The Subjective Scope of the Norm Laid Down in Article 178 Section 2 of the Code of Criminal Procedure for Confession as Governed by the Law of the Roman Catholic Church
Tomasz Jakubiak
Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie Sekcja św. Jana Chrzcicielahttp://orcid.org/0000-0003-4781-686X
Abstrakt
Art. 178 pkt 2 k.p.k., w którym zapisano: „Nie wolno przesłuchiwać jako świadków duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi”, odwołuje się do ogólnego terminu „duchowny”. W związku z tym stosowanie bezwzględnego zakazu dowodowego, o którym mowa w przedmiotowym przepisie, wobec dowodów powstałych przy okazji realizacji praktyk religijnych w Kościele rzymskokatolickim napotyka trudności. Problem ten potęguje również fakt, że w polskim systemie prawa kryteria pozwalające zdefiniować pojęcie „duchowny” nie są jednolite. Badania przeprowadzone na potrzeby niniejszego artykułu pokazują, że doktryna, dokonując wykładni art. 178 pkt 2 k.p.k., skoncentrowała się na nielicznych normach wewnętrznego prawa Kościoła łacińskiego (tzn. na: kan. 965 i 966 CIC), pomijając to, co na temat spowiedzi i osób ją sprawujących zawarte jest w całym systemie prawa Kościoła katolickiego. Wskutek takiej interpretacji okazało się, że zbiór desygnatów pojęcia „duchowny” zapisanego w art. 178 pkt 2 k.p.k. został znacznie ograniczony ze szkodą dla konstytucyjnych praw członków Kościoła katolickiego.
W związku z tym autor niniejszego opracowania, chcąc sprowadzić na nowe tory dyskusję nad zakazem przeprowadzenia dowodu z przesłuchania duchownego z wiedzy o faktach uzyskanych przy spowiedzi, wyszedł poza powszechnie cytowane w literaturze przedmiotu przepisy CIC. Spojrzenie na cały system prawa Kościoła rzymskokatolickiego pozwoliło sformułować propozycję interpretacji art. 178 pkt 2 k.p.k. pod kątem zakresu podmiotowego przedmiotowego artykułu, lepiej odpowiadającą ratio legis normy w nim zapisanej. Ponadto dostarczyło kolejnych argumentów potwierdzających zasadność formułowanych w literaturze wniosków de lege lata i de lege ferenda o objęcie zakresem podmiotowym art. 178 pkt 2 k.p.k. innych osób niż czyni to przeważnie doktryna, w tym m.in. tzw. uczestników koniecznych spowiedzi.
Słowa kluczowe:
prohibition on taking evidence; minister; confession; Roman Catholic Church, zakaz dowodowy; duchowny; spowiedź; Kościół rzymskokatolickiBibliografia
Bączkowicz F., Baron J., Stawinoga W., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, Vol. 1, Wyd. Diecezjalne Św. Krzyża, Opole 1958. Google Scholar
Boratyńska K.T., Świadkowie, [in:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, A. Sakowicz (ed.), CH. Beck, Warszawa 2018. Google Scholar
Cieślak M., Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Wyd. Prawnicze, Vol. 1, Warszawa 1955. Google Scholar
Dowody i postępowanie dowodowe w procesie karnym. Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Wzory pism procesowych, P. Kruszyński (ed.), C.H. Beck, Warszawa 2018. Google Scholar
Gruszecka D., Świadkowie, [in:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, J. Skorupka (ed.), C.H. Beck, Warszawa 2020. Google Scholar
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, Vol. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2014. Google Scholar
Grzegorczyk W., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2014. Google Scholar
Jakubiak T., Problem nieważności przyjęcia sakramentu święceń, Płocki Inst. Wydawniczy, Płock 2018. Google Scholar
Jakubiak T., Upoważnienie do słuchania spowiedzi wg Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2012, Vol. 25, No. 2. Google Scholar
Jurzyk M., Ochrona spowiedzi w postępowaniu dowodowym a prawa penitenta i duchownego, „Radca Prawny” 2004, No. 2. Google Scholar
Klejnowska M., Dowodzenie, [in:] Proces karny, G. Artymiak, M. Rogalski (ed.), Wolters Kluwer, Warszawa 2012. Google Scholar
Klimas M., Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Wolters Kluwer, Warszawa 2013. Google Scholar
Kodeks postępowania karnego, Vol. 1, Komentarz do artykułów 1–296, P. Hofmański (ed.), C.H. Beck, Warszawa 2011. Google Scholar
Kodeks postępowania karnego, Vol. 2. Komentarz do art. 167–296, R.A. Stefański, S. Zabłocki (ed.), Wolters Kluwer, Warszawa 2019. Google Scholar
Kurowski M., Świadkowie, [in:] Kodeks postępowania karnego, Vol. 1, Komentarz, D. Świecki (ed.), Wolters Kluwer, Warszawa 2020. Google Scholar
Kwiatkowski Z., Zakazy dowodowe w procesie karnym, Kantor Wydawn. Zakamycze, Kraków 2005. Google Scholar
Le Tourneau D.,The Enrollment or Incardination, [w:]Exegetical Commentary on the Code of Canon Law, A. Marzoa, J. Miras, R. Rodriguez-Ocańa (ed.), English language ed. E. Caparros, P. Lagges, Vol. 3/1, Montreal–Chicago 2004. Google Scholar
Paprzycki L., Świadkowie, [in:] Kodeks postępowania karnego, Vol. 1, L. Paprzycki (ed.), Wolters Kluwer, Warszawa 2013. Google Scholar
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, LexisNexis, Warszawa 2013. Google Scholar
Rakoczy B., Tajemnica spowiedzi w polskim postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym, „Przegląd Google Scholar
Sądowy” 2003, No. 11–12. Google Scholar
Rusinek M., Z problematyki zakazów dowodowych w postępowaniu karnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2019. Google Scholar
Stefański R. A., Świadkowie, [in:] Z. Gostyński i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Vol. 1, ABC, Warszawa 2003. Google Scholar
Syryjczyk J., Kanoniczne prawo karne. Część szczególna, Wyd. UKSW, Warszawa 2003. Google Scholar
Szumiło-Kulczycka D., Komentarz do art. 178, [in:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz orzeczniczy, K. Dudka, H. Paluszkiewicz, D. Szumiło-Kulczycka (ed.), Wolters Kluwer, Warszawa 2015. Google Scholar
Szydlik-Brudny J., Zakazy dowodowe niezupełne o bezwzględnym charakterze – jako przyczyny uniemożliwiające stosowanie źródeł i środków dowodowych w procesie karnym po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, [in:] Postępowanie dowodowe w procesie karnym – zagadnienia wybrane, J. Żylińska, M. Filipowska-Tuthill Google Scholar
(ed.), Wyższa Szkoła Prawa im. H. Chodkowskiej, Wrocław 2016. Google Scholar
Śladkowski M., Fakty powierzone duchownemu podczas spowiedzi jako przedmiot zeznań w postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym, [in:] Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego i cywilnego, A. Biłgorajski (ed.), C.H. Beck, Warszawa 2015. Google Scholar
Thomas Aquinatus, Summa Theologica, Supplementum Tertiae Partis, [in:] Thomas Aquinatus, Opera omnia, Vol. 20, Romae 1906. Google Scholar
Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie Sekcja św. Jana Chrzciciela
http://orcid.org/0000-0003-4781-686X
