DIE ZEITGENÖSSISCHE (KATHOLISCHE) FAMILIE: ERSTER UND WICHTIGSTER ORT DER CHRISTLICHEN ERZIEHUNG
Ryszard Hajduk CSsR
Abstrakt
W nauczaniu Kościoła katolickiego rodzina jest pierwszą i właściwą wspólnotą, która wprowadza młodych ludzi w życie społeczne, a także przekazuje im wiarę i kształtuje ich postawy chrześcijańskie. Liczne badania empiryczne, prowadzone m.in. w Stanach Zjednoczonych, Holandii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i w Polsce, pozwalają przekonać się, jaki jest rzeczywisty wpływ wychowania w rodzinie na postawy religijne ludzi młodych oraz od czego zależy ich trwałość w okresie dojrzewania i dorosłości. Wynika z nich, że wychowaniu w wierze sprzyja świadomość religijna i zgodna z nią postawa rodziców, wychowanie autorytatywne oraz dorastanie w pełnej rodzinie. Badania pokazują, że rodzina jest koniecznym, choć niewystarczającym środowiskiem, aby człowiek wytrwał w wierze przekazanej mu przez przodków. Człowiek pozostanie wierzącym i praktykującym w okresie dorastania i dorosłości w zależności od tego, w jakiej mierze uda mu się znaleźć wsparcie dla rozwoju życia duchowego w środowisku pozarodzinnym. W procesie międzypokoleniowego przekazywania wiary ważną rolę ma do odegrania Kościół, którego zadaniem jest zarówno udzielanie rodzicom przemyślanego i koniecznego wsparcia w dziele wychowania młodego pokolenia, jak i przyczyniać się do kształtowania środowiska społecznego, które nie osłabia postaw religijnych, lecz je promuje i wspiera ich rozwój.
Słowa kluczowe:
rodzina, wychowanie, wiara, młodzież, Kościół, religijność., rodzina, wychowanie, wiara, młodzież, Kościół, religijnośćBibliografia
Beck Ulrich, Beck-Gernsheim Elisabeth, 1994, Individualisierung in modernen Gesellschaften – Perspektiven und Kontroversen einer subjektorientierten Soziologie, in: Beck Ulrich, Beck-Gernsheim Elisabeth (Hg.), Riskante Freiheiten. Individualisierung in modernen Gesellschaften, Frankfurt a. M., S. 10–39.
Benedikt XVI, 2005, Enzyklika Deus caritas est, Vatikan.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1991, The Social Construction of Reality. A Treatise in the Sociology of Knowledge, London.
Boguszewski Rafał, 2008, Polak – na zawsze katolik? Polska religijność w latach 1989–2008 na podstawie badań CBOS, Więź, Nr. 9, S. 5–25.
Brañas-Garza Pablo, García-Muñoz Teresa, Neuman Shoshana, 2011, Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’. Evidence from Spain, Revista Internacional de Sociología, Nr. 3, S. 649–677.
Codex Iuris Canonici. Codex des kanonischen Rechtes, 1983, Vatikan.
Cogiel Marceli, 1998, Kultura multimedialna a proces wychowania młodego pokolenia. Próba diagnozowania, Katecheta, Nr. 3, S. 54–56.
Derroitte Henri, 2004, Por una nueva catequesis. Jalones para un nuevo proyecto catequético, Santander.
Donati Pierpaolo, 2006, Famiglia e cittadinanza europea: come figurare i diritti della famiglia nell’Unione europea?, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 59–73.
Franziskus, 2013a, Apostolisches Schreiben Evangelii gaudium, Vatikan.
Franziskus, 2013b, Enzyklika Lumen fidei, Vatikan.
Franziskus, 2016, Nachsynodales Apostolisches Schreiben Amoris laetitia, Vatikan.
Franziskus, 2018, Apostolisches Schreiben Gaudete et exsultate, Vatikan.
Fuchs Ottmar, 1993, La relación entre la Iglesia y los medios de comunicación, Concilium, Nr. 6, S. 111–124.
González Ortiz Juan José, 2004, Transmisión de valores religiosos en la familia, Murcia. González-Ruiz José Maria, 1970, Genèse des communautés de base en contexte ecclésial, Lumiére et vie, Nr. 99, S. 43–59.
Haaland Matlary Janne, 2006, Redefining the Family in Western Politics. Political Strategies, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 25–47.
Hajduk Ryszard, 2008a, Rodzina i jej współczesny kontekst społeczno-ideowy, in: Hajduk Ryszard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 7–24.
Hajduk Ryszard, 2008b, Rodzina irlandzka w dobie tryumfu „celtyckiego tygrysa”, in: Hajduk Ry- szard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 93–110.
Hinson E. Glenn, 1981, The Evangelization of the Roman Empire. Identity and Adaptability, Macon.
Hundsalz Andreas, 2003, Die Erziehungs- und Familienberatung. Definition, Geschichte und Rahmenbedingungen, in: Zander Britta – Knorr Michael (Hg.), Systemische Praxis der Erziehungs- und Familienberatung, Göttingen, S. 15–29.
Inglehart Ronald, 1998, Modernisierung und Postmodernisierung. Kultureller, wirtschaftlicher und politischer Wandel in 43 Gesellschaften, Frankfurt a. M.
Johannes Paul II, 1979a, Apostolisches Schreiben Catechesi tradendae, Vatikan.
Johannes Paul II, 1979b, Enzyklika Redemptor hominis, Vatikan.
Johannes Paul II, 1981, Apostolisches Schreiben Familiaris consortio, Vatikan.
Katechismus der Katholischen Kirche, 1992, Vatikan.
Kavanaugh John F., 2006, Following Christ in a Consumer Society, New York.
King Pamela Ebstyne, 2003, Religion and Identity. The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts, Applied Developmental Science, Nr. 3, S. 197–204.
Klausnitzer Wolfgang, 2013, Drogi i bezdroża nowego ateizmu, in: Przygoda Wiesław, Święs Kazimierz (Hg.), Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary, Lublin, S. 19–56.
Kluz Marek, 2015, Rola rodziny i Kościoła w wychowaniu religijno-moralnym osób niepełnosprawnych intelektualnie, Studia Socialia Cracoviensia, Nr. 7, S. 143–154.
Kociołek Andrzej, 2008, Budowanie wspólnoty Kościoła w sytuacji społeczeństwa ponowoczesnego, Paedagogia Christiana, Nr. 1, S. 209–228.
Mariański Janusz, 2004, Nauczanie Jana Pawła II o rodzinie a przemiany społeczno-moralne w Polsce, Etos, Nr. 3/4, S. 161–182.
Martinson Mattias, 2012, Atheism as Culture and Condition. Nietzschean Reflections on the Contemporary Invisibility of Profound Godlessness, Approaching Religion, Nr. 1, S. 75–86.
Marx Reinhard, 2008, Das Kapital. Ein Plädoyer für den Menschen, München.
Melosik Zbyszko, 2013, Facebook i społeczne konstrukcje narcyzmu (o tożsamości zamkniętej w celi wizerunku), Studia Edukacyjne, Nr. 26, S. 99–117.
Mette Norbert, 2008, Zu den soziologischen und theologischen Bedingungen heutiger Glaubensvermittlung, Theologisch-praktische Quartalschrift, Nr. 2, S. 115–122.
Mínguez Vallejos Ramón – Ortega Ruiz Pedro, 2003, Familia y transmisión de valores, Teoría de la Educación, Nr. 15, S. 33–56.
Ostafińska-Molik Barbara, Wysocka Ewa, 2014, Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji, Przegląd Pedagogiczny, Nr. 2, S. 213–234.
Paredes Díaz Sandro, 2017, Adolescencia y transmisión de la fe cristiana. Claves para pensar la religiosidad en el contexto escolar, Palabra y Razón, Nr. 12, S. 33–44.
Paul VI, 1968, Enzyklika Humanae vitae, Vatikan.
Paul VI, 1975, Apostolisches Schreiben Evangelii nuntiandi, Vatikan.
Piwowarski Władysław, 1993, Zmiana miejsca i roli w społeczeństwie, in: Górski Krzysztof (Hg.), Kościół w Polsce w warunkach wolności. Zagrożenia i szanse, Warszawa, S. 8–14.
Podczasik Monika, 2014, Rodzina i religijność jej dzieci a stosunek do wiary, Family Forum, Nr. 4, S. 163–181.
Rosik Seweryn, 1996, Czy Kościół lęka się wolności?, in: Rusecki Marian (Hg.), Problemy współczesnego Kościoła, Lublin, S. 423–433.
Różańska Aniela, 2010, Dynamika poczucia tożsamości religijnej młodzieży na pograniczu polsko-czeskim i jej edukacyjne uwarunkowania, in: Rusek Halina, Pieńczak Agnieszka, Szczyrbowski Jacek (Hg.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn–Katowice–Brno, S. 248–264.
Rynio Alina, 2012, Specyfika religijnego wychowania w rodzinie, Roczniki Pedagogiczne, Nr. 4, S. 107–126.
Sala Javier Aznar, 2019, La familia ante la transmisión de la fe en un contexto secularizado, Familia, Nr. 57, S. 29–53.
Scaraffia Lucetta, 2007, Una riflessione sul valore aggiunto della famiglia in prospettiva storica, in: Donati Pierpaolo (Hg.), Ri-conoscere la famiglia: quale valore aggiunto per la persona e la società?, Cinisello Balsamo, S. 353–384.
Szpunar Magdalena, 2014, Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu, Kultura – Media – Teolo- gia, Nr. 3, S. 106–116.
Tiefensee Eberhard, 2009, „Wen interessiert denn so etwas?”. Der Streit zwischen dem „alten Glau- ben“ und dem „neuen Atheismus” angesichts religiöser Indifferenz, Lebendige Seelsorge, Nr. 6, S. 414–418.
Vellguth Klaus, 2007, Glaube – gewusst wo. Mystagogische Pastoral als Option einer missionari- schen Seelsorge, Anzeiger für die Seelsorge, Nr. 1, S. 29–34.
Vermeer Paul, 2014, Religion and Family Life. An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research, Religions, Nr. 5, S. 402–421.
Wagner Michael – Franzmann Gabriele – Stauder Johannes, 2001, Neue Befunde zur Pluralität der Lebensformen, Zeitschrift für Familienforschung, Nr. 3, S. 52–73.
Weigel George, 2005, Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, Warszawa. Zellma Anna, 2017, Pedagogiczne aspekty adhortacji papieża Franciszka Amoris laetitia, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, Nr. 1, S. 235–248.
Zimmermann Jens, 2012, Humanism and Religion. A Call for the Renewal of Western Culture, New York.
Benedikt XVI, 2005, Enzyklika Deus caritas est, Vatikan.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1991, The Social Construction of Reality. A Treatise in the Sociology of Knowledge, London.
Boguszewski Rafał, 2008, Polak – na zawsze katolik? Polska religijność w latach 1989–2008 na podstawie badań CBOS, Więź, Nr. 9, S. 5–25.
Brañas-Garza Pablo, García-Muñoz Teresa, Neuman Shoshana, 2011, Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’. Evidence from Spain, Revista Internacional de Sociología, Nr. 3, S. 649–677.
Codex Iuris Canonici. Codex des kanonischen Rechtes, 1983, Vatikan.
Cogiel Marceli, 1998, Kultura multimedialna a proces wychowania młodego pokolenia. Próba diagnozowania, Katecheta, Nr. 3, S. 54–56.
Derroitte Henri, 2004, Por una nueva catequesis. Jalones para un nuevo proyecto catequético, Santander.
Donati Pierpaolo, 2006, Famiglia e cittadinanza europea: come figurare i diritti della famiglia nell’Unione europea?, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 59–73.
Franziskus, 2013a, Apostolisches Schreiben Evangelii gaudium, Vatikan.
Franziskus, 2013b, Enzyklika Lumen fidei, Vatikan.
Franziskus, 2016, Nachsynodales Apostolisches Schreiben Amoris laetitia, Vatikan.
Franziskus, 2018, Apostolisches Schreiben Gaudete et exsultate, Vatikan.
Fuchs Ottmar, 1993, La relación entre la Iglesia y los medios de comunicación, Concilium, Nr. 6, S. 111–124.
González Ortiz Juan José, 2004, Transmisión de valores religiosos en la familia, Murcia. González-Ruiz José Maria, 1970, Genèse des communautés de base en contexte ecclésial, Lumiére et vie, Nr. 99, S. 43–59.
Haaland Matlary Janne, 2006, Redefining the Family in Western Politics. Political Strategies, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 25–47.
Hajduk Ryszard, 2008a, Rodzina i jej współczesny kontekst społeczno-ideowy, in: Hajduk Ryszard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 7–24.
Hajduk Ryszard, 2008b, Rodzina irlandzka w dobie tryumfu „celtyckiego tygrysa”, in: Hajduk Ry- szard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 93–110.
Hinson E. Glenn, 1981, The Evangelization of the Roman Empire. Identity and Adaptability, Macon.
Hundsalz Andreas, 2003, Die Erziehungs- und Familienberatung. Definition, Geschichte und Rahmenbedingungen, in: Zander Britta – Knorr Michael (Hg.), Systemische Praxis der Erziehungs- und Familienberatung, Göttingen, S. 15–29.
Inglehart Ronald, 1998, Modernisierung und Postmodernisierung. Kultureller, wirtschaftlicher und politischer Wandel in 43 Gesellschaften, Frankfurt a. M.
Johannes Paul II, 1979a, Apostolisches Schreiben Catechesi tradendae, Vatikan.
Johannes Paul II, 1979b, Enzyklika Redemptor hominis, Vatikan.
Johannes Paul II, 1981, Apostolisches Schreiben Familiaris consortio, Vatikan.
Katechismus der Katholischen Kirche, 1992, Vatikan.
Kavanaugh John F., 2006, Following Christ in a Consumer Society, New York.
King Pamela Ebstyne, 2003, Religion and Identity. The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts, Applied Developmental Science, Nr. 3, S. 197–204.
Klausnitzer Wolfgang, 2013, Drogi i bezdroża nowego ateizmu, in: Przygoda Wiesław, Święs Kazimierz (Hg.), Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary, Lublin, S. 19–56.
Kluz Marek, 2015, Rola rodziny i Kościoła w wychowaniu religijno-moralnym osób niepełnosprawnych intelektualnie, Studia Socialia Cracoviensia, Nr. 7, S. 143–154.
Kociołek Andrzej, 2008, Budowanie wspólnoty Kościoła w sytuacji społeczeństwa ponowoczesnego, Paedagogia Christiana, Nr. 1, S. 209–228.
Mariański Janusz, 2004, Nauczanie Jana Pawła II o rodzinie a przemiany społeczno-moralne w Polsce, Etos, Nr. 3/4, S. 161–182.
Martinson Mattias, 2012, Atheism as Culture and Condition. Nietzschean Reflections on the Contemporary Invisibility of Profound Godlessness, Approaching Religion, Nr. 1, S. 75–86.
Marx Reinhard, 2008, Das Kapital. Ein Plädoyer für den Menschen, München.
Melosik Zbyszko, 2013, Facebook i społeczne konstrukcje narcyzmu (o tożsamości zamkniętej w celi wizerunku), Studia Edukacyjne, Nr. 26, S. 99–117.
Mette Norbert, 2008, Zu den soziologischen und theologischen Bedingungen heutiger Glaubensvermittlung, Theologisch-praktische Quartalschrift, Nr. 2, S. 115–122.
Mínguez Vallejos Ramón – Ortega Ruiz Pedro, 2003, Familia y transmisión de valores, Teoría de la Educación, Nr. 15, S. 33–56.
Ostafińska-Molik Barbara, Wysocka Ewa, 2014, Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji, Przegląd Pedagogiczny, Nr. 2, S. 213–234.
Paredes Díaz Sandro, 2017, Adolescencia y transmisión de la fe cristiana. Claves para pensar la religiosidad en el contexto escolar, Palabra y Razón, Nr. 12, S. 33–44.
Paul VI, 1968, Enzyklika Humanae vitae, Vatikan.
Paul VI, 1975, Apostolisches Schreiben Evangelii nuntiandi, Vatikan.
Piwowarski Władysław, 1993, Zmiana miejsca i roli w społeczeństwie, in: Górski Krzysztof (Hg.), Kościół w Polsce w warunkach wolności. Zagrożenia i szanse, Warszawa, S. 8–14.
Podczasik Monika, 2014, Rodzina i religijność jej dzieci a stosunek do wiary, Family Forum, Nr. 4, S. 163–181.
Rosik Seweryn, 1996, Czy Kościół lęka się wolności?, in: Rusecki Marian (Hg.), Problemy współczesnego Kościoła, Lublin, S. 423–433.
Różańska Aniela, 2010, Dynamika poczucia tożsamości religijnej młodzieży na pograniczu polsko-czeskim i jej edukacyjne uwarunkowania, in: Rusek Halina, Pieńczak Agnieszka, Szczyrbowski Jacek (Hg.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn–Katowice–Brno, S. 248–264.
Rynio Alina, 2012, Specyfika religijnego wychowania w rodzinie, Roczniki Pedagogiczne, Nr. 4, S. 107–126.
Sala Javier Aznar, 2019, La familia ante la transmisión de la fe en un contexto secularizado, Familia, Nr. 57, S. 29–53.
Scaraffia Lucetta, 2007, Una riflessione sul valore aggiunto della famiglia in prospettiva storica, in: Donati Pierpaolo (Hg.), Ri-conoscere la famiglia: quale valore aggiunto per la persona e la società?, Cinisello Balsamo, S. 353–384.
Szpunar Magdalena, 2014, Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu, Kultura – Media – Teolo- gia, Nr. 3, S. 106–116.
Tiefensee Eberhard, 2009, „Wen interessiert denn so etwas?”. Der Streit zwischen dem „alten Glau- ben“ und dem „neuen Atheismus” angesichts religiöser Indifferenz, Lebendige Seelsorge, Nr. 6, S. 414–418.
Vellguth Klaus, 2007, Glaube – gewusst wo. Mystagogische Pastoral als Option einer missionari- schen Seelsorge, Anzeiger für die Seelsorge, Nr. 1, S. 29–34.
Vermeer Paul, 2014, Religion and Family Life. An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research, Religions, Nr. 5, S. 402–421.
Wagner Michael – Franzmann Gabriele – Stauder Johannes, 2001, Neue Befunde zur Pluralität der Lebensformen, Zeitschrift für Familienforschung, Nr. 3, S. 52–73.
Weigel George, 2005, Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, Warszawa. Zellma Anna, 2017, Pedagogiczne aspekty adhortacji papieża Franciszka Amoris laetitia, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, Nr. 1, S. 235–248.
Zimmermann Jens, 2012, Humanism and Religion. A Call for the Renewal of Western Culture, New York.
Hajduk CSsR, R. (2020). DIE ZEITGENÖSSISCHE (KATHOLISCHE) FAMILIE: ERSTER UND WICHTIGSTER ORT DER CHRISTLICHEN ERZIEHUNG. Forum Teologiczne, (21), 187–205. https://doi.org/10.31648/ft.6095
Ryszard Hajduk CSsR
