ZIEMIE PRUSKIE I ICH SPOŁECZEŃSTWO W NARRACJI KRONIKARSKIEJ KS. JANA LEO (1562–1635)
Katarzyna Kurasz
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Polska)https://orcid.org/0000-0001-5877-0321
Abstract
Historia Prussiae by Jan Leo is an excellent contribution to learning about the ancient history of Prussia. It is the first Warmian chronicle with a clearly pro-Polish narrative condemning the Teutonic Knights for their tyranny towards their subjects. This is especially evident in books three, four and five. This chronicle is not among the most outstanding achievements of Prussian historiography. It is a work of a tendentious and subjective nature, especially in religious and political matters. There is also a lot of content related to the legends and superstitions of the time. Despite this, the historical value of the chronicle cannot be denied. Most of this work deals with political and confessional events important for the history of Prussia. However, the greatest value of the chronicle lies in the curiosities and author's comments supplementing the main narrative. The Polish-Teutonic fights, the course of the Battle of Grunwald, the Thirteen Years' War and the wars of 1519–1526 are widely known and researched because these events are part of the history of the entire Polish-Lithuanian Commonwealth. However, discussed by Father Leo plague, various weather phenomena and alleged numerous miracles perfectly show the mentality of the people living in Prussia at that time and the specificity of this region. Jan Leo also devoted a lot of attention to religious issues, especially in the seventh book of the Reformation, which completely changed the religious map of the Prussian lands for the rest of the centuries. The analysis first of the Wycliffe and then Lutheran influences in Prussia is a key element in learning and understanding the socio-religious specificity of this region. This chronicle is a valuable historical source, but still underestimated or marginalized.
Keywords:
Jan Leo, ziemie pruskie, Warmia, Dzieje PrusReferences
• Geschichte des Kollegiatstiftes in Guttstadt 1341–1811. Ein Beitrag zur Geschichte der Ermlandes, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands” 1932, vol. 24, s. 613. Google Scholar
• D. Jamiołkowska, Jan Leo – historyk Prus, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1976, nr 4, s. 456. Google Scholar
• Uczniowie – sodalisi gimnazjum jezuitów w Brunsberdze (Braniewie) 1579–1623, oprac. M. Inglot, Kraków 1998, s. 178. Google Scholar
• Acta visitationis generalis Ecclesiarum Episcopatus Varmiensis 1597/1598, transliteracja i tłum. J. Wojtkowski, wstęp i oprac. A. Kopiczko, Olsztyn 2022, s. 77–79. Google Scholar
• J. Wojtkowski, Kult Eucharystii w Glotowie według Dobromiejskich Kanoników Jana Leo (+1635) i Franciszka Ignacego Herra (+1747), Studia Warmińskie 1990, t. 27, s. 245–251. Google Scholar
• Słownik biograficzny Kapituły Kolegiackiej w Dobrym Mieście, J. Guzowski (red.), Olsztyn 1999. Google Scholar
• Kopiczko, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525–1821, cz. 2, Słownik, Olsztyn 2000. Google Scholar
• Makarczyk, Warmia w okresie rządów biskupa Mikołaja Szyszkowskiego (1633–1643), Olsztyn 2017. Google Scholar
• Ks. Jan Leo, Dzieje Prus. Z braniewskiego wydania roku 1725 przełożył bp Julian Wojtkowski, Olsztyn 2008. Google Scholar
• F. Hipler, Bibliotheca Warmiensis oder Literaturgeschichte des Bistums Ermland, w: Monumenta Historiae Warmiensis, Bd. 4, Braunsberg–Leipzig 1872. Google Scholar
o Kopiczko, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525–1821. Część 1, Olsztyn 2000. Google Scholar
• Simon Grunau’s preussische Chroni, M. Perlbach, R. Philippi, P. Wagner (red.), Leipzig 1876–1896; Kronika Szymona Grunaua, wyd. S. Zonenberg, Bydgoszcz 2009. Google Scholar
• Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Kraków 1986. Google Scholar
• E. Stella, De Borussiae antiquitatibus: libri duo, Germaniae Basileam 1518. Google Scholar
• Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona, Poznań 1842, w: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], dostęp: 5.04.2023, . Google Scholar
• K. Henneberger, Erklärung der Preüssischen grössern Landtaffel oder Mappen […] [Acc.:] Der See Ströme und Flüsser Namen […], Königsberg 1595, w: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa [online], dostęp: 5.04.2023, . Google Scholar
• Ł. Okulicz-Kozaryn, Dzieje Prusów, Wrocław 1997. Google Scholar
• Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990. Google Scholar
• S. Achremczyk, Życie sejmikowe Prus Królewskich w latach 1647–1772, Olsztyn 1999. Google Scholar
• Szorc, Wybór biskupa warmińskiego przez Kapitułę Warmińską w teorii i praktyce, w: A. Kopiczko, J. Jezierski, Z. Żywica (red.), Warmińska Kapituła Katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, Olsztyn 2010, s. 233–255. Google Scholar
• E. Kizik, Uwagi wstępne. Prusy Królewskie: środowisko geograficzne, administracja, demografia, w: E. Kizik (red.), Prusy Królewskie. Społeczeństwo, kultura, gospodarka 1454–1772, Gdańsk 2012, s. 17–22. Google Scholar
• Groth, Elbląg. Od pradziejów do współ-czesności, Pelplin 2022. Google Scholar
• M. Biskup, G. Labuda, Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – społeczeństwo – państwo – ideologia, Gdańsk 1986. Google Scholar
• Faron, Jak przetrwać zarazy w dawnej Polsce, Kraków 2021. Google Scholar
• E. Kizik (red.), Dżuma, ospa, cholera. W trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708–1711, Gdańsk 2012. Google Scholar
• E. Regulska, „Warmińska Jerozolima” – Głotowo, w: M. Wójcik (red.), Tożsamość i „miejsce”. Budzenie uśpionego potencjału wsi, Łódź 2017, s. 45–52.
Crossref
Google Scholar
• W. Zawadzki, Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 r., Studia Elbląskie 2021, nr 22, s. 3. Google Scholar
• M. Biskup, Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim (1308–1521), Gdańsk 1993. Google Scholar
• P. Kras, Husytyzm w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998. Google Scholar
• Szorc, Dzieje diecezji warmińskiej (1243–1991), Olsztyn 1991. Google Scholar
• P. Czaplewski, Kartuzja kaszubska, Gdańsk 1966. Google Scholar
• S. Kościelak, Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2012. Google Scholar
• W. Zawadzki; Luterańska hegemonia wyznaniowa w nowożytnym Elblągu, w: W. Zawadzki (red.), Dysydenci czy decydenci? Protestanci w obu częściach Prus i Koronie w XVI–XVIII wieku, Elbląg 2018, s. 171–180. Google Scholar
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5877-0321
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
