Standardy praw człowieka w zakresie autopsji i ekshumacji – refleksje na gruncie prawa i praktyki Rady Europy
Agnieszka Wedeł-Domaradzka
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0000-0001-8128-9536
Abstrakt
Sekcja zwłok i ekshumacja uważane są za naruszenie jednego z największych świętości ludzkości, jaką jest spokój zmarłych. Większość religii i kultur opowiada się za niemal całkowitym poszanowaniem tej wartości. Są jednak sytuacje, w których konieczna jest interwencja w ten spokój. Interwencje te uzasadnione są koniecznością ustalenia przyczyn zgonu, okoliczności zgonu, losów zmarłego czy koniecznością należytego kultu. Istotne jest jednak, aby ingerencja była przeprowadzana zgodnie z najwyższymi możliwymi standardami postępowania. Niestety, standardy ten jest możliwy do osiągnięcia na poziomie krajowym tylko czasami. Ze względu na uniwersalność wartości wiele w tym zakresie można wyczytać z działalności prawodawczej Rady Europy i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Celem analizy jest rekonstrukcja tych standardów oraz wskazanie ich skuteczności i ewentualnej potrzeby zmian lub uzupełnień. Daje także wgląd w najczęstsze przyczyny naruszania praw osób będących bliskimi zmarłego.
Słowa kluczowe:
prawa człowieka, godność, ekshumacja, autopsja, godność jednostki, kult zmarłych, Rada EuropyBibliografia
Brinkmann B., Harmonization of medico-legal autopsy rules. Committee of Ministers. Council of Europe. Int J Legal Med. 1999;113(1):1-14. doi: 10.1007/s004140050271. Google Scholar
Bronk A., Kategoria godności człowieka w świetle hermeneutyki, „Analiza i Egzystencja” 19/2012. Google Scholar
Grotius H., The Rights of War and Peace, http://files.libertyfund.org/files/1947/1032-02_LFeBk.pdf (14.12.2022). Google Scholar
Korman R., Bury or display?. In Human remains and identification. Manchester 2012, Dec 31, 2022, from https://www.manchesteropenhive.com/view/9781526125019/9781526125019.00015.xml (14.12.2022). Google Scholar
Lewandowski M., Standard adekwatnego i skutecznego śledztwa w rozumieniu orzecznictwa strasburskiego „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 3/2012. Google Scholar
Nowicki M. A., Maskhadova i inni przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 6 czerwca 2013 r., skarga nr 18071/05, [w:] M.A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2013, LEX/el., 2014, LEX/el. 2014 (14.12.2022). Google Scholar
Nowicki M. A., Tanrikulu przeciwko Turcji - wyrok ETPC z dnia 8 lipca 1999 r., skarga nr 23763/94, [w:] M.A. Nowicki, Nowy Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 1999-2004, Zakamycze 2005. Google Scholar
Oyola R., S.M. Dignification of Victims Through Exhumations in Colombia. Hum Rights Rev 22, 2021, https://doi.org/10.1007/s12142-021-00632-2. Google Scholar
Prawa człowieka w Polsce – perspektywa 25 lat ratyfikacji Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności red. M. Jastrzębski, A. Wedeł-Domaradzka, Bydgoszcz 2020. Google Scholar
Sandberg R., Human Rights and Human Remains: The Impact of Dödsbo v Sweden. “Ecclesiastical Law Journal”, 8(39), 2006 doi:10.1017/S0956618X00006736. Google Scholar
Schabas W., The European Convention on Human Rights. A Commentary, Oxford 2015. Google Scholar
Tomczak P., Cook E. A., Bereaved family ‘involvement’ in (prisoner) death investigations: whose ‘satisfaction’?, “Social & Legal Studies” 2022. Google Scholar
Utrilla D., On exhumation of human remains: Strasbourg’s standards, EU Law Live, 11 June 2020. Google Scholar
Wedeł-Domaradzka A., Prawa człowieka a kres życia – 25 lat doświadczeń w systemie Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności [w:] Prawa człowieka w Polsce – perspektywa 25 lat ratyfikacji Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności red. M. Jastrzębski, A. Wedeł-Domaradzka, Bydgoszcz 2020. Google Scholar
Wedeł-Domaradzka A., Prawo do kultu osoby zmarłej w kontekście możliwości uczestnictwa w pogrzebie osób pozbawionych wolności – uwagi na tle orzecznictwa ETPC wobec Polski, [w:] Wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na systemy ochrony praw człowieka oraz międzynarodowe prawo karne i humanitarne, red. E. Karska, Warszawa 2013. Google Scholar
Wedeł-Domaradzka A., Śmierć a prawa człowieka, Toruń 2011. Google Scholar
Williams E. D Crews., J. D., From Dust to Dust: Ethical and Practical Issues Involved in the Location, Exhumation, and Identification of Bodies from Mass Graves, “Croatian Medical Journal” 44(3) 2003. Google Scholar
Wilson R., ashby. Necropolitics: Mass Graves and Exhumations in the Age of Human Rights. Edited by Francisco Ferrándiz and Antonius C. G. M. Robben. University of Pennsylvania Press, 2015. http://www.jstor.org/stable/j.ctt15nmjnn (14.12.2022). Google Scholar
Wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na systemy ochrony praw człowieka oraz międzynarodowe prawo karne i humanitarne, red. E. Karska, Warszawa 2013. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0001-8128-9536
