Doktryna marginesu swobody jako mechanizm relatywizacji prawa do wolności religii
Kilka refleksji na kanwie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Adam Jakuszewicz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w BydgoszczyAbstract
Celem niniejszego artykułu jest ustalenie skutków dla wykładni i stosowania art. 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wynikających z przyznania przez Trybunał władzom krajowym szerokiego marginesu swobody
przy rozstrzyganiu, czy w danym przypadku zachodzi konieczność ograniczenia wolności religii. Stosowanie doktryny marginesu swobody w tego rodzaju
sprawach Trybunał uzasadnia, wskazując na brak ogólnoeuropejskiego konsensusu w kwestii prawidłowego modelu wzajemnych relacji państwa i wspólnot wyznaniowych, na rozbieżności poglądów i tradycji dotyczących roli oraz
znaczenia religii w danym społeczeństwie. W konsekwencji Trybunał uznaje
za zgodne z Konwencją ustanawianie ograniczeń wolności religii ze względu
na konieczność poszanowania zasady świeckości, mającej w niektórych państwach rangę konstytucyjnej zasady ustrojowej, przy czym ma to miejsce także w przypadkach, gdy wykazanie powiązania tego rodzaju ograniczeń z którymkolwiek z celów przewidzianych w art. 9 ust. 2 Konwencji jest wysoce
dyskusyjne. Ponadto nadmierne stosowanie doktryny marginesu swobody
w omawianym kontekście prowadzi do uzależnienia poziomu ochrony wolności
religii od dominujących w danym społeczeństwie (nie zawsze racjonalnych
i wolnych od uprzedzeń) postaw wobec niektórych form uzewnętrzniania przekonań religijnych, co trudno pogodzić zarówno z aksjologią Konwencji, jak i z wymogami ochrony mniejszości.
Keywords:
human rights, the doctrine of margin of appreciation, restrictions on freedom of religion, the principle of secularism, religious attire, principles of “living together”References
Berry S., Religious Freedom and the European Court of Human Rights’ Two Margins Google Scholar
of Appreciation, “Religion and Human Rights” 2017, no. 12. Google Scholar
Brems E., S.A.S. v. France as a problematic precedent, „Strasbourg Observers”, 9 June Google Scholar
, https://strasbourgobservers.com/2014/07/09/s-a-s-v-france-as-a-problematicprecedent/. Google Scholar
Celador Angón Ó., Orígenes histórico-constitucionales del principio de la laicidad, Tirant de Blanch, Valencia 2017. Google Scholar
Du Plessis G., The European Struggle with Religious Diversity: Osmanoğlu and Kocabas – v. Switzerland, “Journal of Church and State” 2018, vol. 60(3). Google Scholar
Fernández Parra, S.A., El margen nacional de apreciación y el contenido de la libertad Google Scholar
de pensamiento, conciencia y religión en el Convenio Europeo de Derechos Humanos, Google Scholar
“Eunomía. Revista en Cultura de la Legalidad” 2019, no. 17. Google Scholar
Grabenwarter Ch., European Convention on Human Rights: Commentary, C.H. Beck, Google Scholar
Munich 2014. Google Scholar
Lugato M., The “Margin of Appreciation” and Freedom of Religion: Between Treaty Interpretation and Subsidiarity, “Journal of Catholic Legal Studies” 2013, vol. 52. Google Scholar
Maclure J., Taylor C., Secularism and freedom of conscience, Harvard University Google Scholar
Press, Cambridge 2011. Google Scholar
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Google Scholar
Praw Człowieka, Wolters Kluwer, Warszawa 2017. Google Scholar
Shabas W.A., The European Convention on Human Rights. A Commentary, Oxford Google Scholar
University Press, Oxford 2015. Google Scholar
Sychenko E., Individual Labour Rights as Human Rights: the contributions of the European Court of Human Rights to worker’s rights protection, Kluwer Law International BV, Alphen aan den Rijn 2017. Google Scholar
Vickers L., Conform or be confined: S.A.S. v France, “Oxford Human Rights Hub”, Google Scholar
July 2014, http://ohrh.law.ox.ac.uk/conform-or-be-confined-s-a-s-v-france/. Google Scholar
Yusuf H., S.A.S v France: Supporting ‘Living Together or Forced Assimilation, “International Human Rights Law Review” 2014, no. 3(2), https://strathprints.strath. Google Scholar
ac.uk/49528/. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
