„Nowa” karnoprawna ochrona zdrowia ludzkiego przed narażeniem na zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym (art. 161 Kodeksu karnego). Uwagi po 27 latach obowiązywania Kodeksu karnego z 6 czerwca 1997 r.
Abstrakt
Szerzenie się chorób zakaźnych stanowi olbrzymie wyzwanie legislacyjne dla każdego ustawodawcy. Najczęściej w zakresie prawa administracyjnego. Jednakże w prawie karnym można napotkać szereg regulacji odnoszących się do ochrony życia i zdrowia ludzkiego przed wspomnianym zjawiskiem. Jednym z takich przypadków jest artykuł 161 Kodeksu karnego, penalizujący narażenie na zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym wywołującym chorobę zakaźną, chorobę weneryczną, ciężką chorobę nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu. Przepis ten istniał w różnych formach w Kodeksach karnych z 1932 r. i 1969 r. W aktualnie obowiązującym Kodeksie karnym z 1997 r. tytułowy przepis pozostawał bez zmian, a zakres penalizacji wspomnianych zachowań doczekał się ponownego zainteresowania ustawodawcy dopiero w 2020 roku, po wybuchu światowej pandemii COVID-19. Wydaje się jednak, że znowelizowany przepis art. 161 k.k. nie zaspokaja narosłych od lat wątpliwości, co do jego funkcjonowania w systemie prawa karnego. W publikacji zaprezentowano rys historyczny kształtowania się tytułowej regulacji opatrzony poglądami doktryny prawa karnego. Na tej płaszczyźnie wykazano nieścisłości związane z praktycznym zastosowaniem regulacji art. 161 k.k. Ponadto, skonfrontowano poglądy doktryny prawa karnego i wyprowadzono postulaty de lege ferenda co do dalszego jego funkcjonowania. Zasadniczym celem artykułu jest ustalenie zasadności istnienia art. 161 k.k. w Kodeksie karnym w konfrontacji z ratio legis wynikającym z przekonania polskiego ustawodawcy co do kryminalizacji zachowań polegających na umyślnym narażeniu na zakażenie biologicznym czynnikiem chorobotwórczym wywołującym chorobę zakaźną. Cel naukowy pracy koreluje także z silną społeczną potrzebą właściwej ochrony zdrowia jednostki i zdrowia publicznego przez zagrożeniami związanymi z szerzeniem się chorób zakaźnych.
Słowa kluczowe:
kodeks karny, narażenie na zakażenie chorobą zakaźną, ochrona przed szerzeniem się chorób zakaźnych, zdrowie, zdrowie publiczneBibliografia
Andrejew I., Polskie prawo karne w zarysie, wyd. 9, Warszawa 1989. Google Scholar
Andrejew I., Kodeks karny. Krótki komentarz, wyd. 5, Warszawa 1988. Google Scholar
Andrejew I., Podstawowe pojęcia nauki o przestępstwie, Warszawa 1988. Google Scholar
Andrejew I., Kwalifikacja prawna czynu przestępnego, Warszawa 1987. Google Scholar
Andrejew I., Ustawowe znamiona czynu. Typizacją i kwalifikacja przestępstw, Warszawa 1978. Google Scholar
Andrejew I., Świda W., Wolter W., Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973. Google Scholar
Bała M., Podstawowe pojęcia z epidemiologii zakażeń, [w:] Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej, red. M. Bulanda, S. Szostek, Warszawa 2020. Google Scholar
Banasik K., Przestępstwo narażenia na zarażenie wirusem HIV (art. 161 § 1 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 6, s. 53-61. Google Scholar
Bartnik M., Odpowiedzialność karna za narażenie na zakażenie HIV i AIDS, „Studia Prawnicze KUL” 2017, nr 3, s. 7-15. Google Scholar
Budyn-Kulik M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, wyd. 10, Warszawa 2021. Google Scholar
Czechowicz S., Realizacja konstytucyjnego obowiązku ochrony zdrowia publicznego przed szerzeniem się chorób zakaźnych w polskim prawie karnym, „Studia Prawnoustrojowe” 2022, nr 2(56), s. 57-72. Google Scholar
Derlatka M., Zasadność kryminalizacji narażenia na zarażenie wirusem HIV, „Palestra” 2013, nr 58/7-8, s. 164-167. Google Scholar
Dębowski M. J., Wykładnia językowa typizacji narażenia na zarażenie, „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne” 2021, t. 31, s. 15-30. Google Scholar
Dudzik M., Prawo karne wobec narażenia życia i zdrowia ludzkiego na niebezpieczeństwo, Warszawa 2014. Google Scholar
Filar M., Karalność zakażenia HIV, [w:] AIDS i prawo karne, red. A. J. Szwarc, Poznań 1996. Google Scholar
Gardocki L., Nowe typy przestępstwo w projekcie kodeksu karnego, „Palestra” 1994, nr 38/1-2, s. 75-80. Google Scholar
Garrett L., Lessons of HIV/AIDS, „Foreign Affairs” 2005, t. 84, nr 4, s. 51-64. Google Scholar
Giezek J., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014. Google Scholar
Giezek J., [w:] Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, red. M. Bojarski, wyd. 8, Warszawa 2020. Google Scholar
Góral R., Kodeks karny: praktyczny komentarz, wyd. 2 przejrzane, uaktualnione i poszerzone, Warszawa 1996. Google Scholar
Góral R., Kodeks karny: orzecznictwo i piśmiennictwo, Warszawa 1974. Google Scholar
Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, wyd. 5, Warszawa 2007. Google Scholar
Górniok O., [w:] Kodeks karny. Komentarz. Tom II. Art. 117-363, O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S. M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz , A. Wąsek, Gdańsk 2005. Google Scholar
Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 7-8, s. 108-126. Google Scholar
Jurek T., Opiniowanie sądowo-lekarskie w przestępstwach przeciwko zdrowiu, Warszawa 2010. Google Scholar
Konarska-Wrzosek V., [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2020. Google Scholar
Koredczuk J., Znaczenie kodeksu karnego z 1932 r. dla rozwoju nauki i prawa karnego w Polsce w XX wieku, „Zeszyty Prawnicze” 2011, t. 11, nr 2, s. 45-60. Google Scholar
Krajnik S., Ornowska A., Przyczynienie się do powstania szkody w prawie cywilnym oraz jego aspekty prawnokarne, „Studia Iuridica Toruniensia” 2011, t. 8, s. 108-141. Google Scholar
Kubiak R., Odpowiedzialność karna za narażenie na zakażenie wirusem SARS-CoV-2, „Palestra” 2020, nr 6, s. 113-125. Google Scholar
Lernell L., Wykład z prawa karnego. Część ogólna. Tom I, Warszawa 1969. Google Scholar
Łukuć P., Przestępstwo narażenia innej osoby na zakażenie wirusem HIV lub inną chorobą zakaźną (wątpliwości i postulaty), „Państwo i Prawo” 2018, nr 4, s. 76-87. Google Scholar
Makowski W., Kodeks karny 1932. Komentarz. Część szczególna, wyd. 2, Warszawa 1933. Google Scholar
Marek A., Prawo karne, wyd. 2, Warszawa 2000. Google Scholar
Marek A., Konarska-Wrzosek V., Prawo karne, wyd. 12, Warszawa 2019. Google Scholar
Melezini M., Założenia polityczno-kryminalne kodeksu karnego z 1969 r. i ich realizacja w praktyce w latach 1970-1980, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12(20), s. 895-912. Google Scholar
Mielnik Z., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu w ujęciu nowego kodeksu karnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1997, t. 59, z. 4, s. 11-23. Google Scholar
Naruszewicz-Lesiuk D., [w:] Leksykon epidemiologiczny, red. J. Bzdęga, W. Magdzik, D. Naruszewicz-Lesiuk, A. Zieliński, wyd. 1, Warszawa 2008. Google Scholar
Palka P., Karge H., Przestępstwo narażenia na zakażenie chorobą zakaźną (art. 161 § 2 k.k.) - przegląd problemów, „Studia Prawnoustrojowe” 2018, t. 39, s. 65-81. Google Scholar
Philips A. N., Neaton J., Lundgren J. D., The Role of HIV in Serious Diseases Other than AIDS, „AIDS” 2008, nr 22(18), s. 2409-2418. Google Scholar
Pigulska W., Prawnokarne problemy diagnostyki zakażeń HIV, [w:] AIDS i prawo karne, red. A. J. Szwarc, Poznań 1996. Google Scholar
Pławski S., Prawo karne (w zarysie). Część I, Warszawa 1965. Google Scholar
Ratajczak A., Rozwój i kodyfikacja prawa karnego w okresie trzydziestolecia Polski Ludowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1975, s. 19-32. Google Scholar
Rosińska M., Podstawy epidemiologii chorób zakaźnych, [w:] Choroby zakaźne i pasożytnicze. Tom I, red. R. Flisiak, Lublin 2020. Google Scholar
Siewierski M., [w:] J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1977. Google Scholar
Szwarc A. J., Prawnokarne problemy związane z HIV/AIDS. Wprowadzenie, [w:] AIDS i prawo karne, red. A. J. Szwarc, Poznań 1996. Google Scholar
Tyszkiewicz L., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, wyd. 5, Warszawa 2016. Google Scholar
Tyszkiewicz L., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, Warszawa 2004. Google Scholar
Wiak K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, wyd. 7, Warszawa 2021. Google Scholar
Wiliński P., Zarys teorii konfliktu w prawie karnym, Warszawa 2020. Google Scholar
Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, wyd. 3 poszerzone i uaktualnione, Warszawa 2002. Google Scholar
Zoll A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II . Komentarz do art. 117-211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, wyd. 5, Warszawa 2017. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
