Gdzie kończy się norma (…) a zaczyna patologia . Kilka uwag o niepoczytalności na gruncie wielomodelowego definiowania „zdrowia psychicznego” w świetle rozważań Georga E. Vaillant’a
Elżbieta Agata Żywucka - Kozłowska
Uniwersyet Warmińsko - MazurskiAbstrakt
Powszechne rozumienie normalności sprowadza się do tego, że nic nie jest odmienne, inne i mieści się w ramach zwyczajności. Patologia w tym układzie znajduje się poza obszarem owej normalności, utożsamianej ze zwyczajnością. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę ustalenia determinantów patologii jak i normy w perspektywie prawa karnego materialnego, psychologii jak i psychiatrii. Wydawać się może, że w tym obszarze przedstawiono już wszystkie argumenty „ za i przeciw”, oparte na przepisach prawa jak i poglądach doktryny. Pomiędzy jednym a drugim pojęciem ( poczytalności i niepoczytalności jak też normy i patologii) , nie ma próżni. Są bowiem stany , których istotą jest brak stałości w szerokim tego określenia rozumieniu, jak i też stany takie, które z jednej strony mieszczą się w obszarze patologii z punktu widzenia psychiatrii i psychologii, zaś w perspektywie prawa nie stanowią przesłanki niepoczytalności czy poczytalności ograniczonej
Słowa kluczowe:
norma, patologia, niepoczytalność, zdrowie psychiczne.Bibliografia
Akerman M.J. , Zagadnienia dotyczące psychologicznego orzecznictwa sądowego (w: ) Podstawy psychologii sądowej, red. M. J. Ackerman, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2005.
Barczyk – Nessel A. , Psychologia, psychiatria i prawo wobec podsądnych zaburzonych psychicznie; Wydawnictwo Górnośląskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej , Mysłowice 2006.
Baron D., Garbely J. , Boyd R.L., Diagnozowanie i leczenie stanów nagłych związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych (w: ) Medycyna po dyplomie2010, tom 7, nr 1.
Batawia S. , Charakter przestępczy; Rocznik Psychiatryczny 1933, nr 20.
Bernacka R.E. , Emocjonalne predyktory nonkonformizmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia, 2019 nr 31(4).
Błachut M. , Badura-Brzoza K., Jarząb M. , Gorczyca P. , Hese R.T., Podwójna diagnoza u osób uzależnionych lub szkodliwie używających substancji psychoaktywnych (w: ) Psychiatria. Polska 2013, nr , 47(2).
Bolechała F. , Stan psychiczny a odpowiedzialność karna – regulacje prawne i kryteria medyczne w Polsce oraz innych państwach (w : )Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii 2009, LIX.
Buss D.M. , The Evolutionary Psychology of Crime. Journal of Theoretical and Philosophical Criminology 2012, nr 1(1) .
Cechnicki A. , Bielańska A., Franczyk J. , Piętno choroby psychicznej: antycypacja i doświadczenie ( w: ) Postępy Psychiatrii i Neurologii 2007; nr 16 (2).
Cieślak M. , Spett K. , Szymusik A. , Wolter W., Psychiatria w procesie karnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1991.
Cynkier P. , Z. Majchrzyk Z, Rozbieżności w ocenie nieważności małżeństwa z powodu choroby psychicznej w orzecznictwie sądów kościelnych i cywilnych–analiza przypadku. Ius Matrimoniale 2011, nr , 22(16).
Daniszewska A. , Waszkiewicz N. , Poczytalność w zaburzeniach osobowości – charakterystyka problemu na przykładzie socjopatii, psychopatii i charakteropatii (w:) E. Guzik-Makaruk, N. Waszkiewicz, S. Chojnowska, S.D. Szajda (red.), Wybrane prawne i medyczne aspekty zaburzeń psychicznych i ich profilaktyki, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 2019.
Dmitrzak-Węglarz M. , Hauser J. , Wykorzystanie badań proteomicznych w poszukiwaniu markerów biologicznych dla chorób psychicznych. Psychiatria 2006 nr 3(3).
Duda-Sobczak , Wierusz-Wysocka B. , Cukrzyca a choroby psychiczne. Psychiatria Polska 2011, nr , 45(4).
Dziuban M. , Prawo a niepoczytalność [http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=295 ] dostępne 14 marca 2021 roku
Filar M. , Odurzenie alkoholem a zagadnienie niepoczytalności: rozważania na tle nowego kodeksu karnego PRL ( w: ) Palestra 1970, nr 14/1(145).
Filar M. (red.), Kodeks Karny. Komentarz, wyd. V, Wydawnciwto Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Fleszar-Szumigajowa J. , Psarska A.D., Szybińska J. , Analiza przypadków zabójstw w materiale sądowo-psychiatrycznym, ( w: ) Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska 1966, nr , 10.
Furgał M. , Heitzman J., Stany nagłe w psychiatrii.
[http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/211000100.pdf] dostępne 28.03. 2021.
Galiński M. , Ustalenie strony podmiotowej czynu zabronionego w przypadku sprawcy niepoczytalnego. Acta Iuris Stetinensis 2018, (21 (1)).
Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., S. Sidorowicz S., Wiórka J.( red. polskiego opracowania ) , Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Psychicznych DSM 5, Edra Urban& Partner; Gdańsk 2017.
Gierowski J.K., Szymusik A. (red.) Postępowanie karne wobec osób zaburzonych psychicznie. Wybrane zagadnienia z psychiatrii, psychologii i seksuologii sądowej, Wydawnictwo Collegium Medicum UJ, Kraków 1996.
Gierowski J.K. , Paprzycki L. , Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpieczające. Zagadnienia prawno-materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne. Warszawa: CH Beck 2013.
Giezek J. , Świadomość sprawcy czynu zabronionego, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Giezek J. , Lipiński K. , Kilka uwag o zawinionym wprawieniu się sprawcy w stan nie-poczytalności lub poczytalności ograniczonej ( w: ) Palestra Świętokrzyska 2016, nr 35/16.
Godzińska E.J. , Etologia i mechanizmy zachowania ( w: ) Kosmos 1995 , nr 45 ( 2-3 ).
Golonka. A., Zaburzenia osobowości i ich wpływ na ocenę poczytalności sprawcy przestępstwa. Zeszyty Prawnicze 2013, nr 13(3).
Golonka A. , Niepoczytalność i poczytalność ograniczona. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
Golonka A. , Psychologiczne kryteria oceny poczytalności sprawcy czynu zabronionego, [https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2016/07/079bc2502ffbec2023eb41bdc1add161.pdf] dostępne 25.03.2021.
Golonka A. , Alkohol a poczytalność sprawcy czynu zabronionego-wnioski na podstawie badań aktowych. Archiwum Kryminologii, (XXXVI), 2014.
Grochmal – Banach B. , Czajkowski W. , Dojrzała osobowość jako wynik prawidłowej adaptacji jednostki [https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2475/09--Dojrzala-osobowosc-jako-wynik-prawidlowej-adaptacji-jednostki.pdf?sequence=1] dostępne 28.03. 2021
Grochmal-Banach B., Analiza czynników patogennych okresu rozwojowego determinujących poziom adaptacji w oparciu o model probabilistyczny. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Kraków 1982
Habzda – Siwek H. , Opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego. Aktualne problemy ( w: ) Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych , rok X, 2006 rok, zeszyt 2.
Hajdukiewicz D. Podstawy prawne opiniowania sądowo-psychiatrycznego w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia oraz w sprawach nieletnich. Biblioteka psychiatry 9. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2007.
Heitzman J., Markiewicz I. , Niepoczytalność–doktryna, praktyka, skuteczność, alternatywa (w: ) Psychiatria po dyplomie 2012, nr , 9 (3).
Hirose S. , Skuteczne leczenie agresji i impulsywności w aspołecznym zaburzeniu osobowości risperidonem. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 2001, nr 55 (2).
Kasperek-Golimowska E. , Nadzieja i optymizm vs zwątpienie i pesymizm w kontekście „dobrego życia” w kulturze konsumpcji (w: ) Studia Edukacyjne 2012, nr 19.
Knopp K.A. , Rola inteligencji emocjonalnej w życiu człowieka ( w: ) Studia Psychologica 2006, nr 6.
Kocur J., Trendak W., Podwójna diagnoza a opiniowanie sądowo-psychiatryczne. Psychiatria Polska 2009, nr 43(5).
Kowalewska M. , Strona podmiotowa czynu zabronionego niepoczytalnego sprawcy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2013, nr , 75(3).
Lisowska A. , Psychologiczne aspekty stosowania instytucji nadzwyczajnego obostrzenia ustawowego zagrożenia wobec sprawcy na gruncie art. 178 § 1 kk ( w: ) Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2015, tom 4 nr 2.
Lisowska A. , Domniemanie poczytalności – krytyka reguły stosowanej w polskiej procedurze karnej (w: ) Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 2017, nr 79.
Łuniewski Ł. , Psychopatia ustrojowa w teorii i praktyce sądowo-psychiatrycznej (w: ) Rocznik Psychiatryczny 1929, nr 11.
Małecki M. Zyzik R. , Poczytalność i wina psychopaty w świetle ewolucyjnych koncepcji genezy psychopatii (Sanity and Guilt of Psychopath from Evolutionary Perspective). Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny 2014, nr 3(10).
Markowska K. , Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Wydawnictwo Liberi Libri, Lublin 2012.
Matczak A. , Knopp K.A., Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów, brak danych o miejscu wydania , 2013.
Matecka M. , Wycisk J. , Dysocjacja: różnorodność kontekstów i znaczeń. Czasopismo Psychologiczne 2003, nr , 9(2).
Nelken J. , Patologia charakteru w oświetleniu sądowo-karnym; Rocznik Psychiatryczny 1933, nr 20.
Neo P. ,Pudlo R. , Stany nagłe w psychiatrii. Podręcznik psychiatrii ratunkowej, PZWL, Warszawa 2016.
Niśkiewicz Z. , Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka. Studia Krytyczne 2016, nr 3.
Orzeł M. , Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób upośledzonych umysłowo. Zeszyty Naukowe WSSP 2013, nr 16(82).
Osiołek A., Gierus J. , Koweszko T. , Szulc A. , Ocena zależności pomiędzy funkcjonowaniem poznawczym osób z osobowością chwiejną emocjonalnie typu borderline a ich ogólnym poziomem funkcjonowania ( w: ) Psychiatria Polska 2028, nr 52 ( 1).
Parnowski T. ,Współczesna psychogeriatria – wybrane problemy. Rocznik Psychogeriatryczny 1998, nr 1.
Pastwa- Wojciechowska B. , Wybrane problemy orzecznictwa sądowo- psychiatrycznego w sprawach karnych, Gdańsk 2000.
Pastwa-Wojciechowska B. , Naruszanie norm prawnych w psychopatii. Analiza kryminologiczno-psychologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004;
Pastwa-Wojciechowska B. , Podejmowanie zachowań ryzykownych przez osoby o psychopatycznej strukturze osobowości, Rocznik Lubuski 2014, tom 40, cz. 1.
Perzyński A. , Poziom funkcjonowania i rozpoznania stawiane przez psychiatrów u pacjentów kierowanych do poradni zdrowia psychicznego przez lekarzy rodzinnych. Family Medicine & Primary Care Review 2013, nr (3),
Piech K. , Zawinienie na przedpolu czynu zabronionego a wprawienie się w stan niepoczytalności przez sprawcę uzależnionego. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2019, nr , 23(1).
Pilarska A. , Ja i tożsamość a dobrostan psychiczny, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań 2012.
Pobocha J. , Opiniowanie w zaburzeniach psychicznych – błędy i trudności, Orzecznictwo Lekarskie 2010, 7 (1).
Przybysz J. , Psychiatra sądowa. Podręcznik dla lekarzy i prawników, wydanie II poprawione, Zakład Poligraficzno – Wydawniczy Pozkal, Toruń 2003.
Pużyński S. , Choroba psychiczna–problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. Psychiatria Polska 2007, nr 41(3).
Regier D.A. , Farmer M.E.,. Rae D.S. , et al. Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse. JAMA 1990, nr 264.
Sobczyk P. ,Wódka L., Niepoczytalność i poczytalność w ograniczonej zabójstwach. Psychiatria Polska 1983, nr , 17 (3).
Spett K. , Poczytalność charakteropatów, Palestra 1969, nr 13/5 (137).
Stach S. , Sumienie i mózg. O wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych ; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
Sterling W. , Podstawy klasyfikacji typów klinicznych psychopatii ustrojowej; Rocznik Psychiatryczny 1929, nr 11.
Sygit – Kowalkowska E. , Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka – perspektywa psychologiczna ( w: ) Hygeia Public Health 2014, nr 49(2).
Szczechowicz K. , Przyczyny niepoczytalność i umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym sprawcy śmierci człowieka ; Volumina.pl, Szczecin 2015.
Świtaj P. , Piętno choroby psychicznej. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2005, nr , 14(2).
Tarnawski M. , Z problematyki niepoczytalności w polskim prawie karnym. Wojskowy Przegląd Prawniczy, 1976, nr 3.
Tarnawski M., Zmniejszona poczytalność sprawcy przestępstwa, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1976.
Tarnawski M. , Problem of Fault of Irresponsible and Partly Responsible Persons Stupefied with Drink or Narcotics (w: ) Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 37, 1975, z. 2.
Uszkiewiczowa L. , Orzecznictwo sądowo-psychiatryczne w świetle 4200 ekspertyz szpitalnych. Archiwum Kryminologii, 1960, (I).
Wachholz L. , Psychopatologja sądowa: na podstawie ustaw obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej. nakł. Gebethnera i Wolffa, 1923.
Wciórka J. , Muskat K., Matalewski P., Ocena przydatności skal funkcjonowania społecznego z systemu DSM-IV (GAF, SOFAS, GARF). ( w: ) Post. Psychiatr. Neurol. 1997, nr 6.
Winter D., Elzinga B., Schmahl C., Emotions and memory in borderline personality disorder. Psychopathology 2014, nr 47
Włodarczyk-Madejska J. , Zachowania niezgodne z prawem osób ze stwierdzoną niepoczytalnością. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. Stanisława Batawii 2015, nr , (22).
Wójcicka A., Stodulska-Blaszke A. , Trudności diagnostyczne u osoby z tzw. podwójną diagnozą–opis przypadku. Family Medicine & Primary Care Review 2012, nr , 3.
Vaillant E.G. , Mental Heath ( w: ) American Journal Psychiatry 2003; nr 160.
Zakrzewska-Manterys E. , Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
Zalewski W., Niepoczytalność, poczytalność zmniejszona–garść wątpliwości, co do konstrukcji instytucji w kontekście najnowszych rozwiązań wobec „niepoprawnych” przestępców. Gdańskie Studia Prawnicze, 2015 (XXXIII).
Zoll A. (red.). Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1-116 Kodeksu karnego. Zakamycze, Kraków 2004
Żywucka – Kozłowska E. , Upośledzenie umysłowe w perspektywie prawa karnego, Monografie KPP, Olsztyn 2018.
Akty prawne
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny [ Dz.U.97, Nr 88, poz. 553 z późniejszymi zmianami]
Orzecznictwo
Wyrok SN z 5 marca 2002 roku ; III KKN 329/99 [Orzecznictwo Sądu Najwyższego -Izba Karna i Wojskowa 2002/7-8/53]
Inne źródła
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, rewizja 10; World Health Organization; wydanie 2008
Barczyk – Nessel A. , Psychologia, psychiatria i prawo wobec podsądnych zaburzonych psychicznie; Wydawnictwo Górnośląskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej , Mysłowice 2006.
Baron D., Garbely J. , Boyd R.L., Diagnozowanie i leczenie stanów nagłych związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych (w: ) Medycyna po dyplomie2010, tom 7, nr 1.
Batawia S. , Charakter przestępczy; Rocznik Psychiatryczny 1933, nr 20.
Bernacka R.E. , Emocjonalne predyktory nonkonformizmu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia, 2019 nr 31(4).
Błachut M. , Badura-Brzoza K., Jarząb M. , Gorczyca P. , Hese R.T., Podwójna diagnoza u osób uzależnionych lub szkodliwie używających substancji psychoaktywnych (w: ) Psychiatria. Polska 2013, nr , 47(2).
Bolechała F. , Stan psychiczny a odpowiedzialność karna – regulacje prawne i kryteria medyczne w Polsce oraz innych państwach (w : )Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii 2009, LIX.
Buss D.M. , The Evolutionary Psychology of Crime. Journal of Theoretical and Philosophical Criminology 2012, nr 1(1) .
Cechnicki A. , Bielańska A., Franczyk J. , Piętno choroby psychicznej: antycypacja i doświadczenie ( w: ) Postępy Psychiatrii i Neurologii 2007; nr 16 (2).
Cieślak M. , Spett K. , Szymusik A. , Wolter W., Psychiatria w procesie karnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1991.
Cynkier P. , Z. Majchrzyk Z, Rozbieżności w ocenie nieważności małżeństwa z powodu choroby psychicznej w orzecznictwie sądów kościelnych i cywilnych–analiza przypadku. Ius Matrimoniale 2011, nr , 22(16).
Daniszewska A. , Waszkiewicz N. , Poczytalność w zaburzeniach osobowości – charakterystyka problemu na przykładzie socjopatii, psychopatii i charakteropatii (w:) E. Guzik-Makaruk, N. Waszkiewicz, S. Chojnowska, S.D. Szajda (red.), Wybrane prawne i medyczne aspekty zaburzeń psychicznych i ich profilaktyki, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 2019.
Dmitrzak-Węglarz M. , Hauser J. , Wykorzystanie badań proteomicznych w poszukiwaniu markerów biologicznych dla chorób psychicznych. Psychiatria 2006 nr 3(3).
Duda-Sobczak , Wierusz-Wysocka B. , Cukrzyca a choroby psychiczne. Psychiatria Polska 2011, nr , 45(4).
Dziuban M. , Prawo a niepoczytalność [http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=295 ] dostępne 14 marca 2021 roku
Filar M. , Odurzenie alkoholem a zagadnienie niepoczytalności: rozważania na tle nowego kodeksu karnego PRL ( w: ) Palestra 1970, nr 14/1(145).
Filar M. (red.), Kodeks Karny. Komentarz, wyd. V, Wydawnciwto Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Fleszar-Szumigajowa J. , Psarska A.D., Szybińska J. , Analiza przypadków zabójstw w materiale sądowo-psychiatrycznym, ( w: ) Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska 1966, nr , 10.
Furgał M. , Heitzman J., Stany nagłe w psychiatrii.
[http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/211000100.pdf] dostępne 28.03. 2021.
Galiński M. , Ustalenie strony podmiotowej czynu zabronionego w przypadku sprawcy niepoczytalnego. Acta Iuris Stetinensis 2018, (21 (1)).
Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., S. Sidorowicz S., Wiórka J.( red. polskiego opracowania ) , Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Psychicznych DSM 5, Edra Urban& Partner; Gdańsk 2017.
Gierowski J.K., Szymusik A. (red.) Postępowanie karne wobec osób zaburzonych psychicznie. Wybrane zagadnienia z psychiatrii, psychologii i seksuologii sądowej, Wydawnictwo Collegium Medicum UJ, Kraków 1996.
Gierowski J.K. , Paprzycki L. , Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpieczające. Zagadnienia prawno-materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne. Warszawa: CH Beck 2013.
Giezek J. , Świadomość sprawcy czynu zabronionego, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Giezek J. , Lipiński K. , Kilka uwag o zawinionym wprawieniu się sprawcy w stan nie-poczytalności lub poczytalności ograniczonej ( w: ) Palestra Świętokrzyska 2016, nr 35/16.
Godzińska E.J. , Etologia i mechanizmy zachowania ( w: ) Kosmos 1995 , nr 45 ( 2-3 ).
Golonka. A., Zaburzenia osobowości i ich wpływ na ocenę poczytalności sprawcy przestępstwa. Zeszyty Prawnicze 2013, nr 13(3).
Golonka A. , Niepoczytalność i poczytalność ograniczona. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
Golonka A. , Psychologiczne kryteria oceny poczytalności sprawcy czynu zabronionego, [https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2016/07/079bc2502ffbec2023eb41bdc1add161.pdf] dostępne 25.03.2021.
Golonka A. , Alkohol a poczytalność sprawcy czynu zabronionego-wnioski na podstawie badań aktowych. Archiwum Kryminologii, (XXXVI), 2014.
Grochmal – Banach B. , Czajkowski W. , Dojrzała osobowość jako wynik prawidłowej adaptacji jednostki [https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2475/09--Dojrzala-osobowosc-jako-wynik-prawidlowej-adaptacji-jednostki.pdf?sequence=1] dostępne 28.03. 2021
Grochmal-Banach B., Analiza czynników patogennych okresu rozwojowego determinujących poziom adaptacji w oparciu o model probabilistyczny. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Kraków 1982
Habzda – Siwek H. , Opinia o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego. Aktualne problemy ( w: ) Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych , rok X, 2006 rok, zeszyt 2.
Hajdukiewicz D. Podstawy prawne opiniowania sądowo-psychiatrycznego w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia oraz w sprawach nieletnich. Biblioteka psychiatry 9. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2007.
Heitzman J., Markiewicz I. , Niepoczytalność–doktryna, praktyka, skuteczność, alternatywa (w: ) Psychiatria po dyplomie 2012, nr , 9 (3).
Hirose S. , Skuteczne leczenie agresji i impulsywności w aspołecznym zaburzeniu osobowości risperidonem. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 2001, nr 55 (2).
Kasperek-Golimowska E. , Nadzieja i optymizm vs zwątpienie i pesymizm w kontekście „dobrego życia” w kulturze konsumpcji (w: ) Studia Edukacyjne 2012, nr 19.
Knopp K.A. , Rola inteligencji emocjonalnej w życiu człowieka ( w: ) Studia Psychologica 2006, nr 6.
Kocur J., Trendak W., Podwójna diagnoza a opiniowanie sądowo-psychiatryczne. Psychiatria Polska 2009, nr 43(5).
Kowalewska M. , Strona podmiotowa czynu zabronionego niepoczytalnego sprawcy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2013, nr , 75(3).
Lisowska A. , Psychologiczne aspekty stosowania instytucji nadzwyczajnego obostrzenia ustawowego zagrożenia wobec sprawcy na gruncie art. 178 § 1 kk ( w: ) Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 2015, tom 4 nr 2.
Lisowska A. , Domniemanie poczytalności – krytyka reguły stosowanej w polskiej procedurze karnej (w: ) Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 2017, nr 79.
Łuniewski Ł. , Psychopatia ustrojowa w teorii i praktyce sądowo-psychiatrycznej (w: ) Rocznik Psychiatryczny 1929, nr 11.
Małecki M. Zyzik R. , Poczytalność i wina psychopaty w świetle ewolucyjnych koncepcji genezy psychopatii (Sanity and Guilt of Psychopath from Evolutionary Perspective). Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny 2014, nr 3(10).
Markowska K. , Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Wydawnictwo Liberi Libri, Lublin 2012.
Matczak A. , Knopp K.A., Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów, brak danych o miejscu wydania , 2013.
Matecka M. , Wycisk J. , Dysocjacja: różnorodność kontekstów i znaczeń. Czasopismo Psychologiczne 2003, nr , 9(2).
Nelken J. , Patologia charakteru w oświetleniu sądowo-karnym; Rocznik Psychiatryczny 1933, nr 20.
Neo P. ,Pudlo R. , Stany nagłe w psychiatrii. Podręcznik psychiatrii ratunkowej, PZWL, Warszawa 2016.
Niśkiewicz Z. , Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka. Studia Krytyczne 2016, nr 3.
Orzeł M. , Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób upośledzonych umysłowo. Zeszyty Naukowe WSSP 2013, nr 16(82).
Osiołek A., Gierus J. , Koweszko T. , Szulc A. , Ocena zależności pomiędzy funkcjonowaniem poznawczym osób z osobowością chwiejną emocjonalnie typu borderline a ich ogólnym poziomem funkcjonowania ( w: ) Psychiatria Polska 2028, nr 52 ( 1).
Parnowski T. ,Współczesna psychogeriatria – wybrane problemy. Rocznik Psychogeriatryczny 1998, nr 1.
Pastwa- Wojciechowska B. , Wybrane problemy orzecznictwa sądowo- psychiatrycznego w sprawach karnych, Gdańsk 2000.
Pastwa-Wojciechowska B. , Naruszanie norm prawnych w psychopatii. Analiza kryminologiczno-psychologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004;
Pastwa-Wojciechowska B. , Podejmowanie zachowań ryzykownych przez osoby o psychopatycznej strukturze osobowości, Rocznik Lubuski 2014, tom 40, cz. 1.
Perzyński A. , Poziom funkcjonowania i rozpoznania stawiane przez psychiatrów u pacjentów kierowanych do poradni zdrowia psychicznego przez lekarzy rodzinnych. Family Medicine & Primary Care Review 2013, nr (3),
Piech K. , Zawinienie na przedpolu czynu zabronionego a wprawienie się w stan niepoczytalności przez sprawcę uzależnionego. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2019, nr , 23(1).
Pilarska A. , Ja i tożsamość a dobrostan psychiczny, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań 2012.
Pobocha J. , Opiniowanie w zaburzeniach psychicznych – błędy i trudności, Orzecznictwo Lekarskie 2010, 7 (1).
Przybysz J. , Psychiatra sądowa. Podręcznik dla lekarzy i prawników, wydanie II poprawione, Zakład Poligraficzno – Wydawniczy Pozkal, Toruń 2003.
Pużyński S. , Choroba psychiczna–problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych. Psychiatria Polska 2007, nr 41(3).
Regier D.A. , Farmer M.E.,. Rae D.S. , et al. Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse. JAMA 1990, nr 264.
Sobczyk P. ,Wódka L., Niepoczytalność i poczytalność w ograniczonej zabójstwach. Psychiatria Polska 1983, nr , 17 (3).
Spett K. , Poczytalność charakteropatów, Palestra 1969, nr 13/5 (137).
Stach S. , Sumienie i mózg. O wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych ; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
Sterling W. , Podstawy klasyfikacji typów klinicznych psychopatii ustrojowej; Rocznik Psychiatryczny 1929, nr 11.
Sygit – Kowalkowska E. , Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka – perspektywa psychologiczna ( w: ) Hygeia Public Health 2014, nr 49(2).
Szczechowicz K. , Przyczyny niepoczytalność i umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym sprawcy śmierci człowieka ; Volumina.pl, Szczecin 2015.
Świtaj P. , Piętno choroby psychicznej. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2005, nr , 14(2).
Tarnawski M. , Z problematyki niepoczytalności w polskim prawie karnym. Wojskowy Przegląd Prawniczy, 1976, nr 3.
Tarnawski M., Zmniejszona poczytalność sprawcy przestępstwa, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1976.
Tarnawski M. , Problem of Fault of Irresponsible and Partly Responsible Persons Stupefied with Drink or Narcotics (w: ) Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 37, 1975, z. 2.
Uszkiewiczowa L. , Orzecznictwo sądowo-psychiatryczne w świetle 4200 ekspertyz szpitalnych. Archiwum Kryminologii, 1960, (I).
Wachholz L. , Psychopatologja sądowa: na podstawie ustaw obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej. nakł. Gebethnera i Wolffa, 1923.
Wciórka J. , Muskat K., Matalewski P., Ocena przydatności skal funkcjonowania społecznego z systemu DSM-IV (GAF, SOFAS, GARF). ( w: ) Post. Psychiatr. Neurol. 1997, nr 6.
Winter D., Elzinga B., Schmahl C., Emotions and memory in borderline personality disorder. Psychopathology 2014, nr 47
Włodarczyk-Madejska J. , Zachowania niezgodne z prawem osób ze stwierdzoną niepoczytalnością. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. Stanisława Batawii 2015, nr , (22).
Wójcicka A., Stodulska-Blaszke A. , Trudności diagnostyczne u osoby z tzw. podwójną diagnozą–opis przypadku. Family Medicine & Primary Care Review 2012, nr , 3.
Vaillant E.G. , Mental Heath ( w: ) American Journal Psychiatry 2003; nr 160.
Zakrzewska-Manterys E. , Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
Zalewski W., Niepoczytalność, poczytalność zmniejszona–garść wątpliwości, co do konstrukcji instytucji w kontekście najnowszych rozwiązań wobec „niepoprawnych” przestępców. Gdańskie Studia Prawnicze, 2015 (XXXIII).
Zoll A. (red.). Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1-116 Kodeksu karnego. Zakamycze, Kraków 2004
Żywucka – Kozłowska E. , Upośledzenie umysłowe w perspektywie prawa karnego, Monografie KPP, Olsztyn 2018.
Akty prawne
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny [ Dz.U.97, Nr 88, poz. 553 z późniejszymi zmianami]
Orzecznictwo
Wyrok SN z 5 marca 2002 roku ; III KKN 329/99 [Orzecznictwo Sądu Najwyższego -Izba Karna i Wojskowa 2002/7-8/53]
Inne źródła
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, rewizja 10; World Health Organization; wydanie 2008
Żywucka - Kozłowska, E. A. (2021). Gdzie kończy się norma (…) a zaczyna patologia . Kilka uwag o niepoczytalności na gruncie wielomodelowego definiowania „zdrowia psychicznego” w świetle rozważań Georga E. Vaillant’a. Studia Prawnoustrojowe, (52). https://doi.org/10.31648/sp.6570
Elżbieta Agata Żywucka - Kozłowska
Uniwersyet Warmińsko - Mazurski
Uniwersyet Warmińsko - Mazurski
