Podstawy prawne nauczania religii w szkołach w okresie kształtowania się II Rzeczpospolitej
Mieczysław Tadeusz Różański
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Po wydaniu przez cesarzy niemieckiego i austro-węgierskiego aktu w dniu 5 listopada 1916 r., który zapowiadał utworzenie państwa polskiego, zaczęto tworzyć w porozumieniu z władzami okupacyjnymi na terenach byłego zaboru rosyjskiego początki administracji polskiej. Rozpoczął sie okres tworzenia aktów prawnych, które miały stać sie podstawą do działania przyszłego niepodległego państwa. Władze polskie przejęły m.in. zarząd nad szkolnictwem. Celem artykułu jest pokazanie w oparciu o akty normatywne jak wyglądały podstawy prawne do nauczanie religii w szkołach powszechnych i średnich. Przedstawiono najpierw rozkazy okupacyjnych władz wojskowych ukazujących miejsce nauczania religii w strukturze i funkcjonowaniu szkół. Następnie dokonano analizy aktów normatywnych wydany przez polską administrację. Były nimi przepisy tymczasowe o szkołach elementarnych. Regulowały one kwestie administarycjnego zarządzania szkolnictwem, które przejęte zostało z wzorca galicyjskiego i składało sie z Szkolnej Rady Okręgowej i dozoru szkolnego. We wszystkich tych organach zasiadali duchowni. Określał także kto ma sprawować nadzór nad procesem nauczania religii oraz wprowadzał zasady finansowania szkół wyznaniowych żydowskich. W kolejnych dokumentach określono, że nauka religii byłam jednym z przedmiotów zdawanych ustnie na egzaminie po ukończeniu 4-tej i 6-tej klasy, egzaminie dojrzałości oraz na zakończenie seminarium nauczycielskiego. Przepisy te zostały zaakceptowane po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i stały się podstawą do dalszych regulacji prawnych w niepodległym państwie.
Słowa kluczowe:
prawo oświatowe, I wojna światowa, szkolnictwo, nauka religiiBibliografia
Balicki M., Zarządzanie szkolnictwem w Polsce (studio historyczno-porównawcze), Sekcja Wydawnicza Filii UW, Białystok 1978. Google Scholar
Bobrzyński M., Wskrzeszenie państwa polskiego, Rys historyczny, t. 1: 1914–1918, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1920. Google Scholar
Gąsiorowska N., O sytuacji w szkolnictwie ludowym w Królestwie Polskim, [w:] PPS – Lewica 1906–1918. Materiały i dokumenty, t. 2: 1911–1914, Warszawa 1962. Google Scholar
Hospes [Nowowiejski A.J.], Konferencje Episkopatu prowincji warszawskiej 1906–1918, „Ateneum Kapłańskie” 1927, t. 20. Google Scholar
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Wyd. Platan, Kraków 2000. Google Scholar
Komarnicki W., Polskie prawo polityczne, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1922. Google Scholar
Konarski K., Dzieje szkolnictwa w byłym Królestwie Kongresowym 1915–1518, Kraków 1923. Google Scholar
Kumaniecki W., Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 – styczeń 1924, Księgarnia J. Czarneckiego, Warszawa–Kraków 1924. Google Scholar
Osuchowski J., Prawo wyznaniowe w Rzeczpospolitej polskiej 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa 1967. Google Scholar
Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1980. Google Scholar
Pęcherski M., Świątek M., Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917–1977. Podstawowe akty prawne, PWN, Warszawa 1978. Google Scholar
Przyjęcie szkolnictwa przez polskie władze oświatowe, „ Przegląd Pedagogiczny” 1917, nr 36(8–9). Google Scholar
Reiner B., Problematyka prawno-społeczna nauczania religii w szkołach w Polsce (1918–1939), Inst. Śląski, Opole 1964. Google Scholar
Różański, M., Problematyka szkolna w obradach Konferencji Episkopatu Prowincji Warszawskiej w okresie niewoli narodowej (1906–1918), „Saeculum Christianum” 2007, nr 14(1). Google Scholar
Sawicki J., Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Wyd. Kasy Im. Mianowskiego, Warszawa 1937. Google Scholar
Statystyka polska, t. 1, Warszawa 1919. Google Scholar
Szczepanik J., Troska Kościoła o nauczanie i wychowanie religijne w szkole w latach 1918–1927, Wyd. WAM, Kraków 1997. Google Scholar
Trzebiatowski K., Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1918–1932, Zakład Narodowy im. Ossolińskich i PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970. Google Scholar
Żebrowski R., Cheder, [w:] Z. Borzymińska, R. Żebrowski (red.), Polski słownik judaistyczny. Dzieje – kultura – religia – ludzie, t. 1, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
