Zgony osób pozbawionych wolności w warunkach izolacji penitencjarnej w Polsce
Abstrakt
Artykuł poddaje analizie problematykę zgonów skazanych i tymczasowo aresztowanych w jednostkach penitencjarnych, jako szczególnego rodzaju zdarzeń nadzwyczajnych na tle prawa do życia oraz prawa do ochrony zdrowia i prawa do zapewnienia bezpieczeństwa osobistego. Celem artykułu jest poddanie analizie obowiązujących regulacji prawnych, danych statystycznych za okres 2002-2022 oraz wskazanie na grupy ryzyka, a zatem osoby narażone na śmierć w warunkach izolacji penitencjarnej. Uwzględnia on również podstawowe standardy międzynarodowe ONZ i RE, jakie odnoszą się do traktowania osób pozbawionych wolności w zakładach karnych i aresztach śledczych w kontekście omawianego zagadnienia. Wnioski jakie wynikają z dokonanej analizy sprowadzają się do stwierdzenia, że więźniowie w podeszłym wieku oraz w stanie terminalnym są w sposób szczególny narażone na śmierć w izolacji penitencjarnej. Zasada humanitarnego traktowania powinna skłaniać do zwolnienia z jednostki penitencjarnej, czemu służą obowiązujące instytucje prawne odnoszące się do skazanych, jak i tymczasowo aresztowanych. Dane statystyczne powinny być docelowo gromadzone w zakresie zgonów w szerszym wymiarze, co pozwoli na pogłębiona analizę. Państwo powinno bowiem dążyć do minimalizowania przypadków zgonów w jednostkach penitencjarnych, także śmierci samobójczych.
Słowa kluczowe:
prawa osób pozbawionych wolności, prawo do życia, zgon, samobójstwo, ciężko chory, prawo do opieki medycznej , Covid-19Bibliografia
Brodzińska-Żukowska O., Newralgiczne momenty kary dożywotniego pozbawienia wolności a reakcja systemu, [w:] Niełaczna M., Klimczak J. (red.), Dożywotni więźniowie. Najlepsi z najgorszych i źli stale, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022. Google Scholar
Brzostymowska E., Osoby pozbawione wolności z niepełnosprawnością psychiczną, [w:] E. Dawidziuk, M. Mazur (red.), Osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną osadzone w jednostkach penitencjarnych, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017. Google Scholar
Dawidziuk E., Odpowiedzialność karna za brak udzielania świadczeń medycznych w zakładach karnych, [w:] Gardocka T. (red.), Jagiełło D. (red.), Nowe medyczne prawo karne, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2021. Google Scholar
Dawidziuk E., Jednostki penitencjarne w dobie pandemii Covid-19, [w:] Gardocka T. (red.), Jagiełło D. (red.), Pandemia Covid-19 a prawa i wolności obywatela, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2020. Google Scholar
Dawidziuk E., Realizacja przez funkcjonariuszy SW obowiązku zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary – wybrane aspekty, [w:] Nowak B.M. (red.), Odpowiedzialność prawna pracowników i funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz innych formacji umundurowanych, Instytut Społecznych Podstaw Penitencjarystyki, Warszawa 2022. Google Scholar
Dąbkiewicz K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wydanie 1, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2012. Google Scholar
de Michelis J. (oprac.), Wykonywanie tymczasowego aresztowania i kary pozbawienia wolności wobec osób w wieku senioralnym, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017. Google Scholar
Giezek J., Kokot R., Granice ludzkiego życia a jego prawna ochrona, [w:] Banaszak B., Preisner A. (red.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2002. Google Scholar
Heitzman J., Niepełnosprawni intelektualnie i chorzy psychicznie w jednostkach penitencjarnych, [w:] Dawidziuk E., Mazur M. (red.), Osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w jednostkach penitencjarnych. Z uwzględnieniem wyników badań przeprowadzonych przez pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017. Google Scholar
International Committee of the Red Cross, Guidelines for Investigating Deaths in Custody, 2020. Google Scholar
Korwin-Szymanowska A. (red.), Przemiany polskiego prawa karnego w latach 1986-2016. Księga jubileuszowa dedykowana Teodorowi Szymanowskiemu, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2018. Google Scholar
Lelental S., Kodeks Karny wykonawczy. Komentarz, 3 wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010. Google Scholar
Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Roczna informacja statystyczna – odpowiednio za poszczególne lata. Google Scholar
Nawój-Śleszyński A., Przeludnienie więzień w Polsce – przyczyny, następstwa i możliwości przeciwdziałania, Łódź 2013. Google Scholar
Paprzycki L. K., [w:] Grajewski J., Steinborn S., Paprzycki L. K., Komentarz aktualizowany do art. 1-424 Kodeksu postępowania karnego, LEX/el. 2015, art. 259. Google Scholar
Penal Reform International, Coronavirus – Preventing harm and human rights violations in criminal justice systems, PRI 2020. Google Scholar
Penal Reform International and Thailand Institute of Justice, Global Prison Trends 2020, PRI 2020. Google Scholar
Penal Reform International and Thailand Institute of Justice, Global Prison Trends 2022, PRI 2022. Google Scholar
Postulski K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd. IV, Warszawa 2017. Google Scholar
Romanowska A. U., Próby samobójcze jako przejaw patologicznego zachowania więźniów, [w:] Dajnowicz-Piesiecka D., Jurgielewicz-Delegacz E., Pływaczewski E. W. (red.), Badania kryminologiczne a praktyka. Perspektywa krajowa i międzynarodowa, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2021. Google Scholar
Śmierć w więzieniu. Sprawa Agnieszki Pysz, [w:] Imiołczyk B., Jędrzejczyk A., Kosz A., Z urzędu. Nieurzędowy raport ze skarg, rozmów, spotkań z Rzecznikiem Praw Obywatelskich VII Kadencji 2015-2020 Adamem Bodnarem, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2020. Google Scholar
Tomporek A., Humanitaryzm w postępowaniu karnym wykonawczym, [w:] Lelental S., Szczygieł G. B. (red.), X lat obowiązywania kodeksu karnego wykonawczego, Temida2, Białystok 2009. Google Scholar
UN High Commissioner on Human Rights, Human Rights in the Administration of Justice: Violence, Death and Serious Injury in situations of deprivation of liberty, A/HRC/42/20, 30.07.2019. Google Scholar
UN Human Rights Council, Human rights in the administration of justice: Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights, A/HRC/42/20, 21.08.2019. Google Scholar
Wielka encyklopedia prawa, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, wydanie drugie, Warszawa 2005. Google Scholar
World Health Organization and International Association for Suicide Prevention, Preventing suicide in jails and prisons, 2007. Google Scholar
World Health Organization. “POLAND”. Health in Prisons – COVID-19: Minimum Dataset: Summary of Data Reported from May 2020 to October 2021, World Health Organization, 2022. Google Scholar
