The formation of Polish archival legislation on the eve of independence
Abstrakt
Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości polskie środowiska narodowe, świadome znaczenia archiwaliów dla poznania przeszłości państwa i narodu oraz znające wartość materiałów archiwalnych dla sprawnego administrowania państwem, dążyły do przejęcia w zarząd archiwów. Jednocześnie już na początku 1917, w ramach powołanej przez okupacyjne władze niemiecko--austriackie Tymczasowej Rady Stanu, działającej przy boku niemieckiego gubernatora jako instytucja doradcza i opiniodawcza w sprawach polskich prowadzono prace nad opracowaniem normatywu, który na poziome najwyższym uregulowałby kwestie archiwalne. Finalnym uwieńczeniem tych starań był wydany już w wolnej Polsce Dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami z 7 lutego 1919 r. Pomijając kwestię słuszności rozwiązań zastosowanych w tym normatywie i widoczne już dla współczesnych mankamenty tych przepisów, trzeba zauważyć znaczenie tego prawodawstwa. Bez wątpienia opracowanie i uchwalenie norm regulujących problematykę archiwalną, pozwoliło u progu odzyskanej polskiej niepodległości dać podwaliny pod budowę sieci polskich archiwów historycznych oraz umożliwiło organizację służby archiwalnej w II Rzeczypospolitej.
Słowa kluczowe:
polskie prawo archiwalne, przepisy archiwalne, polskie archiwa, prawo archiwalne, Tymczasowa Rada Stanu i Komisja Archiwalna, Ministerstwo Spraw Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Departament Archiwów PaństwowychBibliografia
Galuba R., Archiwa państwowe w latach 1918–2011, Poznań 2012. Google Scholar
Kaczmarczyk K., Działalność niemieckiego zarządu archiwalnego w Warszawie w latach 1915–1918, „Archiwum Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności”, series 2, 1 (1923), pp. 114–123. Google Scholar
Kaczmarczyk K., Literatura archiwalna odrodzonej Polski (1918–1926), „Archeion” 3 (1928), pp. 84–167. Google Scholar
Kolankowski Z., O organizację archiwów polskich 1917–1919, [w:] Naród i państwo.Prace ofiarowane Henrykowi Jabłońskiemu w 60 rocznicę urodzin, joint publication, Warszawa 1969. Google Scholar
Konarski K. (ed.), Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, Warszawa 1956, vol. 2: Archiwa porozbiorowe i najnowsze. Google Scholar
Mamczak-Gadkowska I., Archiwa i służba archiwalna na ziemiach polskich w czasie I wojny światowej, [w:] J. Kiwerska (ed.), B. Koszel (ed.), Między wielką polityką a narodowym partykularyzmem, Poznań 2002. Google Scholar
Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe II Rzeczypospolitej, Poznań 2006. Google Scholar
Manteuffel T., Archiwa francuskie, [w:] Pamiętnik IV Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 1925, vol.1, section 6b, Lwów 1925. Google Scholar
Manteuffel T., Archiwa państwowe w minionym pięćdziesięcioleciu, „Archeion”50 (1968), pp. 9–25. Google Scholar
Manteuffel T., Organizacja archiwów francuskich, „Archeion” 2 (1927), pp. 96–109. Google Scholar
Mencel T., Dekret o archiwach i opiece nad archiwaliami z 7 lutego 1919 r. na tle ówczesnego ustawodawstwa archiwalnego w Europie, [w:] A. Tomczak (ed.), Sześćdziesięciolecie polskich archiwów państwowych, Warszawa 1981, pp. 5–36. Google Scholar
Motas M., O przepisach archiwalnych w Polsce międzywojennej, „Archeion” 48 (1968), pp. 111–136. Google Scholar
Motas M., Powstanie polskiej państwowej służby archiwalnej przed odzyskaniem niepodległości (1917–1919), „Archeion” 69 (1979), pp. 39–56. Google Scholar
Motas M. (ed.), Pierwsze akty prawne o organizacji polskich archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami z 31 lipca 1918 r. i 7 lutego 1919 r., „Archeion” 50 (1968), pp. 27–40. Google Scholar
Polskie Archiwum Wojenne, „Nauka Polska” 2 (1919), pp. 584–585. Google Scholar
Rybarski A., Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, „Archeion” 1 (1927), pp. 1–14. Google Scholar
Ryszewski B., Polskie ustawy archiwalne i wynikające z nich problemy, [w:] Pomorze– Polska – Europa. Studia i materiały do dziejów XIX i XX wieku, Toruń 1995,pp. 285–294. Google Scholar
Ryszewski R., Robótka H., Tomczak A., Archiwistyka, Warszawa 1989. Google Scholar
Semkowicz W., Polskie Archiwum Wojenne, „Pion. Tygodnik Literacko-Społeczny” 3 (1935), no. 23 (88), p. 12. Google Scholar
Semkowiczowa J., Polskie Archiwum Wojenne (dzieje instytucji), „Archeion” 45 (1966), pp. 63–74. Google Scholar
Seruga J., Niszczenie archiwów w b. okupacji austriackiej b. Królestwa Polskiego w czasie wojny światowej, „Drogi Polski” 1 (1922), pp. 125–129, 195–202, 261–275. Google Scholar
Sierpowski S., Matelski D., Dzieje archiwistyki polskiej. Wybór źródeł, Poznań 1988. Google Scholar
Stebelski A., Archiwum Główne Akt Dawnych za dyrekcji Teodora Wierzbowskiego 1897–1919, [w:] A. Stebelski (ed.), Warszawa Księga pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, 1958, pp. 59–104. Google Scholar
Szyposz J., Działalność Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej w zakresie zabezpieczania archiwaliów, „Archeion” 64 (1976), pp. 59–80. Google Scholar
Tomczak A., Zarys dziejów archiwów polskich, Toruń 1982. Google Scholar
Wierzbowski T., Projekt organizacji archiwów w Polsce, „Przegląd Narodowy” 9 (1920), no. 2, pp. 261–271. Google Scholar
