POSTAĆ ŚWIĘTEGO JAKUBA WIĘKSZEGO W WYBRANYCH POLSKOJĘZYCZNYCH PIEŚNIACH RELIGIJNYCH
Sławomir Ropiak
Wydział Teologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyniehttps://orcid.org/0000-0002-4123-9902
Abstrakt
Polskojęzyczna kultura muzyczna wpisuje się w śpiewaczy nurt charakterystyczny dla Kościoła powszechnego, w którym na przestrzeni wieków zmieniało się przesłanie głównej myśli. Na współczesny obraz św. Jakuba kształtujący się w różnych śpiewanych pieśniach miał wpływ stopniowy proces odchodzenia od treści o charakterze podaniowym ku tematyce ewangelicznej oraz tej związanej z kultem św. Jakuba w Santiago de Compostela. W tekstach ludowych
przewijają się historie opowiadające o skutecznej pomocy i działaniu tego wyjątkowego świętego patrona.
W wielu dawnych pieśniach wychwala się postać św. Jakuba Apostoła jako skutecznego orędownika spraw mu powierzonych. Z tekstów pieśni i piosenek wyłania się szlachetna postać zewangelizowanego ucznia Chrystusa, którego współcześni katolicy mogą naśladować. Wśród cnót i zalet św. Jakuba Większego wymieniane są: szczera wiara, duża gorliwość w podążaniu za Mistrzem, zaangażowanie misyjne, heroiczna miłość do Jezusa Chrystusa potwierdzona męczeńską śmiercią, troskliwa pomoc potrzebującym opieki i obrony. Współcześni pielgrzymi i wierni znajdują w śpiewanych pieśniach odniesienia do spraw aktualnych, jak i inspirujących w modlitwie.
Słowa kluczowe:
Św. Jakub Większy, katolickie pieśni, kultura, Camino PolacoBibliografia
[sin autor], 2018, Patron – Parafia św. Jakuba Większego Apostoła w Mogilnie, en: Parafia św. Jakuba Apostoła w Mogilnie [online], consulta: 13.01.2018, <http://www.faramogilno.pl/patron.htm>.Pochwalmy Boga naszego (Pieśń do św. Jakuba), t.: anonim XIX w., en: Parafia św. Jakuba Apostoła w Mogilnie [online], consulta: 13.01.2018, <http://www.faramogilno.pl/patron.htm>.
Benazet Jean-Claude, 2015, Historia, legenda i muzyka na Drodze św. Jakuba. Cud i legenda ”pendu-dépendu“, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga św. Jakuba w Polsce – Historia, teraźniejszość, przyszłość. W 10. rocznicę otwarcia pierwszego polskiego odcinka Camino de Santiago. Studia i materiały dedykowane Prof. dr. hab. Antoniemu Jackowskiemu, Kraków,p. 103–108.
Bremer Józef, 2015, Hagiograficzna semiotyka drogi do Santiago de Compostela, en: Piotr Roszak, Waldemar Rozynkowski (ed.), Camino Polaco. Teologia – sztuka – historia – teraźniejszość, vol. 2, WN UMK, Toruń, p. 11–37.
Brzezińska Agnieszka, 2014, Muzyka na Camino de Santiago. Analiza hymnu ku czci św. Jakuba Santo Adalid, en: Piotr Roszak, Waldemar Rozynkowski (ed.), Camino Polaco. Teologia – sztuka – historia – teraźniejszość, vol. 1, WN UMK, Toruń, p. 133–141.
Czarnecki Leszek, 2013, CzarneckiCzarneckiCzarnecki (o św. Jakubie), texto y musica, en: Organy kościoła św. Jakuba w Sączowie [online], consulta 23.10.2018, <https://www.youtube.com/watch?v=_HDE2MztzVw&fbclid=IwAR34XuadPprH_vebuOjASwT1uoSyEOBhJLiKZGg0Uv-
0sAO5Kfo6dHtBZZhQ>.
Flasza Tomasz (ed.), 1927, Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich zebrany staraniem Towarzystwa wzajemnej pomocy organistów dyecezyi krakowskiej ułożony na 1 głos z organem lub na 4 głosy mieszane, część trzecia zawierająca pieśni: przygodne, msze, nieszpory, pieśni żałobne, o Ś.Ś. Pańskich, i.w.i. 3ª edición, Kraków.
Jackowski Antoni, Mróz Franciszek, Hodorowicz Iwona (ed.), Drogi św. Jakuba w Polsce. Stan badań i organizacja, Kraków 2008.
Jankowski Igor, 2017, Synu Zebedeusza, rybaka (Pieśń o Świętym Jakubie Apostole), 2017, texto y musica [online], consulta: 2.12.2018), <https://www.youtube.com/watch?v=YLIDcGqkVXs>.
Juan Pablo II, 1983, ”Akt Europejski”, L’Osservatore Romano (edición polaca), nº 2 (38), p. 29.
Karpała Barbara, 2011, Muzyka na szlaku św. Jakuba, en: en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 247–251.
Karpała Barbara, 2012, Polskie hymny i pieśni do św. Jakuba, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz (ed.), ”Akt Europejski” bł. Jana Pawła II a renesans Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 255–263.
Karpała Barbara, 2016a, Melodia muszli św. Jakuba czyli muzyka katedry w Santiago de Compostela, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga do Composteli – przeszłość i teraźniejszość, Kraków, p. 109–113.
Karpała Barbara, 2016b, Muzyczne ślady średniowiecza na Camino de Santiago, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga do Composteli – przeszłość i teraźniejszość, Kraków, p. 263–268.
Keller Sz. (ed.), 1871, Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Komis Księgarni Jana Nepomucena Romana, Pelplin.
Kiernikowski Zbigniew, 2000, Eucharystia i jedność, Częstochowa.
Kuchta Jakub, 2017, Kult świętego Jakuba Apostoła. Tradycja i współczesność, Brzesko.
Kuchta Jakub, 2018, Postać świętego Jakuba Apostoła w wybranych przykładach polskiego przepowiadania, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz, Łukasz Mróz (ed.), Duchowość i przestrzeń w kontekście Camino de Santiago, Kraków, p. 129–141.
Langemeyer Georg, 2000, Antropologia teologiczna, Kraków.
Leszczyńska Kamila (texto), Kowalski Łukasz (musica), 2012, Patronie Grodu nad Łyną (Patron Olsztyna), en: Kamila Leszczyńska (ed.), Pod znakiem muszelki. Opowieść o świętym Jakubie, Patronie Olsztyna, Olsztyn.
Leszczyńska Kamila, Święty Jakubie z podróżną laską w dłoni (Pod znakiem muszelki), texto y musica, en: Kamila Leszczyńska (ed.), Pod znakiem muszelki. Opowieść o świętym Jakubie, Patronie Olsztyna, Olsztyn.
Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, 1987, vol. III, Okres Zwykły, Tygodnie I–XVIII, Pallottinum.
Marchetti Albino, 1996, Zarys teologii życia duchowego, p. 3, Kraków.
Mioduszewski Michał, 1838, Śpiewnik kościelny czyli pieśni nabożne z melodyjami w kościele katolickim używane a dla wygody kościołów parafialnych, przez X.M. Mioduszewskiego Zgrom. xx. Miss[jonarzy] zebrane, Kraków.
Officium Divinum ex Decreto Sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, 1977, Liturgia horarum iuxta ritum romanum, III, Tempus per annum, Hebdomadæ I–XVII, editio typica, Libreria Editrice Vaticana.
Ostrowski Maciej, 2011, Pielgrzymowanie w kościelnych dokumentach, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 27–42.
Ostrowski Maciej, 2014, Turystyka / turystyka religijna – drogi nowej ewangelizacji Europy, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz (ed.), Święci Błogosławieni na Drodze św. Jakuba.
W 800. rocznicę pielgrzymki św. Franciszka z Asyżu do Santiago de Compostela, Kraków, p. 177–190.
Pieśń o S. Jakubie przez W. X. Piotra Rossigroach Dziekana Lwoweckiego Proboszcza Ostrorog złożona, 1676, en: Summarjiusz powtórnych łask y dobrodziejstw Boskich po cudownym św. Jakuba mieyscu, w Wielkiey Polscze przy Ostrorogu deklarowanym, w drukarni dziedziców Woyciecha Regulusa, Poznań.
Polony Renata (ed. musical), Pochwalmy Boga naszego (Pieśń do św. Jakuba), testo: anonim XIX w., en: Schola Cantorum Cracoviensis, ¡Buen camino! Muzyka na szlakach św. Jakuba, [CD],
Kraków 2010, nº 3; Cfr. Schola Cantorum Cracoviensis [online], consulta: 5.08.2019, <https://chor-scc.kolegiata-anna.pl/repertuar/dyskografia/44-buen-camino-muzyka-szlakow-sw-jakuba>.
Popielewski Wojciech (texto), Wódz Stanisław (musica), 2015, Prowadziłeś życie proste tak zwyczajne [online], consulta: 1.07.2015, <http://ktorganista.blogspot.com/2015/07/piesn-ku-czci-swjakuba-wiekszego.html>.
Ryszard Knapiński (ed.), 2002, Kult św. Jakuba Większego Apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, TN KUL, Lublin.
Siedlecki Jan, 2016, Śpiewnik kościelny, en: Ks. Jan Siedlecki. Śpiewnik kościelny [online], consulta: 5.11.2018, <http://spiewniksiedleckiego.pl/?page_id=1219&page=7>.
Śpiewnik wawelski, 2015, vol. IV, l. I, Pieśni własne o świętych, Kraków.
Trembaczowski Joachim, 2010a, Hymn do św. Jakuba, texto y musica, en: Simoradz koło Skoczowa [online], consulta: 16.11.2018, <http://www.sw-jakub.pl/patron.html>.
Trembaczowski Joachim, 2010b, Jakub nasz patron i brat (Hymn do św. Jakuba), texto y musica, en: Parafia św. Jakuba Ap. w Simoradzu [online], consulta: 16.11.2018, <http://www.sw-jakub.pl/patron.html>.
Vorgrimler Herbert, 2005, Nowy leksykon teologiczny, Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek (ed.), Verbinum, Warszawa.
Wójtowicz Mirosław, 2016, Wzrost i przekształcenia ruchu pątniczego na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela w latach 1989–2009, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Kult św. Jakuba Apostoła na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, Kraków, p. 45–62.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1885, 3ªedición, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1900, 4ª edición con oraciones, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Benazet Jean-Claude, 2015, Historia, legenda i muzyka na Drodze św. Jakuba. Cud i legenda ”pendu-dépendu“, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga św. Jakuba w Polsce – Historia, teraźniejszość, przyszłość. W 10. rocznicę otwarcia pierwszego polskiego odcinka Camino de Santiago. Studia i materiały dedykowane Prof. dr. hab. Antoniemu Jackowskiemu, Kraków,p. 103–108.
Bremer Józef, 2015, Hagiograficzna semiotyka drogi do Santiago de Compostela, en: Piotr Roszak, Waldemar Rozynkowski (ed.), Camino Polaco. Teologia – sztuka – historia – teraźniejszość, vol. 2, WN UMK, Toruń, p. 11–37.
Brzezińska Agnieszka, 2014, Muzyka na Camino de Santiago. Analiza hymnu ku czci św. Jakuba Santo Adalid, en: Piotr Roszak, Waldemar Rozynkowski (ed.), Camino Polaco. Teologia – sztuka – historia – teraźniejszość, vol. 1, WN UMK, Toruń, p. 133–141.
Czarnecki Leszek, 2013, CzarneckiCzarneckiCzarnecki (o św. Jakubie), texto y musica, en: Organy kościoła św. Jakuba w Sączowie [online], consulta 23.10.2018, <https://www.youtube.com/watch?v=_HDE2MztzVw&fbclid=IwAR34XuadPprH_vebuOjASwT1uoSyEOBhJLiKZGg0Uv-
0sAO5Kfo6dHtBZZhQ>.
Flasza Tomasz (ed.), 1927, Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich zebrany staraniem Towarzystwa wzajemnej pomocy organistów dyecezyi krakowskiej ułożony na 1 głos z organem lub na 4 głosy mieszane, część trzecia zawierająca pieśni: przygodne, msze, nieszpory, pieśni żałobne, o Ś.Ś. Pańskich, i.w.i. 3ª edición, Kraków.
Jackowski Antoni, Mróz Franciszek, Hodorowicz Iwona (ed.), Drogi św. Jakuba w Polsce. Stan badań i organizacja, Kraków 2008.
Jankowski Igor, 2017, Synu Zebedeusza, rybaka (Pieśń o Świętym Jakubie Apostole), 2017, texto y musica [online], consulta: 2.12.2018), <https://www.youtube.com/watch?v=YLIDcGqkVXs>.
Juan Pablo II, 1983, ”Akt Europejski”, L’Osservatore Romano (edición polaca), nº 2 (38), p. 29.
Karpała Barbara, 2011, Muzyka na szlaku św. Jakuba, en: en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 247–251.
Karpała Barbara, 2012, Polskie hymny i pieśni do św. Jakuba, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz (ed.), ”Akt Europejski” bł. Jana Pawła II a renesans Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 255–263.
Karpała Barbara, 2016a, Melodia muszli św. Jakuba czyli muzyka katedry w Santiago de Compostela, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga do Composteli – przeszłość i teraźniejszość, Kraków, p. 109–113.
Karpała Barbara, 2016b, Muzyczne ślady średniowiecza na Camino de Santiago, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz (ed.), Droga do Composteli – przeszłość i teraźniejszość, Kraków, p. 263–268.
Keller Sz. (ed.), 1871, Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Komis Księgarni Jana Nepomucena Romana, Pelplin.
Kiernikowski Zbigniew, 2000, Eucharystia i jedność, Częstochowa.
Kuchta Jakub, 2017, Kult świętego Jakuba Apostoła. Tradycja i współczesność, Brzesko.
Kuchta Jakub, 2018, Postać świętego Jakuba Apostoła w wybranych przykładach polskiego przepowiadania, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz, Łukasz Mróz (ed.), Duchowość i przestrzeń w kontekście Camino de Santiago, Kraków, p. 129–141.
Langemeyer Georg, 2000, Antropologia teologiczna, Kraków.
Leszczyńska Kamila (texto), Kowalski Łukasz (musica), 2012, Patronie Grodu nad Łyną (Patron Olsztyna), en: Kamila Leszczyńska (ed.), Pod znakiem muszelki. Opowieść o świętym Jakubie, Patronie Olsztyna, Olsztyn.
Leszczyńska Kamila, Święty Jakubie z podróżną laską w dłoni (Pod znakiem muszelki), texto y musica, en: Kamila Leszczyńska (ed.), Pod znakiem muszelki. Opowieść o świętym Jakubie, Patronie Olsztyna, Olsztyn.
Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, 1987, vol. III, Okres Zwykły, Tygodnie I–XVIII, Pallottinum.
Marchetti Albino, 1996, Zarys teologii życia duchowego, p. 3, Kraków.
Mioduszewski Michał, 1838, Śpiewnik kościelny czyli pieśni nabożne z melodyjami w kościele katolickim używane a dla wygody kościołów parafialnych, przez X.M. Mioduszewskiego Zgrom. xx. Miss[jonarzy] zebrane, Kraków.
Officium Divinum ex Decreto Sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, 1977, Liturgia horarum iuxta ritum romanum, III, Tempus per annum, Hebdomadæ I–XVII, editio typica, Libreria Editrice Vaticana.
Ostrowski Maciej, 2011, Pielgrzymowanie w kościelnych dokumentach, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Wpływ Świętego Roku Jakubowego na rozwój kultu i Drogi św. Jakuba, Kraków, p. 27–42.
Ostrowski Maciej, 2014, Turystyka / turystyka religijna – drogi nowej ewangelizacji Europy, en: Antoni Jackowski, Franciszek Mróz (ed.), Święci Błogosławieni na Drodze św. Jakuba.
W 800. rocznicę pielgrzymki św. Franciszka z Asyżu do Santiago de Compostela, Kraków, p. 177–190.
Pieśń o S. Jakubie przez W. X. Piotra Rossigroach Dziekana Lwoweckiego Proboszcza Ostrorog złożona, 1676, en: Summarjiusz powtórnych łask y dobrodziejstw Boskich po cudownym św. Jakuba mieyscu, w Wielkiey Polscze przy Ostrorogu deklarowanym, w drukarni dziedziców Woyciecha Regulusa, Poznań.
Polony Renata (ed. musical), Pochwalmy Boga naszego (Pieśń do św. Jakuba), testo: anonim XIX w., en: Schola Cantorum Cracoviensis, ¡Buen camino! Muzyka na szlakach św. Jakuba, [CD],
Kraków 2010, nº 3; Cfr. Schola Cantorum Cracoviensis [online], consulta: 5.08.2019, <https://chor-scc.kolegiata-anna.pl/repertuar/dyskografia/44-buen-camino-muzyka-szlakow-sw-jakuba>.
Popielewski Wojciech (texto), Wódz Stanisław (musica), 2015, Prowadziłeś życie proste tak zwyczajne [online], consulta: 1.07.2015, <http://ktorganista.blogspot.com/2015/07/piesn-ku-czci-swjakuba-wiekszego.html>.
Ryszard Knapiński (ed.), 2002, Kult św. Jakuba Większego Apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, TN KUL, Lublin.
Siedlecki Jan, 2016, Śpiewnik kościelny, en: Ks. Jan Siedlecki. Śpiewnik kościelny [online], consulta: 5.11.2018, <http://spiewniksiedleckiego.pl/?page_id=1219&page=7>.
Śpiewnik wawelski, 2015, vol. IV, l. I, Pieśni własne o świętych, Kraków.
Trembaczowski Joachim, 2010a, Hymn do św. Jakuba, texto y musica, en: Simoradz koło Skoczowa [online], consulta: 16.11.2018, <http://www.sw-jakub.pl/patron.html>.
Trembaczowski Joachim, 2010b, Jakub nasz patron i brat (Hymn do św. Jakuba), texto y musica, en: Parafia św. Jakuba Ap. w Simoradzu [online], consulta: 16.11.2018, <http://www.sw-jakub.pl/patron.html>.
Vorgrimler Herbert, 2005, Nowy leksykon teologiczny, Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek (ed.), Verbinum, Warszawa.
Wójtowicz Mirosław, 2016, Wzrost i przekształcenia ruchu pątniczego na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela w latach 1989–2009, en: Piotr Roszak, Franciszek Mróz, Iwona Hodorowicz (ed.), Kult św. Jakuba Apostoła na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, Kraków, p. 45–62.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1885, 3ªedición, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1900, 4ª edición con oraciones, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Ropiak, S. (2019). POSTAĆ ŚWIĘTEGO JAKUBA WIĘKSZEGO W WYBRANYCH POLSKOJĘZYCZNYCH PIEŚNIACH RELIGIJNYCH. Forum Teologiczne, 20, 163–177. https://doi.org/10.31648/ft.4812
Sławomir Ropiak
Wydział Teologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-4123-9902
Wydział Teologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-4123-9902
