Dysfunkcje procesu stanowienia prawa podatkowego i ich wpływ na efektywność fiskalną systemu
Abstrakt
Ukształtowane w ciągu ostatnich kilkunastu lat współczesne prawo podatkowe, w tym zwłaszcza prawnomaterialna część szczegółowa, charakteryzuje trzy istotne cechy: bezprecedensowy wzrost ilości stanowionych przepisów prawa, w tym burzliwy rozwój pozaustawowych form regulacji prawnopodatkowych, kryzys koncepcyjny tego prawa: nowe koncepcyjne regulacyjne, w tym zwłaszcza wprowadzone w celu „uszczelnienia podatków”, z reguły nie przynoszą zapowiadanych efektywności fiskalnych lub wręcz pogłębiają skalę ucieczki od opodatkowania, a także ogólny spadek efektywności fiskalnej systemu podatkowego. Najważniejszą przyczyną spadku efektywności fiskalnej jest kryzys materialnego prawa podatkowego. Tezą artykułu jest stwierdzenie że najistotniejszą przyczyną tego kryzysu są dysfunkcje procesu legislacyjnego do których należy zaliczyć:
- implementację prawa UE, którego faktycznym nadrzędnym celem nie jest ochrona efektywności fiskalnej systemu podatkowego państw członkowskich,
- bezrefleksyjny sposób implementacji wzorców unijnych bez dbałości o interes publiczny: można zaimplementować te wzorce w sposób bardziej efektywny fiskalnie lub zaniechać implementacji rozwiązań z istoty błędnych lub wręcz szkodliwych fiskalnie,
- zanik lub faktyczną eliminację oryginalnej myśli koncepcyjnej dotyczącej tego prawa, której przedmiotem byłyby nowatorskie rozwiązania zwiększające efektywność fiskalną systemu,
- wszechobecną podatność prawodawcy na wpływy niektórych interesariuszy sprzyjających destrukcji tego prawa,
- brak zaplecza merytorycznego o dostatecznej wiedzy, które byłoby w stanie przygotować lub ocenić projekty aktów normatywnych z perspektywy ich wpływu na efektywność fiskalną systemu podatkowego.
Niezbędną przesłanką zahamowania spadku efektywności fiskalnej systemu jest więc zasadnicza przebudowa procesu stanowienia prawa podatkowego. Wadliwe przepisy prawa podatkowego sprzyjają patologizacji judykatury.
Słowa kluczowe:
stanowienie prawa podatkowego, efektywność fiskalna, proces legislacyjny, judykatura podatkowaBibliografia
Gajdzica Z., Między obowiązkiem a oczekiwaniami – system podatkowy w percepcji społecznej, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2025, nr 2. Google Scholar
Glumińska-Pawlic J., Czy w racjonalnym systemie podatkowym opodatkowanie dochodów wymaga mnożenia ustaw?, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2025, nr 1. Google Scholar
Glumińska-Pawlic J., „System podatkowy” czy zbiór przypadkowych regulacji?, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2024, nr 7. Google Scholar
Kobylski P., Filozofia podatku VAT, „Studia Prawnoustrojowe” 2025, nr 68. Google Scholar
Mariański M., Radvan M., Tax amendments in times of crises in Poland and Czech Republic – selected legal aspects, „Studia Prawnoustrojowe” 2024, nr 64. Google Scholar
Modzelewski W., Aspekt wolitywny w powstawaniu podmiotowości materialnej podatników – refleksje podstawowe, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2024, nr 8. Google Scholar
Modzelewski W., Stanowienie, stosowanie i interpretacja prawa podatkowego. Problemy sporne, Wyd. ISP, Warszawa 2024. Google Scholar
Modzelewski W. (red.), Raport nr 3 na temat przyczyn wyłudzeń i oszustw podatkowych w podatku od towarów i usług w latach 2007–2015 – przyczyny wynikające z orzecznictwa i praktyk administracyjnych, Wyd. ISP, Warszawa 2018. Google Scholar
Obłąkowska K., Pozasankcyjne źródła efektywnego systemu fiskalnego pod względem zgodności podatkowej: podatkowe morale i mentalność, sprawiedliwość podatkowa, zaufanie do aparatu podatkowego i jego działalności, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2024, nr 7. Google Scholar
Skręt-Bednarz A., Wpływ polskiego podatku minimalnego na wybrane ulgi i zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, „Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych. Doradztwo Podatkowe” 2024, nr 3. Google Scholar
Teszner K., Pahl B., Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (STIR) jako instytucja ogólnego prawa podatkowego – uwagi krytyczne, „Studia Prawnoustrojowe” 2024, nr 66. Google Scholar
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
