mp1-tm69 (dostęp: 05.06.2024 r.). Google Scholar
Jagusiak B., Olczak S., Społeczeństwo informacyjne w Polsce – wybrane problemy i implikacje, „Studia Administracji i Bezpieczeństwa” 2017, vol. 3, nr 3. Google Scholar
Janus-Sitarz A., Cena sztucznej inteligencji, „Refleksje” 2023, nr 4. Google Scholar
Jastrzębska K., Elektroniczna administracja jako narzędzie wdrażania zmian organizacyjnych, CeDeWu, Warszawa 2018. Google Scholar
Kania A. A., Standardy praw człowieka w Unii Europejskiej, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2022, nr 2 (31), DOI: 10.48269/2451-0807-sp-2022-2-007 (dostęp: 02.06.2024 r.). Google Scholar
Kubit M., Rozwój sztucznej inteligencji w świetle prawa Unii Europejskiej – dylematy i wyzwania, Wydawnictwo Think & Make, Warszawa 2021. Google Scholar
Maliszewska-Nienartowicz J., Promowanie wartości Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej, [w:] Rządy prawa jako wartość uniwersalna : księga jubileuszowa profesora Krzysztofa Wójtowicza, A. Kozłowski (red.), E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2022, https://doi.org/10.34616/145229 (dostęp: 04.06.2024 r.). Google Scholar
Oleksiewicz I., Artificial intelligence versus human – a threat or a necessity of evolution?, „Przegląd Europejski” 2022, no. 3, https://doi.org/10.31338/1641-2478pe.3.22.4 (dostęp: 01.06.2024 r.). Google Scholar
Pawlak A., Prawo do prywatności w dobie sztucznej inteligencji, [w:] Human Rights - Evolution in the digital era, M. Sitek, J. B. Navarro (red.), WSGE, Józefów 2021, https://doi.org/10.13166/WSGE/HR-PL/ICRQ7737 (dostęp: 05.06.2024 r.). Google Scholar
Płocha E. A., O pojęciu sztucznej inteligencji i możliwościach jej zastosowania w postępowaniu cywilnym, „Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 2020, nr 44, DOI: 10.32041/pwd. 4414 (dostęp: 02.06.2024 r.). Google Scholar
Pszczyński M., Konstytucyjne wartości u progu ery sztucznej inteligencji, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 5 (63), https://doi.org/10.15804/ppk.2021.05.40 (dostęp: 03.06.2024 r.). Google Scholar
Puślecki Z. W., Sztuczna inteligencja (AI), internet rzeczy (IoT) i sieć piątej generacji (5G) w nowoczesnych badaniach naukowych, „Człowiek i społeczeństwo” 2021, t. 52, https://doi.org/10.14746/cis.2021.52.7 (dostęp: 01.06.2024 r.). Google Scholar
Sempryk J., Implikacje etyczne na temat sztucznej inteligencji, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej kościoła”2023, nr 2 (162). Google Scholar
Skoczylas D., Śwital P., Sztuczna inteligencja i determinanty jej zastosowania w postępowaniu administracyjnym, [w:] W stronę człowieka w orzekaniu administracyjnym, J. Suwaj, P. Kledzik, K. Samulska (red.), Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski 2024. Google Scholar
Stylec-Szromek P., Sztuczna inteligencja – prawo, odpowiedzialność, etyka, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie” 2018, nr 123, DOI:10.29119/1641-3466.2018.123.34 (dostęp: 05.06.2024 r.). Google Scholar
Torczyńska M., Sztuczna inteligencja i jej społeczno-kulturowe implikacje w codziennym życiu, „Kultura i Historia” 2019, nr 36 (2). Google Scholar
Więckowski Z., Kubalski G., Czy sztuczna inteligencja oraz inne technologie informatyczne pomogą w dostępie do wymiaru sprawiedliwości osobom ze szczególnymi potrzebami?, „Prawo i Więź” 2022, nr 4 (42), https://doi.org/10.36128/priw.vi42.546 (dostęp: 02.06.2024 r.). Google Scholar
Wiśniewski A., Sztuczna inteligencja i prawa człowieka w kontekście prawa międzynarodowego, „Prawo i Więź” 2023, nr 4 (47), https://doi.org/10.36128/PRIW.VI47.785 (dostęp: 03.06.2024 r.). Google Scholar
Ziółkowska K., Wierzbowski M., Ocena wpływu wykorzystania sztucznej inteligencji w administracji publicznej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2022, no 4101, https://doi.org/10.19195/0524-4544.334.43 (dostęp: 04.06.2024 r.). Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
