"Trzeba cnoty i miłości". Robactwo, moralność i natura w twórczości Edwarda Żeligowskiego

Grzegorz Igliński

doi:10.31648/pl.9087

Opublikowane: 2023-08-051

Nr 11 (2023)

"Trzeba cnoty i miłości". Robactwo, moralność i natura w twórczości Edwarda Żeligowskiego

Grzegorz Igliński

Prace Literaturoznawcze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/pl.9087

Abstrakt

This work presents an analysis of literary works by Edward Żeligowski, who usually published under the pen name of Antoni Sowa. The analysis takes a zoomorphic perspective, identifying in the text terms related to objects usually referred to as vermin. The function of the following
names was determined: “insect”, “mosquito”, “butterfly”, “ant”, “fly”, “little fly”, “wisp” (in the meaning of “glow worm”), “wasp”, “spider”, “spider’s web”, “bee”, “vermin”, “worm” and “locust”. The majority of these names were used to characterise the moral and social attitudes of
a person – serving to expose the virtues or sins of the given individual. Only the names of some particular animals/creatures were used to present the world of nature, which, together with other image-creating elements, highlight the omnipotence of nature and indicate the Creator’s love. The conclusion emerges that Żeligowski’s creative works are outstanding in moral and social sensitivity as well as the tension between a great idea and the reality which obliterates it.

Słowa kluczowe:

robak, owad, moralność, natura, Edward Żeligowski

Inne teksty tego samego autora

Grzegorz Igliński, Brzęcząca i migocząca rzeczywistość. Owady w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza , Prace Literaturoznawcze: Nr 9 (2021)
Grzegorz Igliński, Antyczni bożkowie leśni na polskiej ziemi. Na przykładzie wiersza Wacława Rolicza-Liedera Ja jestem satyr i dzieła Jacka Malczewskiego Hołd sztuce i muzie , Prace Literaturoznawcze: Nr 7 (2019)
Grzegorz Igliński, Fauniczna gra przeciwieństw. Inspiracje böcklinowskie w wierszu Wieczór wiosenny Zofii Gordziałkowskiej , Prace Literaturoznawcze: Nr 6 (2018)
Grzegorz Igliński, Piękno i śmierć. Herodiada Stéphane’a Mallarmégo a Baśń parku jesiennego Leopolda Staffa , Prace Literaturoznawcze: Nr 3 (2015)
Grzegorz Igliński, Święta Genowefa i fauny. Marmur Jana Kasprowicza – poemat o trwałości prawd i naturze ludzkiej , Prace Literaturoznawcze: Nr 8 (2020)
Grzegorz Igliński, Przewartościowanie tradycji ezopowej w bajkach Juliana Ejsmonda Konik polny i mrówka oraz Pszczoła i gołąb , Prace Literaturoznawcze: Nr 1 (2013)
Grzegorz Igliński, W blasku słonecznym i w milczeniu. Fauniczność przyrody w sonecie Kazimierza Przerwy-Tetmajera , Prace Literaturoznawcze: Nr 5 (2017)
Grzegorz Igliński, Nuty smutku wśród uroków natury. Pan w trzcinie Arnolda Böcklina i Zofii Gordziałkowskiej , Prace Literaturoznawcze: Nr 4 (2016)
Grzegorz Igliński, Piekło XIX wieku. Diagnoza porządku świata w dramacie Imre Madácha Tragedia człowieka , Prace Literaturoznawcze: Nr 2 (2014)
Grzegorz Igliński, Miniaturowe romantyczne bestiarium. Robactwo i owady w twórczości Romana Zmorskiego , Prace Literaturoznawcze: Nr `10 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Igliński, G. (2023). "Trzeba cnoty i miłości". Robactwo, moralność i natura w twórczości Edwarda Żeligowskiego. Prace Literaturoznawcze, (11), 199–219. https://doi.org/10.31648/pl.9087

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Blake William (1994), The Works of William Blake, with an introd. and bibliography, Wordsworth Editions Ltd., Ware.
Google Scholar

Blake William (1997), Wiersze i poematy, wybór i oprac. Krzysztof Puławski, przekł. Tomasz Basiuk i in., Wydawnictwo Świat Literacki, Izabelin.
Google Scholar

Garczyński Stefan (1985), Wybór poezji, wyboru dokonał Zdzisław Szeląg, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa.
Google Scholar

Malczewski Antoni (2002), Maria. Powieść ukraińska, wprowadzenie napisali Halina Krukowska i Jarosław Ławski, oprac. tekstu Halina Krukowska, wyd. 2 popr., Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, Białystok.
Google Scholar

Mickiewicz Adam (1995), Dzieła, komitet red. Zbigniew Jerzy Nowak i in., t. 3: Dramaty, oprac. Zofia Stefanowska, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa.
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk (1990), Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. Wacław Berent, Wydawnictwo BIS, Warszawa.
Google Scholar

Shakespeare William (1983), Wieczór Trzech Króli lub co chcecie, posłowie Juliusz Kydryński, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Shakespeare William (1999), The Complete Works of William Shakespeare, Wordsworth Editions Ltd., Ware.
Google Scholar

Sowa Antoni (1858a), Dziś i wczoraj. Rysy biograficzno-obyczajowe i bajki, przez Onegdajskiego, wydał Antoni Sowa, t. 1–2, nakładem i drukiem Bolesława Maurycego Wolffa, Petersburg.
Google Scholar

Sowa Antoni (1858b), Poezje Antoniego Sowy, nakładem i drukiem Bolesława Maurycego
Google Scholar

Wolffa, Petersburg.
Google Scholar

Sowa Antoni (Edward Żeligowski) (1870), Jordan. Fantazja dramatyczna, wyd. 3, nakładem Wydawnictwa Mrówki, Lwów.
Google Scholar

Strindberg August (1977), Wybór dramatów, wybór, przekł. i przypisy Zygmunt Łanowski, wstęp Lech Sokół, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Google Scholar

Strindberg August (1988), Ett drömspel, texten redigerad och kommenterad av Gunnar Ollén, [wydawnictwo] Norstedt, Stockholm.
Google Scholar

Wilkońska Paulina (oprac.) (1853), Wiązanka literacka. Dzieło zbiorowe, ułożone staraniem Pauliny z L. Wilkońskiej w Komissie u E.S. Mittlera, Poznań.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Biedermann Hans (2001), Leksykon symboli, tłum. Jan Rubinowicz, Wydawnictwo „Muza”, Warszawa.
Google Scholar

Drogoszewski Aureli (oprac.) (1924), Żeligowski Edward (Antoni Sowa). (1816–1864), w: Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej. Życiorysy, streszczenia, wyjątki, t. 9, red. Bronisław Chlebowski i in., nakładem Gebethnera i Wolffa, Warszawa; nakładem Wydawnictwa
Google Scholar

Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów: 425–441.
Google Scholar

Forstner Dorothea (1990), Świat symboliki chrześcijańskiej, przekł. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, wybór il. i komentarz Tamara Łozińska, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa.
Google Scholar

Głowiński Michał (1971), Wprowadzenie, „Pamiętnik Literacki”, t. 62, z. 2: 175–187.
Google Scholar

Igliński Grzegorz (2022), Niesławne, pospolite, znikome. Robaki i owady w twórczości polskich wieszczów na tle tradycji literackiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Google Scholar

Karpiński Wojciech (1974), Jean-Pierre Richard, w: Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji, oprac. Wojciech Karpiński, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa: 155–156.
Google Scholar

Kawa Marek (2011), Ten, który toczy nasze dusze i ciała… Robak i robactwo w kulturze i literaturze, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Google Scholar

Kobielus Stanisław (2002), Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa.
Google Scholar

Koszycka Maria (1984), Kwestia kobieca w twórczości Edwarda Żeligowskiego – zapomniane ogniwo w dziejach ideologii feministycznej, „Zeszyty Naukowe UW. Filia w Białymstoku”, t. 8, z. 44: 101–120.
Google Scholar

Koszycka Maria (1987), Pomiędzy Syberią moralną a patriotyzmem – Edwarda Żeligowskiego doświadczenie Syberii, „Zeszyty Naukowe UW. Filia w Białymstoku”, t. 11, z. 56: 115–148.
Google Scholar

Koszycka Maria (1992), Wileńskie reminiscencje Edwarda Żeligowskiego, w: Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur. Materiały I Międzynarodowej Konferencji, Białystok 21–24 IX 1989, w czterech tomach, t. 4: Literatura i język,
Google Scholar

red. Elżbieta Feliksiak, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki; Filia Uniwersytetu Warszawskiego. Wydział Humanistyczny, Białystok: 143–166.
Google Scholar

Koszycka Maria (1993), Mickiewiczowskie wyznanie wiary Edwarda Żeligowskiego, w: Mickiewicz. W 190-lecie urodzin, red. nauk. Halina Krukowska, Dział Wydawnictw Filii UW, Białystok: 307–317.
Google Scholar

Lyubichankovskiy Sergey (2020), Zesłaniec na rosyjskiej służbie państwowej: Edward Żeligowski, w: Dzieje biurokracji, t. 11: Ziemiaństwo i biurokracja, red. Marcin Kruszyński, Tomasz Osiński, Towarzystwo Nauki i Kultury „Libra”, Lublin: 9–14.
Google Scholar

Nawarecki Aleksander (red.) (2000), Miniatura i mikrologia literacka, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Nawarecki Aleksander (red.) (2001), Miniatura i mikrologia literacka, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Nawarecki Aleksander (red.) (2003a), Miniatura i mikrologia literacka, t. 3, przy współudz. Beaty Mytych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Nawarecki Aleksander (2003b), Mały Mickiewicz. Studia mikrologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Nawarecki Aleksander, Bogdanowska Monika (red.) (2005), Skala mikro w badaniach literackich, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Pisarek Henryk (1964), Ateizm rewolucyjnego demokraty Edwarda Zeligowskiego (1816–1864), „Euhemer”, nr 5 (42): 73–86.
Google Scholar

Richard Jean-Pierre (1976), Wstęp do studium „Świat wyobraźni Mallarmégo”, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. Henryk Markiewicz, t. 1: Metody stylistyki literackiej, kierunki ergocentryczne, wyd. 2 przejrz. i zm., Wydawnictwo
Google Scholar

Literackie, Kraków: 398–425.
Google Scholar

Skuczyński Janusz (2005), „Jordan” Edwarda Żeligowskiego: „Dziady” krajowe i „nowochrześcijańskie”, w: tegoż, Gdy idą między żywych duchy… Dziady i „Dziady” w dramacie polskim XIX i XX wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń: 95–133.
Google Scholar

Skwara Marta (2011), Stara i nowa komparatystyka literacka, w: Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, red. nauk. Mieczysław Dąbrowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 141–210.
Crossref
Google Scholar

Sławiński Janusz (red.) (1988), Słownik terminów literackich, wyd. 2 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Google Scholar

Sowiński Leonard (1884), O niewydanym dramacie Antoniego Sowy, „Ateneum”, t. 4 (36), z. 12: 466–488.
Google Scholar

Stolzman Małgorzata (1987), Nigdy od ciebie miasto… Dzieje kultury wileńskiej lat międzypowstaniowych (1832–1863), Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
Google Scholar

Suszek Ewelina (2016), Moda na małe? Innowacyjność śląskiej mikrologii literackiej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1 (17): 179–191.
Google Scholar

Winiecka Elżbieta (2017), Mikropoetyka i jej konteksty, „Forum Poetyki”, nr 8–9: 38–55.
Crossref
Google Scholar

Zdziechowski Marian (1897), Byron i jego wiek. Studia porównawczo-literackie, t. 2: Czechy, Rosja, Polska, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków.
Google Scholar

Zielińska Marta (oprac.) (1992), Edward Żeligowski 1816–1864, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria III: Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831–1863, t. 3, zespół red. Maria Janion, Marian Maciejewski, Marek Gumkowski, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa: 299–332.
Google Scholar