O rodzajach błędów w ramach przestępstwa zgwałcenia z użyciem podstępu – polemika
Michał Głuchowski
Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad OdrąAbstrakt
Michał Grudecki przedstawił pogląd, że w ramach przestępstwa zgwałcenia z użyciem podstępu według art. 197 § 1 k.k. karnoprawną doniosłość wywołanego błędu należy uzależniać wyłącznie od subiektywnego kryterium, to znaczy od tego, czy z perspektywy osoby wprowadzonej w błąd dany fakt był istotny przy podjęciu decyzji o czynności seksualnej. Celem niniejszego artykułu polemicznego jest wykazanie wad tego stanowiska. Sformułowano następujące wnioski. Propozycja M. Grudeckiego prowadziłaby do rozszerzenia pola kryminalizacji art. 197 k.k. o przypadki, w których nie dochodzi na naruszenia wolności seksualnej. Ponadto M. Grudecki zaproponował konstrukcję, która bardzo szeroko zakreśla obszar penalizacji, ale większość zachowań nie stanowiłaby przestępstwa ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu. To rozwiązanie prowadziłoby do niepewności prawnej. Zgodzono się natomiast z M. Grudeckim, że znamię „podstępu” nie powinno być rozumiane tak wąsko, jak czyni to większość przedstawicieli doktryny. Wyrażono jednak pogląd, że zawężenie penalizacji powinno nastąpić w oparciu o znamię braku zgody na czynność seksualną.
Słowa kluczowe:
prawo karne, zgwałcenie, podstęp, wolność seksualna, autonomia seksualna, zgoda na czynność seksualnąBibliografia
Bielski M., Komentarz do art. 197 k.k., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom 2: Komentarz do art. 117–211a, W. Wróbel, A. Zoll (red.), Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Bocheński M., Żebracki M., Stealthing as a Form of Rape – Findings to Date and Future Prospects for Research, „Problems of Forensic Sciences” 2021, t. 125, http://www.forensicscience.pl/pfs/125_Bochenski.pdf. Google Scholar
Bohlander M., Mistaken Consent to Sex, Political Correctness and Correct Policy, „Journal of Criminal Law” 2007, t. 71, nr 5, https://journals.sagepub.com/doi/10.1350/jcla.2007.71.5.412. Google Scholar
Budyn-Kulik M., Kulik M., Komentarz do art. 197 k.k., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom 1: Art. 117–221, M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Chiesa L.E., Solving the Riddle of Rape-by-Deception, „Yale Law & Policy Review” 2017, t. 35, nr 2, https://ylpr.yale.edu/sites/default/files/YLPR/chiesa_produced.web_.pdf. Google Scholar
Czechowska M., Czy w polskim prawie karnym potrzebna jest redefinicja zgwałcenia?, „Probacja” 2021, nr 1, https://probacja.com/resources/html/article/details?id=215974. Google Scholar
Drabik L., Sobol E., Słownik języka polskiego PWN, PWN, Warszawa 2007. Google Scholar
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Tom 3: P–Ś, PWN, Warszawa 2003. Google Scholar
El-Ghazi M., Fünf Jahre Reform des Sexualstrafrechts – eine erste Bestandsaufnahme, „Strafverteidiger” 2021, nr 5. Google Scholar
Feinberg J., Harm to Self, Oxford University Press, New York–Oxford 1986. Google Scholar
Filar M., Przestępstwo zgwałcenia w polskim prawie karnym, PWN, Warszawa–Poznań 1974. Google Scholar
Fischer Th., Strafgesetzbuch mit Nebengesetzen, C.H. Beck, München 2022. Google Scholar
Gałązka M., Komentarz do art. 286 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), C.H. Beck, Warszawa 2021. Google Scholar
Gross A., Rape by Deception and the Policing of Gender and Nationality Borders, „Tulane Journal of Law and Sexuality” 2015, t. 24, http://www.lgbtlaw.tau.ac.il/sites/default/files/field/literature/file/Aeyal%20Gross%20-%20Rape%20by%20Deception%20and%20the%20Policing%20of%20Gender%20and%20Nationality%20Borders.pdf. Google Scholar
Grudecki M., Podstęp jako znamię przestępstwa zgwałcenia a uboczne motywy podjęcia decyzji o obcowaniu płciowym, „Studia Prawnoustrojowe” 2022, t. 55, https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/sp/article/view/7424/5840. Google Scholar
Grudecki M., Zgoda dzierżyciela dobra na nietypowe zachowania seksualne, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2019, nr 3, https://www.czpk.pl/dokumenty/zeszyty/2019/zeszyt3/Grudecki_2019.3.pdf. Google Scholar
Herring J., Mistaken Sex, „Criminal Law Review” 2005. Google Scholar
Hörnle T., Rape as Non-Consensual Sex, [w:] Routledge Handbook of the Ethics of Consent, A. Müller, P. Schaber (red.), Routledge, London–New York 2020. Google Scholar
Hörnle T., Sexuelle Selbstbestimmung: Bedeutung, Voraussetzungen und kriminalpolitische Forderungen, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 2015, t. 127, nr 4, https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/zstw-2015-0040/pdf. Google Scholar
Hoven E., Weigend Th., Zur Strafbarkeit von Täuschungen im Sexualstrafrecht, „Kriminalpolitische Zeitschrift” 2018, nr 3, https://kripoz.de/wp-content/uploads/2018/05/hoven-weigend-strafbarkeit-von-taeuschungen-im-sexualstrafrecht.pdf. Google Scholar
Hypś S., Komentarz do art. 197 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), C.H. Beck, Warszawa 2021. Google Scholar
Jarocka M., Definicja zgwałcenia jako jabłko niezgody w polskim systemie prawnym, „Studia Iuridica Toruniensia” 2021, t. 28, https://apcz.umk.pl/SIT/article/view/35746/30050. Google Scholar
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Oficyna a Wolters Kluwer Business, Warszawa–Kraków 2009. Google Scholar
Jędrzejewski Z., Zgoda dysponenta dobrem a struktura przestępstwa, „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 5, https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2013/12/305a2b65ee5c05218b4ddcf513fdcfe7.doc. Google Scholar
Kempe A., Lückenhaftigkeit und Reform des deutschen Sexualstrafrechts vor dem Hintergrund der Istanbul-Konvention, Duncker & Humblot, Berlin 2018. Google Scholar
Keßler S., Sexuelle Täuschungen – Strafbarkeit und Strafwürdigkeit nach deutschem Sexualstrafrecht, Duncker & Humblot, Berlin 2022. Google Scholar
Krajewski R., Podstęp przy przestępstwie zgwałcenia, „Studia Prawnoustrojowe” 2018, nr 40, https://wpia.uwm.edu.pl/czasopisma/sites/default/files/uploads/Studia_Prawno_Ustrojowe/2018/40/261-272.pdf. Google Scholar
Krajewski R., Zgwałcenie osoby trudniącej się prostytucją, „Ius Novum” 2012, nr 2, https://iusnovum.lazarski.pl/iusnovum/article/view/173/475. Google Scholar
Madhloom O., Deception, Mistake and Non-Disclosure: Challenging the Current Approach to Protecting Sexual Autonomy, „Northern Ireland Legal Quarterly” 2019, t. 70, nr 2, https://nilq.qub.ac.uk/index.php/nilq/article/view/261/197. Google Scholar
Michalska-Warias A., Podstęp przy zgwałceniu w prawie polskim oraz angielskim i amerykańskim, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, t. 21, https://journals.umcs.pl/sil/article/view/11/9. Google Scholar
Myśliwiec H., Podstęp jako znamię przestępstwa zgwałcenia, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 11, https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2013/12/85519e00bcdc5b5ebbc6443b1b5d3995.doc. Google Scholar
Płatek M., Zgwałcenie. Gdy termin nabiera nowej treści. Pozorny brak zmian i jego skutki, „Archiwum Kryminologii” 2018, t. 40, https://czasopisma.inp.pan.pl/index.php/ak/article/view/10/platek_zgwalcenie_gdy_termin_n_7420AK2018F.pdf. Google Scholar
Pundik A., The Law of Deception, „Notre Dame Law Review Online” 2018, t. 172, nr 1, https://scholarship.law.nd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1051&context=ndlr_online. Google Scholar
Romańczuk-Grącka M., Pojęcie i funkcje przymusu psychicznego w prawie karnym, C.H. Beck, Warszawa 2020. Google Scholar
Roxin C., Greco L., Strafrecht Allgemeiner Teil. Band. 1: Grundlagen. Der Aufbau der Verbrechenslehre, C.H. Beck, München 2020. Google Scholar
Rubenfeld J., The Riddle of Rape-by-Deception and the Myth of Sexual Autonomy, „Yale Law Journal” 2013, t. 122, nr 6, https://www.yalelawjournal.org/pdf/1153_3mf2xrp3.pdf. Google Scholar
Szczucki K., Rola zgody w strukturze przestępstwa na przykładzie przestępstwa zgwałcenia, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011, nr 1, https://www.czpk.pl/dokumenty/zeszyty/2011/zeszyt1/Szczucki_K._Rola_zgody_w_strukturze_przesteptwa_na_przykladzie_przestepstwa_zgwalcenia-CZPKiNP-2011-z.1.pdf. Google Scholar
Vavra R., Die Strafbarkeit nicht-einvernehmlicher sexueller Handlungen zwischen erwachsenen Personen, Nomos, Baden-Baden 2020. Google Scholar
Vavra R., Täuschungen als strafbare Eingriffe in die sexuelle Selbstbestimmung?, „Zeitschrift für Internationale Strafrechtsdogmatik” 2018, nr 12, https://www.zis-online.com/dat/artikel/2018_12_1256.pdf. Google Scholar
Warylewski J., Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, [w:] System prawa karnego. Tom 10: Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym, J. Warylewski (red.), C.H. Beck, Warszawa 2016. Google Scholar
Wądołowska A., Wolność seksualna jako przedmiot ochrony prawnokarnej, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 4, https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2013/12/93fe409d232bf35af4ec720c11376128.pdf. Google Scholar
Wilk L., Komentarz do art. 286 k.k., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom 2: Art. 222–316, M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), C.H. Beck, Warszawa 2017. Google Scholar
Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą
