Termin przedawnienia roszczeń przewoźnika wobec tzw. pasażera na gapę w transporcie kolejowym
Michał Hejbudzki
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Celem opracowania jest ustalenie terminu przedawnienia roszczeń przewoźnika wobec tzw. „pasażera na gapę” w transporcie kolejowym. Zawarte w opracowaniu rozważania prowadzą Autora do konkluzji, że co do zasady stosunek prawny łączący przewoźnika kolejowego i pasażera, który wsiada do swobodnie dostępnego pociągu w celu odbycia podróży bez uprzedniego zakupienia biletu, należy postrzegać jako umowa przewozu. Tylko taka wykładnia przepisów prawa krajowego daje się pogodzić z interpretacją prawa unijnego dokonaną przez TSUE w wyroku z 7 listopada 2019 r. (C-349/18). Oznacza to, że co do zasady podróżnego bez biletu należy klasyfikować jako konsumenta ze wszystkimi tego skutkami. W przypadku sądowego dochodzenia roszczeń od takich pasażerów sąd zobligowany jest do dokonania jurydycznej oceny stanu faktycznego poprzez pryzmat przepisów o przedawnieniu roszczeń i uwzględnienia przedawnienia roszczenia nawet bez inicjatywy procesowej podróżnego występującego w roli pozwanego. Powoływanie się przez wierzycieli – powodów na konstrukcję pozaumownego stosunku prawnego łączącego przewoźnika kolejowego z tzw. „pasażerem na gapę” nie wytrzymuje konfrontacji w świetle dokonanej przez TSUE wykładni prawa unijnego i powinno być postrzegane wyłącznie jako próba obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów o przedawnieniu roszczeń względem konsumentów. Teoria pozaumownego stosunku prawnego łączącego przewoźnika z podróżnym bez biletu wydaje się do obrony w tych sytuacjach, w których zaistnieją znamiona wykroczenia z art. 121 § 1 kodeksu wykroczeń. Wówczas dopuszczalne będzie stosowanie terminu przedawnienia roszczeń z art. 4421 § 1 kodeksu cywilnego w oparciu o regułę z art. 443 kodeksu cywilnego. Trzeba też zaznaczyć, że prounijna interpretacja umownego stosunku prawnego łączącego przewoźnika kolejowego z tzw. „pasażerem na gapę” w niczym nie uchybia obowiązywaniu art. 16 ust. 1 prawa przewozowego i nie czyni go normatywnie pustą normą. Przepis ten powinien być interpretowany zgodnie z wykładnią dokonaną przez TSUE, a nadto w pełni zachowuje dotychczasowe zastosowanie do podróżnych w pociągach, do których nie jest możliwy swobodny dostęp.
Słowa kluczowe:
prawo cywilne, przedawnienie roszczeń wobec tzw. „pasażera na gapę”, przewóz kolejowy, przewoźnik kolejowy, pasażer, umowa przewozu, podróż pociągiem bez biletu, tzw. „pasażer na gapę”, konsument, przedsiębiorcaBibliografia
Ambrożuk D., [w:] Prawo przewozowe. Komentarz, D. Dąbrowski, K. Wesołowski, D. Ambrożuk, Lex/el. 2019. Google Scholar
Baranowska-Zając W., Czy dyrektywa konsumencka chroni pasażera "na gapę"? Omówienie wyroku TS z dnia 7 listopada 2019 r., C-349/18 (Kanyeba), opubl. Lex/el. 2019. Google Scholar
Czub K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, Lex. Google Scholar
Dmowski S., [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, S. Rudnicki, S. Dmowski, Warszawa 2011, Lex. Google Scholar
Dubis W., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2021, Legalis. Google Scholar
Dziurda M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4)), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, Lex. Google Scholar
Jagielska M., [w:] Zobowiązania. Przepisy ogólne i powiązane przepisy Księgi I KC. Tom I. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2022, Legalis. Google Scholar
Jaworski A., Prawo przewozowe. Komentarz, Warszawa 2012. Google Scholar
Grykiel J., [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352, red. M. Gutowski, Warszawa 2021, Legalis. Google Scholar
Michalska J., Pytania prejudycjalne sądów do TSUE, [w:] Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, red. M. Jabłoński, S. Jarosz – Żukowska, Wrocław, 2015. Google Scholar
Moska M., Przybył M., Charakter prawny opłaty dodatkowej za brak odpowiedniego dokumentu przewozu, RPEiS 2021, nr 3. Google Scholar
Nazaruk P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, Lex/el. 2022. Google Scholar
Osajda K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Warszawa 2021, Legalis. Google Scholar
Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Kraków 2003, Lex. Google Scholar
Pinior P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, Lex. Google Scholar
Rott – Pietrzyk E., [w:] Zobowiązania. Przepisy ogólne i powiązane przepisy Księgi I KC. Tom I. Komentarz, red. P. Machnikowski, Warszawa 2022, Legalis. Google Scholar
Rzucidło J., Zasada pierwszeństwa prawa unijnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, [w:] Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, red. M. Jabłoński, S. Jarosz – Żukowska, Wrocław, 2015. Google Scholar
Safjan M., [w:], Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1–449 10, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020, Legalis. Google Scholar
Sobolewski P., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, Warszawa 2022, Legalis. Google Scholar
Sokołowski T., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2012, Lex. Google Scholar
Świerczyński M., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, Legalis. Google Scholar
Szanciło T., Forma zawarcia umowy przewozu na tle form zawierania umów, PPH 2013, nr 4. Google Scholar
Szanciło T., Prawo przewozowe. Komentarz, 2008, Legalis. Google Scholar
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2001. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
