Pomiędzy prawem a etyką – wolność słowa w zawodzie adwokata w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Dagmara Jaroszewska-Choraś
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0000-0002-3345-7168
Abstrakt
Wolność słowa jest ważną gwarancją nieskrępowanego wykonywania zawodu przez adwokatów. Adwokat należy do zawodów zaufania publicznego co oznacza, że jego wykonywanie określone jest normami etyki zawodowej, treścią ślubowania, odpowiednim wykształceniem, uzyskaną specjalizacją czy też tradycją korporacji zawodowej. Celem i głównym założeniem pracy jest analiza aspektów etycznych i prawnych związanych z wykonywaniem obowiązków zawodowych przez adwokatów w kontekście jednej z ważniejszych gwarancji, z których korzysta – swobody wypowiedzi. W artykule rozpatrywano dwa wątki. Z jednej strony zostało ono poświęcone aspektom związanym etyką zawodową adwokata. Natomiast drugą część artykułu poświęcono analizie wybranego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC). Najważniejszy wniosek, który wynika z przeprowadzonej analizy orzecznictwa ETPC jest taki, że w przypadku osób wykonujących zawód adwokata korzystanie z wolności słowa ma swoje granice. Trybunał wyraźnie rozróżnia kwestie związane ze swobodą wypowiedzi adwokata na sali sądowej oraz poza nią. W pierwszym przypadku swoboda wypowiedzi, z której korzysta adwokat jest dosyć szeroka, ale wypowiedź taka nie może zawierać obraźliwych uwag. Z drugiej strony analiza wyroków ETPC pokazała, iż swoboda wypowiedzi, z której korzysta obrońca poza salą sądową, jest bardziej ograniczona. Natomiast wymiar sprawiedliwości zbyt dosłownie i restrykcyjnie interpretuje słowa adwokatów, czego rezultatem może być nałożenie kary za przekroczenie wolności słowa. Z kolei w sytuacji, gdy jest ona zbyt surowa może doprowadzić do naruszenia art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Słowa kluczowe:
prawa człowieka, etyka prawnicza, wolność słowa, granice swobody wypowiedzi adwokata, Europejski Trybunał Praw Człowieka, Europejska Konwencja Praw CzłowiekaBibliografia
Balcerzak M., Zagadnienie precedensu w prawie międzynarodowym praw człowieka, „Dom Organizatora”, Toruń 2008. Google Scholar
Bodnar A. , Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Wolters Kluwer, Warszawa 2018. Google Scholar
Czarnecki P., Postępowanie dyscyplinarne wobec osób wykonujących prawnicze zawody zaufania publicznego, C. H. Beck, Warszawa 2013. Google Scholar
Dąbrowski K., Zawody zaufania publicznego na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., C. H. Beck, Warszawa 2022. Google Scholar
Demczuk A., Wolność wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka a polskim prawie i praktyce sądowej, [w:] Europejska konwencja o ochronie praw człowieka – praktyka stosowania i funkcjonowanie w przestrzeni europejskiej, M. Haczkowska, F. Tereszkiewicz (red.), Oficyna Wydawcza, Politechnika Opolska, Opole 2016. Google Scholar
Flauss J.F., The European Court of Human Rights and the Freedom of Expression , Indiana Law Journal, vol. 84, 2009. Google Scholar
Garlicki L., Hofmański P. Wróbel A., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1, Komentarz do artykułów 1-18, Leszek Garlicki (red.), C. H. Beck, Warszawa 2010. Google Scholar
Izdebski H., Skuczyński P., Sykuna S., Pomoc prawna, [w:] Etyka urzędnicza i etyka służby publicznej. System Prawa Administracyjnego. Tom 13, R. Hauser, Z. K. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), C. H. Beck, Warszawa 2016. Google Scholar
Jaroszewska-Choraś D., Adwokaci, [w:] Etyka prawnicza. Zagadnienia podstawowe, S. Sykuna (red.), C.H. Beck, Warszawa 2018. Google Scholar
Jaroszewska-Choraś D., Wedeł-Domaradzka A., Między wolnością ekspresji a ochroną praw autorskich –uwagi na tle praktyki orzeczniczej Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”, vol.15. , 2017. Google Scholar
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Wolters Kluwer, Warszawa 2010. Google Scholar
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Kantor Wydawniczy Zakamycze 2006. Google Scholar
Latos B., Klauzula derogacyjna i imitacyjna w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych wolności Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008. Google Scholar
Milkowski K., Tajemnica adwokacka w świetle Orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza”, zeszyt 111/2020. Google Scholar
Mojski W., Konstytucyjna ochrona wolności wypowiedzi w Polsce, Towarzystwo Wydawnictw Naukowych „LIBROPOLIS”, Lublin 2014. Google Scholar
Moreira Alcici L., The Protection of the Right to Freedom of Expression in International Human Rights Law: an Overview, „Studies in Law: Research Papers 2020”, No. 2 (27), Google Scholar
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2008, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2009. Google Scholar
Nowicki M.A., Przegląd orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach adwokackich, „Palestra” nr 6, 2018. Google Scholar
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2009. Google Scholar
Podolska A., Zasada umiaru i taktu, (w:) Etyka prawnicza. Zagadnienia podstawowe, S. Sykuna (red.), Warszawa 2018. Google Scholar
Redelbach A., Wolność słowa w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Rok LXII, zeszyt 3, 2000. Google Scholar
S. Smet, Freedom of Expression and the Right to Reputation: Human Rights in Conflic, „American University International Law Review”, vol. 26, Issue 1, 2010. Google Scholar
Skuczyński P., Etyka zawodowa adwokatów i radców prawnych, C. H. Beck, Warszawa 2016. Google Scholar
Skwarzyński M., Podmiotowe granice wolności słowa w wypowiedziach publicznych, „Prawo w działaniu sprawy cywilne” 2021, nr 48/2021. Google Scholar
Tokarczyk R., Etyka prawnicza, LexisNexis, Warszawa 2011. Google Scholar
A. Wiśniewski, Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0002-3345-7168
