Prawne i polityczne aspekty przemieszczeń ludności polskiej z ZSRR do Polski w latach 1955–1959
Ewelina Rytelewska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMhttps://orcid.org/0000-0002-7631-6701
Abstrakt
Wielotysięczny transfer ludności polskiej z terenów byłego ZSRR w latach 1955 - 1959 określono terminem „drugiej repatriacji”. Umowa zawarta w marca 1957 r. pomiędzy rządami PRL i ZSRR, była dokończeniem akcji przesiedleńczej realizowanej w latach 1944 – 1948. Rozmach transportu z ZSRR i osiedlenie na ziemiach polskich w latach 1955 – 1959 około 250 tys. osób w ramach akcji repatriacyjnej, przesiedleńczej i osadniczej wymusił na administracji państwowej wytworzenie wyspecjalizowanych organów i uruchomienie wielu algorytmów kierunkowych do realizacji tego złożonego procesu. Wraz z pojawieniem się pierwszej fali „przybyszy” za wschodniej granicy zmagania administracji państwowej poprzedziły stosowne do potrzeb działania jurystyczne, organizacyjne i logistyczne.
Funkcjonowanie centralnych i terenowych organów władzy, na podstawie wydanych przepisów prawnych oraz wykonawczych, dotyczących dziedzin repatriacji i osadnictwa, przedstawiony w opracowaniu miał zapewnić jej skuteczność, a pozytywne opinie „repatriantów” miały być dowodem słuszności działań czynników politycznych.
Celem artykułu jest wykazanie znaczenia wydanych przepisów prawnych i wykonawczych w złożonym procesie repatriacji ludności polskiej do ojczyzny.
Wykazana literatura obejmuje pozycje cytowane i publikacje ważne dla opracowania
z uwzględnieniem dokumentów archiwalnych i materiałów wspomnieniowych. Przedstawiona problematyka obejmuje stan prawny na dzień 30 listopada 1962 roku.
Świadomość powracających i chęć powrotu do ojczyzny były główną siłą napędową repatriacji. Istotną sprawą powrotów okazały się właściwe motywacje i osobiste odczucia.
Słowa kluczowe:
prawo, repatriacja, przemieszczenia, ludność polska, deportacja, związek sowiecki, polityka przemieszczeńBibliografia
Auleytner J., Polityka społeczna. Teoria i praktyka Dokumenty i materiały. Warszawa 1997 Google Scholar
Bugaj N. F., Specjalna teczka Stalina: deportacje i reemigracje Polaków, „Zeszyty Historyczne”, 107, 1994, Google Scholar
Ciesielski S. oprac., Przesiedlenie Ludności Polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944 – 1947, Warszawa 1999 Google Scholar
Czerniakiewicz J., Przemieszczenia ludności polskiej z ZSRR 1944 – 1959, Warszawa 2004 Google Scholar
Czerniakiewicz J., Zgajewski M., Polityka sowieckich władz bezpieczeństwa na ziemiach przyłączonych po 17 września 1939 r., [w:] Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powołania, red. L. Grochowski, Kętrzyn 1994 Google Scholar
Jackiewicz M., Krętymi ścieżkami.. . Wspomnienia, Olsztyn 2012, Google Scholar
Jezierski A. Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Warszawa 1999 Google Scholar
Kasparek N. red., Druga repatriacja. Olsztyn 2016 Google Scholar
Kącka B. Stępka S., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1955 – 1959. Wybór dokumentów, Warszawa 1994. Google Scholar
Kersten K., Repatriacja ludności polskiej po II wojnie światowej. Studium historyczne, Wrocław 1974 Google Scholar
Latuch M., Repatriacja ludności polskiej w latach 1955 – 1960 na tle zewnętrznych ruchów wędrówkowych, Warszawa 1994 Google Scholar
Lenard S. B. Wywiał I., Historia Polski w datach, Warszawa 2000, Google Scholar
Paczkowski A. oprac., Powrót żołnierzy AK z sowieckich łagrów, Z archiwów sowieckich t. V, Warszawa 1995 Google Scholar
Ruchniewicz M., Repatriacja ludności polskiej z ZSRR w latach 1955 – 1959, War-szawa 2000 Google Scholar
Siedlecki J., Losy polaków w ZSRR 1939 – 1986, Gdańsk 1990 Google Scholar
Siedlecki J., Polacy w ZSRR 1934 – 1983 w świetle społeczności międzynarodowej, Londyn 1983 Google Scholar
Skarga B. Po wyzwoleniu... (1944 – 1956), Poznań 1990. Google Scholar
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1975 Google Scholar
Ziemskow W. N., GUŁAG (istoriko-socyołogiczeskij aspiekt), „Socyołogiczeskije is-sledowania”, 6. 1991 Google Scholar
„Rocznik Demograficzny” 1945- 1966, GUS, Warszawa 1968 Google Scholar
Mały słownik języka polskiego, red. Skorupka S., Auderska H., Łempicka Z., Warszawa 1974 Google Scholar
Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej Nr 11(34), Warszawa 2003 Google Scholar
Trybuna Ludu Nr 323 z 14/11/1956 r. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
https://orcid.org/0000-0002-7631-6701
