Prowadzenie postępowania dowodowego w czasie nieobecności oskarżonego w świetle orzecznictwa strasburskiego i nowych regulacji Kodeksu postępowania karnego zawartych w art. 378a
Katarzyna Justyna Siczek
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieAbstrakt
Pomimo, że prawo oskarżonego do udziału w czynnościach postępowania dowodowego zostało zapisane w k.p.k. jako reguła kształtująca przebieg tego postępowania, kolejne nowelizacje procedury karnej rozszerzają katalog sytuacji, w których to prawo może podlegać ograniczeniu. Wynika to m.in. z dążenia do zapewnienia sprawności postępowania i zapobiegania przewlekłości postępowań karnych. Ostatnim z takich zapisów, wprowadzonych z dniem 5.10.2019 r. jest art. 378 a k.p.k. przewidujący możliwość prowadzenia postepowania dowodowego pod nieobecność oskarżonego lub jego obrońcy, również gdyby była to nieobecność usprawiedliwiona. Omawiany przepis pozwala na daleko idące odstępstwa od reguły zapisanej w art. 390 § 1 k.p.k.. To z kolei rodzi pytanie o jego zgodność ze standardami strasburskimi wynikającymi z orzeczeń wydawanych przez ETPC na gruncie art. 6 EKPC, aktu prawnego ratyfikowanego przez nasze państwo, który powinien być respektowany w procesie stanowienia i stosowania prawa. Analiza nowej regulacji, poczyniona w świetle standardów wynikających z orzecznictwa strasburskiego pozwala na spostrzeżenie, że omawiany przepis art. 378 a k.p.k. wymaga ustawowej korekty, w kierunku zagwarantowania osobom oskarżonym realnego prawa do obrony materialnej i formalnej, jak też równości stron. Zostały one szczegółowo omówione w niniejszym opracowaniu. Po dokonaniu powyższych zmian, w sposób uwzględniający poszanowanie strasburskich standardów rzetelnego procesu, może on w szczególności zapobiec utracie możliwości bezpośredniego zbadania dowodu przez skład orzekający na rozprawie głównej.
Słowa kluczowe:
przesłuchanie świadków, rzetelny proces, ograniczenie praw oskarżonego do udziału w postępowaniu dowodowymBibliografia
2) Dikov G., Vitkauskas D., Ochrona prawa do rzetelnego procesu karnego, Strasburg 2012.
3) Dudka K., (red.), Janicz M., Kulesza C. i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, LEX st. pr. 20.07.2020
4) Grajewski J., Niektóre problemy nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym i zakresu wpływu sądu na przebieg procesu karnego, Skargowy Model procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Stachowiakowi, Warszawa 2008.
5) Hofmański P., Europejska Konwencja Praw Człowieka i jej znaczenie dla prawa karnego, Białystok 1993 r.
6) Kulesza C., Efektywność udziału obrońcy w procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2013.
7) Mierzwinska – Lorencka J., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do nowelizacji 2019, publ. LEX 2020.
8) Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej, Warszawa 2017.
9) O’Brian B., Confrontation: the defiance of the English courts, University of Warwick School of Law, Legal Studies Research Paper nr 09/2010.
10) Świecki D. (red.), Augustyniak B., Eichstaedt K. i in. Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, LEX 2021, stan prawny 31.01.2021 r.
11) Vanderpuye K., Traditions in conflict: The internationalization of confrontation, Cornell International Law Journal, V. 43/2010.
12) Wąsek – Wiaderek M., Zasada równości stron w polskim procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Zakamycze, Kraków 2003, s. 178-190.
13) Wiliński P., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Kraków 2006.
14) Zagrodnik Jarosław (red.), Chmielniak Łukasz, Klonowski Marcin, i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, LEX 2020.
Netografia:
1) Strzebońska M., Sądowe zaświadczenie bez badania lekarskiego, https://dziennikpolski24.pl/sadowe-zaswiadczenie-bez-badania-lekarskiego/ar/2915376, dostęp 20.07.2020 r.
Akty prawne:
1) Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. Dz.U. 1993 r. nr 61 poz. 284.
2) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555 z późn. zm.
3) Konstytucja USA (sejm.gov.pl)
Orzecznictwo ETPC (baza HUDOC www.echr.coe.int)
1) Murtazaliyeva przeciwko Rosji, skarga nr 36658/05, wyrok Wielkiej Izby ETPC z dnia 18 grudnia 2018 r.
2) Dimitrov i Momin przeciwko Bułgarii, wyrok ETPC z dnia 7 czerwca 2018 r., skarga nr 35132/08,
3) T.K. przeciwko Litwie, wyrok ETPC z 12 czerwca 2018 r. skarga nr 14000/12.
4) SÜLEYMAN przeciwko Turcji skarga nr 59453/10, wyrok ETPC z dnia 17 listopada 2020 r.,
5) Pesukic p-ko Szwajcarii, wyrok ETPC z dnia 6 grudnia 2012 r., skarga nr 25088/07.
6) Wyrok IV sekcji ETPC w połączonych sprawach Al.- Khawaja i Tahery przeciwko Wielkiej Brytanii zapadł 20.1.2009 r., skargi nr 26766/05 and 22228/06), wyrok Wielkiej Izby ETPC z dnia 15.12.2011r.
7) Schatschaschwili przeciwko Niemcom wyrok ETPC Wielka Izba z dnia 15 grudnia 2015 r. skarga nr 9154/10.
8) Czernika przeciwko Ukrainie, skarga nr 53791/11, wyrok ETPC z dnia 12 lipca 2020.
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
