DIE ZEITGENÖSSISCHE (KATHOLISCHE) FAMILIE: ERSTER UND WICHTIGSTER ORT DER CHRISTLICHEN ERZIEHUNG
Ryszard Hajduk CSsR
Abstract
In der Lehre der katholischen Kirche ist die Familie die erste und grundlegende Gemeinschaft, die junge Menschen in das gesellschaftliche Leben einführt, ihnen den Glauben vermittelt und ihre christliche Haltung formt. Eine Reihe von empirischen Studien stellt die tatsächlichen Auswirkungen der Familienerziehung auf die religiöse Haltung junger Menschen dar und zeigt auf, wovon ein beständiges Nachwirken dieser Erziehung im Jugend- und Erwachsenenalter abhängt. Diese Studien zeigen weiterhin, dass die Erziehung im Glauben durch das religiöse Bewusstsein und die damit im Einklang stehende Einstellung der Eltern, den autoritativen Erziehungsstil und das Heranwachsen in einer intakten Familie fördert. Aus diesen Studien ergibt sich auch, dass die Familie ein notwendiges, wenn auch nicht ausreichendes Umfeld darstellt, damit der Mensch am Glauben, den er in seiner Kindheit erlebt hat, lebenslang festhalten kann. Der Mensch wird in der Jugend und im Erwachsenenalter ein Gläubiger und Praktizierender bleiben, wenn es ihm gelingt, Unterstützung für die Entwicklung seines religiösen Lebens im nicht-familiären Umfeld zu finden. Im Prozess der intergenerativen Glaubensvermittlung spielt die Kirche eine wichtige Rolle, die sowohl in der Aufgabe besteht, die Eltern bei der Erziehung der jungen Generation zu unterstützen wie auch das soziale Umfeld so zu gestalten, dass die religiöse Einstellung nicht geschwächt, sondern gefördert und in ihrer Reifung unterstützt wird.
Keywords:
Familie, Erziehung, Glaube, Jugend, Kirche, ReligiositätReferences
Beck Ulrich, Beck-Gernsheim Elisabeth, 1994, Individualisierung in modernen Gesellschaften – Perspektiven und Kontroversen einer subjektorientierten Soziologie, in: Beck Ulrich, Beck-Gernsheim Elisabeth (Hg.), Riskante Freiheiten. Individualisierung in modernen Gesellschaften, Frankfurt a. M., S. 10–39.
Benedikt XVI, 2005, Enzyklika Deus caritas est, Vatikan.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1991, The Social Construction of Reality. A Treatise in the Sociology of Knowledge, London.
Boguszewski Rafał, 2008, Polak – na zawsze katolik? Polska religijność w latach 1989–2008 na podstawie badań CBOS, Więź, Nr. 9, S. 5–25.
Brañas-Garza Pablo, García-Muñoz Teresa, Neuman Shoshana, 2011, Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’. Evidence from Spain, Revista Internacional de Sociología, Nr. 3, S. 649–677.
Codex Iuris Canonici. Codex des kanonischen Rechtes, 1983, Vatikan.
Cogiel Marceli, 1998, Kultura multimedialna a proces wychowania młodego pokolenia. Próba diagnozowania, Katecheta, Nr. 3, S. 54–56.
Derroitte Henri, 2004, Por una nueva catequesis. Jalones para un nuevo proyecto catequético, Santander.
Donati Pierpaolo, 2006, Famiglia e cittadinanza europea: come figurare i diritti della famiglia nell’Unione europea?, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 59–73.
Franziskus, 2013a, Apostolisches Schreiben Evangelii gaudium, Vatikan.
Franziskus, 2013b, Enzyklika Lumen fidei, Vatikan.
Franziskus, 2016, Nachsynodales Apostolisches Schreiben Amoris laetitia, Vatikan.
Franziskus, 2018, Apostolisches Schreiben Gaudete et exsultate, Vatikan.
Fuchs Ottmar, 1993, La relación entre la Iglesia y los medios de comunicación, Concilium, Nr. 6, S. 111–124.
González Ortiz Juan José, 2004, Transmisión de valores religiosos en la familia, Murcia. González-Ruiz José Maria, 1970, Genèse des communautés de base en contexte ecclésial, Lumiére et vie, Nr. 99, S. 43–59.
Haaland Matlary Janne, 2006, Redefining the Family in Western Politics. Political Strategies, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 25–47.
Hajduk Ryszard, 2008a, Rodzina i jej współczesny kontekst społeczno-ideowy, in: Hajduk Ryszard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 7–24.
Hajduk Ryszard, 2008b, Rodzina irlandzka w dobie tryumfu „celtyckiego tygrysa”, in: Hajduk Ry- szard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 93–110.
Hinson E. Glenn, 1981, The Evangelization of the Roman Empire. Identity and Adaptability, Macon.
Hundsalz Andreas, 2003, Die Erziehungs- und Familienberatung. Definition, Geschichte und Rahmenbedingungen, in: Zander Britta – Knorr Michael (Hg.), Systemische Praxis der Erziehungs- und Familienberatung, Göttingen, S. 15–29.
Inglehart Ronald, 1998, Modernisierung und Postmodernisierung. Kultureller, wirtschaftlicher und politischer Wandel in 43 Gesellschaften, Frankfurt a. M.
Johannes Paul II, 1979a, Apostolisches Schreiben Catechesi tradendae, Vatikan.
Johannes Paul II, 1979b, Enzyklika Redemptor hominis, Vatikan.
Johannes Paul II, 1981, Apostolisches Schreiben Familiaris consortio, Vatikan.
Katechismus der Katholischen Kirche, 1992, Vatikan.
Kavanaugh John F., 2006, Following Christ in a Consumer Society, New York.
King Pamela Ebstyne, 2003, Religion and Identity. The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts, Applied Developmental Science, Nr. 3, S. 197–204.
Klausnitzer Wolfgang, 2013, Drogi i bezdroża nowego ateizmu, in: Przygoda Wiesław, Święs Kazimierz (Hg.), Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary, Lublin, S. 19–56.
Kluz Marek, 2015, Rola rodziny i Kościoła w wychowaniu religijno-moralnym osób niepełnosprawnych intelektualnie, Studia Socialia Cracoviensia, Nr. 7, S. 143–154.
Kociołek Andrzej, 2008, Budowanie wspólnoty Kościoła w sytuacji społeczeństwa ponowoczesnego, Paedagogia Christiana, Nr. 1, S. 209–228.
Mariański Janusz, 2004, Nauczanie Jana Pawła II o rodzinie a przemiany społeczno-moralne w Polsce, Etos, Nr. 3/4, S. 161–182.
Martinson Mattias, 2012, Atheism as Culture and Condition. Nietzschean Reflections on the Contemporary Invisibility of Profound Godlessness, Approaching Religion, Nr. 1, S. 75–86.
Marx Reinhard, 2008, Das Kapital. Ein Plädoyer für den Menschen, München.
Melosik Zbyszko, 2013, Facebook i społeczne konstrukcje narcyzmu (o tożsamości zamkniętej w celi wizerunku), Studia Edukacyjne, Nr. 26, S. 99–117.
Mette Norbert, 2008, Zu den soziologischen und theologischen Bedingungen heutiger Glaubensvermittlung, Theologisch-praktische Quartalschrift, Nr. 2, S. 115–122.
Mínguez Vallejos Ramón – Ortega Ruiz Pedro, 2003, Familia y transmisión de valores, Teoría de la Educación, Nr. 15, S. 33–56.
Ostafińska-Molik Barbara, Wysocka Ewa, 2014, Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji, Przegląd Pedagogiczny, Nr. 2, S. 213–234.
Paredes Díaz Sandro, 2017, Adolescencia y transmisión de la fe cristiana. Claves para pensar la religiosidad en el contexto escolar, Palabra y Razón, Nr. 12, S. 33–44.
Paul VI, 1968, Enzyklika Humanae vitae, Vatikan.
Paul VI, 1975, Apostolisches Schreiben Evangelii nuntiandi, Vatikan.
Piwowarski Władysław, 1993, Zmiana miejsca i roli w społeczeństwie, in: Górski Krzysztof (Hg.), Kościół w Polsce w warunkach wolności. Zagrożenia i szanse, Warszawa, S. 8–14.
Podczasik Monika, 2014, Rodzina i religijność jej dzieci a stosunek do wiary, Family Forum, Nr. 4, S. 163–181.
Rosik Seweryn, 1996, Czy Kościół lęka się wolności?, in: Rusecki Marian (Hg.), Problemy współczesnego Kościoła, Lublin, S. 423–433.
Różańska Aniela, 2010, Dynamika poczucia tożsamości religijnej młodzieży na pograniczu polsko-czeskim i jej edukacyjne uwarunkowania, in: Rusek Halina, Pieńczak Agnieszka, Szczyrbowski Jacek (Hg.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn–Katowice–Brno, S. 248–264.
Rynio Alina, 2012, Specyfika religijnego wychowania w rodzinie, Roczniki Pedagogiczne, Nr. 4, S. 107–126.
Sala Javier Aznar, 2019, La familia ante la transmisión de la fe en un contexto secularizado, Familia, Nr. 57, S. 29–53.
Scaraffia Lucetta, 2007, Una riflessione sul valore aggiunto della famiglia in prospettiva storica, in: Donati Pierpaolo (Hg.), Ri-conoscere la famiglia: quale valore aggiunto per la persona e la società?, Cinisello Balsamo, S. 353–384.
Szpunar Magdalena, 2014, Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu, Kultura – Media – Teolo- gia, Nr. 3, S. 106–116.
Tiefensee Eberhard, 2009, „Wen interessiert denn so etwas?”. Der Streit zwischen dem „alten Glau- ben“ und dem „neuen Atheismus” angesichts religiöser Indifferenz, Lebendige Seelsorge, Nr. 6, S. 414–418.
Vellguth Klaus, 2007, Glaube – gewusst wo. Mystagogische Pastoral als Option einer missionari- schen Seelsorge, Anzeiger für die Seelsorge, Nr. 1, S. 29–34.
Vermeer Paul, 2014, Religion and Family Life. An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research, Religions, Nr. 5, S. 402–421.
Wagner Michael – Franzmann Gabriele – Stauder Johannes, 2001, Neue Befunde zur Pluralität der Lebensformen, Zeitschrift für Familienforschung, Nr. 3, S. 52–73.
Weigel George, 2005, Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, Warszawa. Zellma Anna, 2017, Pedagogiczne aspekty adhortacji papieża Franciszka Amoris laetitia, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, Nr. 1, S. 235–248.
Zimmermann Jens, 2012, Humanism and Religion. A Call for the Renewal of Western Culture, New York.
Benedikt XVI, 2005, Enzyklika Deus caritas est, Vatikan.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1991, The Social Construction of Reality. A Treatise in the Sociology of Knowledge, London.
Boguszewski Rafał, 2008, Polak – na zawsze katolik? Polska religijność w latach 1989–2008 na podstawie badań CBOS, Więź, Nr. 9, S. 5–25.
Brañas-Garza Pablo, García-Muñoz Teresa, Neuman Shoshana, 2011, Intergenerational Transmission of ‘Religious Capital’. Evidence from Spain, Revista Internacional de Sociología, Nr. 3, S. 649–677.
Codex Iuris Canonici. Codex des kanonischen Rechtes, 1983, Vatikan.
Cogiel Marceli, 1998, Kultura multimedialna a proces wychowania młodego pokolenia. Próba diagnozowania, Katecheta, Nr. 3, S. 54–56.
Derroitte Henri, 2004, Por una nueva catequesis. Jalones para un nuevo proyecto catequético, Santander.
Donati Pierpaolo, 2006, Famiglia e cittadinanza europea: come figurare i diritti della famiglia nell’Unione europea?, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 59–73.
Franziskus, 2013a, Apostolisches Schreiben Evangelii gaudium, Vatikan.
Franziskus, 2013b, Enzyklika Lumen fidei, Vatikan.
Franziskus, 2016, Nachsynodales Apostolisches Schreiben Amoris laetitia, Vatikan.
Franziskus, 2018, Apostolisches Schreiben Gaudete et exsultate, Vatikan.
Fuchs Ottmar, 1993, La relación entre la Iglesia y los medios de comunicación, Concilium, Nr. 6, S. 111–124.
González Ortiz Juan José, 2004, Transmisión de valores religiosos en la familia, Murcia. González-Ruiz José Maria, 1970, Genèse des communautés de base en contexte ecclésial, Lumiére et vie, Nr. 99, S. 43–59.
Haaland Matlary Janne, 2006, Redefining the Family in Western Politics. Political Strategies, in: Leuzzi Lorenzo, Milano Gian P. (Hg.), La famiglia in Europa, Siena, S. 25–47.
Hajduk Ryszard, 2008a, Rodzina i jej współczesny kontekst społeczno-ideowy, in: Hajduk Ryszard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 7–24.
Hajduk Ryszard, 2008b, Rodzina irlandzka w dobie tryumfu „celtyckiego tygrysa”, in: Hajduk Ry- szard (Hg.), Rodzina – „gatunek ginący”?, Kraków, S. 93–110.
Hinson E. Glenn, 1981, The Evangelization of the Roman Empire. Identity and Adaptability, Macon.
Hundsalz Andreas, 2003, Die Erziehungs- und Familienberatung. Definition, Geschichte und Rahmenbedingungen, in: Zander Britta – Knorr Michael (Hg.), Systemische Praxis der Erziehungs- und Familienberatung, Göttingen, S. 15–29.
Inglehart Ronald, 1998, Modernisierung und Postmodernisierung. Kultureller, wirtschaftlicher und politischer Wandel in 43 Gesellschaften, Frankfurt a. M.
Johannes Paul II, 1979a, Apostolisches Schreiben Catechesi tradendae, Vatikan.
Johannes Paul II, 1979b, Enzyklika Redemptor hominis, Vatikan.
Johannes Paul II, 1981, Apostolisches Schreiben Familiaris consortio, Vatikan.
Katechismus der Katholischen Kirche, 1992, Vatikan.
Kavanaugh John F., 2006, Following Christ in a Consumer Society, New York.
King Pamela Ebstyne, 2003, Religion and Identity. The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts, Applied Developmental Science, Nr. 3, S. 197–204.
Klausnitzer Wolfgang, 2013, Drogi i bezdroża nowego ateizmu, in: Przygoda Wiesław, Święs Kazimierz (Hg.), Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary, Lublin, S. 19–56.
Kluz Marek, 2015, Rola rodziny i Kościoła w wychowaniu religijno-moralnym osób niepełnosprawnych intelektualnie, Studia Socialia Cracoviensia, Nr. 7, S. 143–154.
Kociołek Andrzej, 2008, Budowanie wspólnoty Kościoła w sytuacji społeczeństwa ponowoczesnego, Paedagogia Christiana, Nr. 1, S. 209–228.
Mariański Janusz, 2004, Nauczanie Jana Pawła II o rodzinie a przemiany społeczno-moralne w Polsce, Etos, Nr. 3/4, S. 161–182.
Martinson Mattias, 2012, Atheism as Culture and Condition. Nietzschean Reflections on the Contemporary Invisibility of Profound Godlessness, Approaching Religion, Nr. 1, S. 75–86.
Marx Reinhard, 2008, Das Kapital. Ein Plädoyer für den Menschen, München.
Melosik Zbyszko, 2013, Facebook i społeczne konstrukcje narcyzmu (o tożsamości zamkniętej w celi wizerunku), Studia Edukacyjne, Nr. 26, S. 99–117.
Mette Norbert, 2008, Zu den soziologischen und theologischen Bedingungen heutiger Glaubensvermittlung, Theologisch-praktische Quartalschrift, Nr. 2, S. 115–122.
Mínguez Vallejos Ramón – Ortega Ruiz Pedro, 2003, Familia y transmisión de valores, Teoría de la Educación, Nr. 15, S. 33–56.
Ostafińska-Molik Barbara, Wysocka Ewa, 2014, Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji, Przegląd Pedagogiczny, Nr. 2, S. 213–234.
Paredes Díaz Sandro, 2017, Adolescencia y transmisión de la fe cristiana. Claves para pensar la religiosidad en el contexto escolar, Palabra y Razón, Nr. 12, S. 33–44.
Paul VI, 1968, Enzyklika Humanae vitae, Vatikan.
Paul VI, 1975, Apostolisches Schreiben Evangelii nuntiandi, Vatikan.
Piwowarski Władysław, 1993, Zmiana miejsca i roli w społeczeństwie, in: Górski Krzysztof (Hg.), Kościół w Polsce w warunkach wolności. Zagrożenia i szanse, Warszawa, S. 8–14.
Podczasik Monika, 2014, Rodzina i religijność jej dzieci a stosunek do wiary, Family Forum, Nr. 4, S. 163–181.
Rosik Seweryn, 1996, Czy Kościół lęka się wolności?, in: Rusecki Marian (Hg.), Problemy współczesnego Kościoła, Lublin, S. 423–433.
Różańska Aniela, 2010, Dynamika poczucia tożsamości religijnej młodzieży na pograniczu polsko-czeskim i jej edukacyjne uwarunkowania, in: Rusek Halina, Pieńczak Agnieszka, Szczyrbowski Jacek (Hg.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn–Katowice–Brno, S. 248–264.
Rynio Alina, 2012, Specyfika religijnego wychowania w rodzinie, Roczniki Pedagogiczne, Nr. 4, S. 107–126.
Sala Javier Aznar, 2019, La familia ante la transmisión de la fe en un contexto secularizado, Familia, Nr. 57, S. 29–53.
Scaraffia Lucetta, 2007, Una riflessione sul valore aggiunto della famiglia in prospettiva storica, in: Donati Pierpaolo (Hg.), Ri-conoscere la famiglia: quale valore aggiunto per la persona e la società?, Cinisello Balsamo, S. 353–384.
Szpunar Magdalena, 2014, Od narcyzmu jednostki do kultury narcyzmu, Kultura – Media – Teolo- gia, Nr. 3, S. 106–116.
Tiefensee Eberhard, 2009, „Wen interessiert denn so etwas?”. Der Streit zwischen dem „alten Glau- ben“ und dem „neuen Atheismus” angesichts religiöser Indifferenz, Lebendige Seelsorge, Nr. 6, S. 414–418.
Vellguth Klaus, 2007, Glaube – gewusst wo. Mystagogische Pastoral als Option einer missionari- schen Seelsorge, Anzeiger für die Seelsorge, Nr. 1, S. 29–34.
Vermeer Paul, 2014, Religion and Family Life. An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research, Religions, Nr. 5, S. 402–421.
Wagner Michael – Franzmann Gabriele – Stauder Johannes, 2001, Neue Befunde zur Pluralität der Lebensformen, Zeitschrift für Familienforschung, Nr. 3, S. 52–73.
Weigel George, 2005, Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, Warszawa. Zellma Anna, 2017, Pedagogiczne aspekty adhortacji papieża Franciszka Amoris laetitia, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, Nr. 1, S. 235–248.
Zimmermann Jens, 2012, Humanism and Religion. A Call for the Renewal of Western Culture, New York.
Hajduk CSsR, R. (2020). DIE ZEITGENÖSSISCHE (KATHOLISCHE) FAMILIE: ERSTER UND WICHTIGSTER ORT DER CHRISTLICHEN ERZIEHUNG. Forum Teologiczne, (21), 187–205. https://doi.org/10.31648/ft.6095
Ryszard Hajduk CSsR
