Klauzula czynnego żalu i przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej
Marcin Berent
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuWaldemar Kurkowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuAbstrakt
Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum w ujęciu ilościowym lokują się na marginesie sumarycznej liczby przestępstw stwierdzanych każdego roku w Polsce. Cechuje je przy tym wyjątkowa specyfika z temporalnie sezonową dynamiką i szczególną motywacją działania sprawców, zarówno przyjmujących (żądających) korzyści w zamian za określony sposób głosowania (sprzedajność), jak i udzielających takiej korzyści (przekupstwo). Ograniczona liczba przestępstw, zwłaszcza jeśli redukcja ich zasięgu nie wynika z polityki kryminalnej państwa, nie musi zresztą świadczyć wcale o braku dysfunkcji w działaniu wymiaru sprawiedliwości. Prawdziwość tej tezy wydaje się szczególnie aktualna w przypadku przestępstwa korupcji wyborczej (art. 250a k.k.), jego popełnienie zawsze stanowi bowiem przejaw patologii kryminalnej, zniekształcającej rzeczywisty wynik wyborów, a w ślad za tym – sens całego procesu wyborczego, a nawet istoty demokracji w ogóle. Z tych powodów, mimo niewielkiego zasięgu ilościowego korupcji wyborczej, dobra prawne tkwiące u jej podstaw, pozostają dobrami najwyższej wartości. To właśnie tym problemom poświęcony jest tekst niniejszy. Zawarte są w nim badania i analizy dogmatyczne i teoretycznoprawne tytułowego czynnego żalu określonego w art. 250a § 4 k.k., ustanowionego, zgodnie z intencją ustawodawcy, dla rozerwania solidarności sprawców korupcyjnych w zakresie korupcji wyborczej. Chodzi o przedstawienie podstaw normatywnych instytucji, mającej wszak poważne znaczenie dla kształtowania odpowiedzialności karnej indywidualnego sprawcy, ale też, mimo niewielkiej liczby przestępstw wyborczych, dla prowadzenia całej polityki kryminalnej państwa. Cel artykułu na analizach opisowych jednak się nie wyczerpuje, albowiem badania i analizy nad wybranym typem czynu zabronionego nie ograniczają się bowiem do rozważań prowadzonych przez pryzmat czysto dogmatyczny, lecz obejmują aspekt badawczy, oparty o prezentację wyników badań własnych o charakterze empirycznym. W całości rozważań, zawierających wywody w płaszczyźnie lex ferenda i – częściowo – de lege lata, najwięcej uwagi poświęcono analizie instytucji czynnego żalu, opisanej w art. 250a § 4 k.k., dzięki któremu sprawca, który – porzuciwszy swój przestępczy zamiar, przestając chcieć, aby się dokonało, albo pragnie odwrócenia (o ile to możliwe) skutków swego przestępnego zachowania – może liczyć na modyfikację zakresu odpowiedzialności, sięgającą aż po odstąpienie od wymierzenia kary. W ostatecznym rozrachunku w artykule niniejszym nie chodzi więc wyłącznie o dogmatykę skupioną wokół art. 250a k.k., opartą o czystą deskrypcję, lecz także o tytułowe przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej i o badania empiryczne, które autorzy w opracowaniu niniejszym zawarli.
Słowa kluczowe:
prawo karne, prawo wyborcze, sprzedajność wyborcza, przekupstwo wyborcze, czynny żalBibliografia
Bachmat P., Rozerwanie solidarności sprawców korupcji wyborczej i referendalnej, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 12. Google Scholar
Bachmat P., Uregulowania służące rozerwaniu solidarności uczestników koniecznych przestępstw korupcyjnych na przykładzie przepisów art. 229 § 6, art. 230a § 2, art. 296a § 5, art. 296b § 4 K.k., „Prawo w Działaniu” 2010, nr 8. Google Scholar
Berent M., Ogólna charakterystyka przestępczości wyborczej w Polsce, abstrakt referatu przygotowany na Międzynarodową Interdyscyplinarną Konferencję Naukową „Wyzwania współczesnego prawa wyborczego – edycja IV”, która odbyła się na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 16 października 2016 r. (niepublikowany). Google Scholar
Berent M., Problem wymiaru kary przy usiłowaniu nieudolnym. Rozważania na płaszczyźnie lex lata i lex ferenda, [w:] D. Gil (red.), Współczesne problemy wymiaru sprawiedliwości, Wyd. KUL, Lublin 2012. Google Scholar
Berent M., Usiłowanie przestępstwa w polskim prawie karnym, Toruń 2018, praca doktorska (niepublikowana). Google Scholar
Ćwiąkalski Z., Komentarz do art. 60, [w:] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t. 1, Zakamycze, Kraków 2004. Google Scholar
Gensikowski P., Odstąpienie od wymierzenia kary w polskim prawie karnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2011. Google Scholar
Kozielewicz W., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2015. Google Scholar
Kozielewicz W., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2010. Google Scholar
Piskorski J., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] M. Królikowski, Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, t. 2, C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Stefański R.A., Przestępstwo korupcji w sporcie profesjonalnym (art. 296b K.k.), „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 2. Google Scholar
Stefański R.A., Przestępstwo korupcji wyborczej (art. 250a K.k.), „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 4. Google Scholar
Szewczyk M., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna, Zakamycze, Kraków 2004. Google Scholar
Szewczyk M., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Zakamycze, Kraków 2006. Google Scholar
Tyszkiewicz L., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendom, [w:] M. Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2016. Google Scholar
Tyszkiewicz, L., O sposobach przeciwdziałania solidarności między biorącym i dającym łapówkę w obronie przed odpowiedzialnością karną, „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 11–12. Google Scholar
Wąsik D., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum – aspekty karnomaterialne, procesowe i kryminologiczne, Volumina.pl, Olsztyn 2012. Google Scholar
Zgoliński I., Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum, [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, Wolter Kluwer, Warszawa 2018. Google Scholar
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
