A COURTYARD HOUSE – SIHEYUAN 四合院 AS THE DWELLING PLACE OF THE TRADITIONAL CHINESE FAMILY
Zbigniew Wesołowski SVD
Abstrakt
Chiński dom na dziedzińcu, zwany po chińsku siheyuan, wyposażony w jedno wejście i jeden lub więcej otwartych dziedzińców obejmujących jednopiętrowe budynki, reprezentuje tradycyjny dom mieszkalny w Chinach. W całej historii Chin mieszkanie na dziedzińcu było podstawowym wzorem architektonicznym stosowanym do budowania rządowych (pałaców i biur) i rodzinnych rezydencji oraz obiektów religijnych (świątyń i klasztorów). W tym krótkim artykule autor przedstawia standardowy tradycyjny dworek w Pekinie z dynastii Ming (1368–1644), który jest przygotowany do zamieszkania przez rodzinę złożoną z trzech i czterech pokoleń. Budowa fizyczna i struktura przestrzenna tradycyjnego chińskiego domu na dziedzińcu są głęboko zakorzenione w starożytnej chińskiej myśli filozoficznej. Chińczycy zastosowali zasady fengshui (wiatr i woda), aby zharmonizować się ze swoim środowiskiem oraz zapewnić dobrobyt, długo- wieczność i błogosławieństwo rodzinie. Z punktu widzenia fengshui podstawowy dom na dziedzińcu był nie tylko miejscem zamieszkania, ale także reprezentował ustrukturyzowaną i skomplikowaną wizję kosmosu, który powinien funkcjonować jako idealny pojemnik qi (energii życiowej). Podstawowa oś północ-południe, która rytmicznie i nieprzerwanie gwarantuje witalny przepływ qi i kwadratowy kształt domu na dziedzińcu, który oznacza blisko ziemi, powinna zapewnić zdrowie, dobrobyt i rozwój rodziny. System fengshui (obecnie kojarzony głównie z daoizmem) w kontekście chińskiego domu na dziedzińcu został ściśle połączony z surowym systemem społecznym i rodzinnym Chin (konfucjanizm). Struktura chińskiej tradycyjnej rodziny – autor nazywa ją „konfucjańskim familizmem” – oznacza konfucjańskie przekonanie o rodzinie jako modelu dla całego państwa. Ten sztywny i zhierarchizowany system rodzinny, który był podstawą chińskiego społeczeństwa w imperialnych Chinach przez ponad dwa tysiące lat, znalazł odzwierciedlenie w architekturze domów na dziedzińcu.
Autor artykułu podkreśla wysiłek współczesnych architektów, którzy starają się znaleźć sposób na ożywienie tradycyjnych budynków na dziedzińcu w obecnych czasach.
Słowa kluczowe:
chińska architektura, chiński dom na dziedzińcu, tradycyjna chińska rodzina, chińska architektura, chiński dom na dziedzińcu, tradycyjna chińska rodzinaBibliografia
Blaser Werner, 1995, Courtyard House in China: Tradition and Present, Basel–Boston–Berlin, Birkhäuser Verlag.
Clark Donald N., 1983, The Ming Connection: Notes on Korea’s Experience in the Chinese Tributary System, Transactions of the Korea Branch of the Royal Asiatic Society, 58, pp. 77–89.
Dukes Edwin Joshua, 1971, Feng-Shui, in: The Encyclopaedia of Religion and Ethics, Edinburgh, T & T Clark, (originally 12-volume work, written 1908–1917), pp. 833–834.
Fercility, 2020, Siheyuan – Chinese Courtyards, in: China Highlights [online], access: 28.05.2020, <https://www.chinahighlights.com/travelguide/architecture/siheyuan.htm>.
Hwangbo Alfred B., 2002, An Alternative Tradition in Architecture: Conception in Feng Shui and Its Continuous Tradition, Journal of Architectural and Planning Research, 19,2, pp. 110–130.
Jordan David K., 2006, The Traditional Chinese Family & Lineage, in: Social Scientes UCSanDiego [online], access: 25.03.2019 <http://pages.ucsd.edu/~dkjordan/chin/familism.html>.
Kern Martin, 2010, Early Chinese literature, Beginnings through Western Han, in: Stephen Owen (ed.), The Cambridge History of Chinese Literature, Volume 1: To 1375, Cambridge, England: Cambridge University Press, pp. 1–115.
Knapp Ronald G., 2005, Chinese Houses: The Architectural Heritage of a Nation. North Clarendon, VT: Tuttle Publishing.
Liu Xujie, 2002, The Origins of Chinese Architecture, in: Xinian Fu, et al. (ed.), Chinese Architecture. New Haven: Yale University Press, pp. 11–31.
Trauzettel Rolf, 1977, Individuum und Heteronomie: Historische Aspekte des Verhältnisses von Individuum und Gesellschaft in China, Saeculum, 28,3, pp. 340–362 (English translation: Historical Aspects of the Individual-Society Relationship in China, in: Society, Culture, and Patterns of Behaviour (East Asian Civiäzations: New Attempts at Understanding Traditions 3/4), edited by C.-A. Seyschab, A. Sievers, and S. Szynkiewicz, 1990, Unkel/ Rhein: Horlemann, pp. 25–70).
Xu Ping, 1990. Feng-shui: A Model for Landscape Analysis, Unpublished PhD diss. Boston: Harvard University Graduate School of Design.
Xu Ping, 1998, Feng-shui Models Structured Traditional Beijing Courtyard Houses, Journal of Architectural and Planning Research, 15,4, pp. 271–282.
Zhang Donia, 2017, Courtyard Housing in China: Chinese Quest for Harmony, Contemporary Urban Affairs, 1, 2, pp. 38–56.
Zhang Donia, 2019, Jiaanbieyuan New Courtyard-Garden Housing in Suzhou: Residents’ Experiences of the Redevelopment, Journal of Chinese Architecture and Urbanism, 1,1, pp. 1–19.
Zhang Yong-feng, Dai Wei, 2013, Is Fengshui Science or Superstition? A New Criterion for Judging the Value of Knowledge Systems, Journal of Literature and Art Studies, 31, 3, pp. 61–69.
