Odpowiedzialność spadkobierców koniecznych za długi spadkowe – uwagi de lege ferenda
Abstrakt
W artykule omówiona została odpowiedzialność spadkobierców koniecznych za długi spadkowe. Do spadkobierców koniecznych zaliczamy gminę ostatniego miejsca zamieszkania albo Skarb Państwa (gdy nie jest możliwe ustalenie ostatniego miejsca spadkodawcy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej albo gdy ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą). Podmioty te dziedziczą spadek z mocy ustawy w sytuacji gdy brak jest innych spadkobierców ustawowych. Cechą charakterystyczną, kształtującą sytuację spadkobierców koniecznych jest to, że dziedziczą one spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Nie składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. To powoduje, że od chwili dziedziczenia podmioty te opowiadają za długi spadkowe całym swoim majątkiem, jednak z ograniczeniem odpowiedzialności do wartości stanu czynnego spadku. Taka sytuacja stawia w uprzywilejowanej sytuacji wierzycieli spadku, jednak nie jest korzystna dla spadkobierców koniecznych, w szczególności dla gminy, która dochodzi do dziedziczenia w pierwszej kolejności. Dodać należy, że zazwyczaj spadki dziedziczone przez gminy nie niosą za sobą znaczących wartości majątkowych, natomiast często w ich skład wchodzą długi po zmarłym spadkodawcy. Wierzyciele nie czekając na spieniężenie majątku spadkowego, zaspokajają swoje roszczenia wprost z majątku należącego do gminy, zazwyczaj ze środków finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych tych podmiotów.
Celem artykułu jest przedstawienie poglądów doktryny oraz rozwiązań legislacyjnych, które zmierzają do poprawy sytuacji spadkobierców koniecznych. Ocena obowiązujących regulacji prawnych wskazuje, że interesy tych spadkobierców nie są dostatecznie chronione. Podjęte rozważania prowadzą do wniosku, że rozwiązaniem pojawiających się problemów mogłoby być przywrócenie do polskiego porządku prawnego instytucji likwidacji spadku.
Słowa kluczowe:
prawo cywilne, spadek, długi spadkowe, gmina, Skarb Państwa, dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, likwidacja spadkuBibliografia
Bagan-Kurluta K., Komentarz do art. 935 k.c., [w:] M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2023, Legalis. Google Scholar
Borysiak W., Komentarz do art. 1023 k.c., [w:] K. Osajda (red.), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2024, Legalis. Google Scholar
Borysiak W., Komentarz do art. 935 k.c., [w:] K. Osajda (red.), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2024, Legalis. Google Scholar
Borysiak W., Skowrońska-Bocian E., Odpowiedzialność za długi spadkowe, [w:] B. Kordasiewicz (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo Spadkowe. Tom 10, Warszawa 2015, Legalis. Google Scholar
Bucholski R., Odpowiedzialność gminy jako spadkobiercy ustawowego, „Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych” 2012, nr 11. Google Scholar
Chmielowiec A., Wykonywanie praw i i obowiązków spadkobiercy przez gminy, „Finanse Komunalne” 2020, nr 5. Google Scholar
Czerwińska H., Gmina jako spadkobierca ustawowy, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2015, Tom XXX IV. Google Scholar
Jasiakiewicz T., Uchylenie się od skutków złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli o przyjęciu spadku a odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe, „Przegląd Prawa Handlowego” 2013, nr 9. Google Scholar
Justyński T., Kabza E., O potrzebie zmian w prawie spadkowym w kontekście projektu ustawy z dnia 15 grudnia 2021 r., „Przegląd legislacyjny” 2022, nr 1. Google Scholar
Kuźmicka-Sulikowska J., Komentarz do art. 1030 k.c., [w:] E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2023. Google Scholar
Macierzyńska-Franaszczyk E., Odpowiedzialność za długi spadkowe, Warszawa 2014. Google Scholar
Moszyńska A., Geneza prawa spadkowego w polskim kodeksie cywilnym z 1964 r., Toruń 2019. Google Scholar
Niezbecka E., Komentarz do art. 935 k.c., [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV Spadki, Warszawa 2015. Google Scholar
Pazdan M., Dziedziczenie gminy i Skarbu Państwa po nowelizacji kodeksu cywilnego w 2003 r., Rejent 2013, nr 2. Google Scholar
Zdanukiewicz J., Czy gmina powinna być spadkobiercą?, „Samorząd Terytorialny” 2024, nr 1-2. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
