Aktualna sytuacja prawna mniejszości narodowych i etnicznych, ze szczególnym uwzględnieniem praw w dziedzinie oświaty
Danuta Kurzyna-Chmiel
Uniwersytet ŚlaskiAbstrakt
Głównym celem artykułu jest analiza sytuacji prawnej mniejszości narodowych i etnicznych, ze szczególnym uwzględnieniem praw w dziedzinie oświaty. Realizacji tego zamiaru służy także przegląd poglądów doktryny w omawianym zakresie. Przeprowadzone badania wykazały istnienie licznych środków prawnych mających na celu podtrzymanie własnej tożsamości, tradycji, obyczajów, kultury i języka tych grup. Wśród wielu praw przynależnych mniejszościom podkreślono zwłaszcza ich prawo do samodzielnego decydowania o skorzystaniu z tego statusu i możliwość posługiwania się językiem mniejszości i językiem regionalnym. Wykazano, że jednymi z wiodących przywilejów mniejszości są uprawnienia do nauki języka, własnej kultury i historii w publicznych szkołach i odpowiednio, w węższym zakresie, w przedszkolach. Badania ukazały także istnienie enumeratywnego wyliczenia mniejszości narodowych i etnicznych, które ma charakter porządkujący, uniemożliwia jednak innym grupom obywateli korzystanie choćby z części praw przyznanych mniejszościom np. w zakresie nauki własnego języka.
Słowa kluczowe:
mniejszość narodowa, prawa, mniejszość etniczna, język, edukacjaBibliografia
Babicki M., Sytuacja języka romskiego w Polsce, Czechach i na Słowacji na przełomie XX i XXI wieku, [w:] R. Sendek, B. Rusin, (red.), Wśród czy obok nas, Mniejszości w literaturze, kulturze i historii, Kraków 2013r. Google Scholar
Breza E., Kaszubszczyzna wśród języków słowiańskich, jej status językowy, [w:] B.Wyderka, (red.), Kaszubszczyzna w świecie, Wejherowo,1994. Google Scholar
Chałupczak H., Status prawny i formy integracji mniejszości narodowych w Europie międzywojennej, [w:] Z. Hołda (red.), Ochrona mniejszości narodowych i religijnych, Lubin 1993. Google Scholar
Chrościcka A., Ochrona praw mniejszości narodowych w systemie Rady Europy, „Ius Novum” 2013, nr 4. Google Scholar
Jabłoński M., Jarosz-Żukowska S, Prawa człowieka i systemy ich ochrony – zarys wykładu, Wrocław 2004. Google Scholar
Jabłoński M., Normatywne podstawy ochrony praw mniejszości – wybrane zagadnienia, [w:] B. Banach-Guttierez., M. Jabłoński., (red.), Aktualne problemy ochrony praw i wolności mniejszości w Polsce i na świecie. Wrocław 2017. Google Scholar
Kamusella T., Czy śląszczyzna jest językiem? Spojrzenie socjolingwistyczne, [w:] J. Tambor (red.), Śląsko gadka. Materiały z konferencji: Śląsko gadka - jeszcze gwara czy już język, z 30 czerwca 2008 roku, Katowice, 2008. Google Scholar
Kurzyna-Chmiel D. Prawo do nauki mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, „Przegląd Prawa i Administracji”, nr 75, 2008 r. Google Scholar
Kurzyna-Chmiel. D., Prawo do nauki obcokrajowców – analiza krajowych rozwiązań prawnych w obszarze systemu oświaty, „Studia Prawnoustrojowe”, 2020 nr 47. Google Scholar
Krasnowolski A., Prawa mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych w prawie międzynarodowym i prawie polskim, OT – 599, Warszawa, 2011. Google Scholar
Malicka A., Ochrona mniejszości narodowych – standardy międzynarodowe i rozwiązania polskie, Wrocław 2004. Google Scholar
Michalska A., Międzynarodowa ochrona mniejszości, „Sprawy Narodowościowe”,1992, nr 2. Google Scholar
Pluta F., Dialekt śląski .„Wczoraj, Dzisiaj, Jutro”,1996 nr ¼. Google Scholar
Szczechowicz A., Kilka uwag o odpowiedzialności władzy publicznej w Polsce, „Studia Prawnoustrojowe” 2019, nr 43. Google Scholar
Tambor J. , Gwara Śląska – świadectwo kultury, narzędzie komunikacji, teksty [w:] A. Skudrzykowa, (red.), Katowice 2002. Google Scholar
Tambor J. Etnolekt ślqski jako język regionalny. Uzasadnienie stanowiska, [w:] J. Tambor (red.) Sląsko gadka. Materiały z konferencji „Sląsko gadka - jeszcze gwara czy już język" z 30 czerwca 2008 roku, Katowice 2008. Google Scholar
Tomaszewski J., Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku, Warszawa 1991; Chałupczak H., Status prawny i formy integracji mniejszości narodowych w Europie międzywojennej, [w:] Z. Hołda (red.), Ochrona mniejszości narodowych i religijnych, Lubin 1993. Google Scholar
Wieruszewski R., Komentarz do art. 27, [w:], R. Wieruszewski (red.), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (osobistych) i politycznych. Komentarz, Warszawa 2012. Google Scholar
Wyderka B. O stosunkach językowych na Śląsku, „Białostockie Archiwum Językowe", 2005 nr 5. Google Scholar
Wyderka B., Gwary śląskie w XX w., [w:] U Sokólska., P Wróblewski. (red.), Słowa jak mosty nad wiekami, Białystok, 2003. Google Scholar
Uniwersytet Ślaski
