LA FIGURA DE JUDAS TADEO EN CANTOS RELIGIOSOS SELECCIONADOS EN IDIOMA POLACO
Sławomir Ropiak
Abstrakt
W polskiej tradycji śpiewaczej znanych jest kilka pieśni, hymnów i piosenek poświęconych św. Judzie Tadeuszowi. Przeprowadzona analiza wybranych tekstów pozwoliła nakreślić postać tego Apostoła, funkcjonującą w świadomości polskiej społeczności katolickiej przełomu XX i XXI w.
Juda Tadeusz to gorliwy Apostoł. Jezus Chrystus wybrał go na swego posła, jemu zaufał i zlecił przepowiadanie słowa Bożego z mocą i cudami. Głosił gorliwie Jezusa Pana, Jego Ewangelię i uzdrawiał chorych.
Juda Tadeusz czczony jest wspólnie z Szymonem Gorliwym. Ci dwaj Apostołowie razem odważnie nawracali lud, a swoje świadectwo przypieczętowali śmiercią, by cieszyć się wieczną nagrodą w niebie i odbierać chwałę od całego Kościoła.
Juda Tadeusz jest Świętym Męczennikiem uczestniczącym w cierpieniach i chwale Chrystusa. Jest skutecznym orędownikiem przed świętym tronem Jezusa. Nie gardzi zanoszonymi prośbami. Dzięki zdobytym zasługom jest skutecznym patronem w sprawach beznadziejnych, trudnych i ostatecznych, także dotyczących współczesnych problemów moralnych i społecznych. Udziela duchowego wsparcia w ostatecznej walce, decydującej o zbawieniu wiecznym, także w godzinie śmierci oraz na sądzie Bożym, zachowuje wielu przed piekłem. Juda Tadeusz jest wzywany przez grzeszników jako patron nawrócenia i pomocnik w zadośćuczynieniu za popełnione zło. Jego wstawiennictwo przyczynia się do uzyskania odpustów oraz darowania kar i zaciągniętych długów. W wierze czcicieli Juda Tadeusz został ukochany przez Matkę Bożą.
Słowa kluczowe:
św. Juda Tadeusz, katolickie pieśni, kultura, trudne sprawyBibliografia
Bartnik Czesław Stanisław, 2003, Dogmatyka katolicka, vol. 2, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Benedicto XVI, 2006, Discurso de su santidad Benedicto XVI a los participantes de la Conferencia Internacional sobre la ocasión del 40 aniversario del Decreto conciliar ”Ad Gentes”
(11.03.2006), Acta Apostilicae Sedis, 98, p. 337.
Benedicto XVI, 2007, Enciclica „Spe salvi” (30.11.2007), Libreria Editrice Vaticana.
Benedicto XVI, 2010, Exhortación apostólica “Verbum Domini” (30.09.2010), Libreria Editrice Vaticana.
Buxakowski Jerzy, 2001, Wieczność i człowiek. Eschatologia. Teologia prawd wiary, vol. 8, Bernardinum, Pelplin.
Concilio Vaticano II, 1963, Constitución sobre la santa liturgia „Sacrosanctum concilium”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020 <http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19631204_sacrosanctum-concilium_sp.html>.
Concilio Vaticano II, 1964, Constitución dogmática sobre la Iglesia „Lumen Gentium”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19641121_lumen-gentium_sp.html>.
Concilio Vaticano II, 1965, Constitución pastoral sobre la Iglesia en el mundo actual “Gaudium et spes”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/archive/hist_La figura de Judas Tadeo en cantos religiosos seleccionados en idioma Polacocouncils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19651207_gaudium-et-spes_sp.html>.
Congregación para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos, 2002, Directorio sobre la piedad popular y la litudgia. Principios y orientaciones, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/ccdds//documents/rc_con_ ccdds_doc_20020513_vers-direttorio_sp.html>.
Czupryński Wojsław, 2019, Wychowanie w rodzinie w zderzeniu z ideologią gender, Studia Ełckie, 21, 4, pp. 455–469.
Denzinger Heinrich, Schönmetzer Adolf, 1963, Enchiridion Symbolorum, Friburgi/Br.
Figura Marek, 1993, Nowa ewangelizacja jako centralne zadanie Kościoła, en: Lucjan Balter (ed.), Nowa ewangelizacja, Pallottinum, Poznań, pp. 7–18.
Finkenzeller Josef, 1995, Eschatologia, Podręcznik teologii dogmatycznej, vol. XI, Wolfgang Beinert (ed.), Wydawnictwo M, Kraków.
Francisco, 2013, Exhortación apostólica “Evangelii gaudium” (24.11.2013), Libreria Editrice Vaticana. Francisco, 2020, Exhortación apostólica “Querida Amazonia”, (2.02.2020), en: La Santa Sede [online], acceso: 12.02.2020, <http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/apost_exhortations/ documents/ papa-francesco_esortazione-ap_20200202_queridamazonia.html?fbclid=IwAR2 QaUyDDbm2Ip644S4ZAtfqDBgbBqfFjNOqDAR9MurW4pmnBS5XzuFr_ew#_ftn82>.
Głowa Stanisław SI, Bieda Ignacy SI (ed.), 1988, Breviarium Fidei, Poznań.
Grabska Stanisława, 1998, Polska – moja ojczyzna, Ethos, 11, 4, pp. 261–266.
Granat Wincenty, 1960, Chrystus Odkupiciel i Kościół – Jego Mistyczne Ciało, Lublin.
Guillet Jaques, 2000, Jezus w wierze pierwszych uczniów, WAM, Kraków.
Hryniewicz Wacław OMI, 2006, Teraz trwa nadzieja, Verbinum, Warszawa.
Ireneusz bp św., Traktat Przeciw herezjom. Przyjaźń z Bogiem, księga 4, 13,4-14,1, en: Liturgia Godzin, 1988, Pallottinum, vol. II, pp. 65–66.
Juan Pablo II, 1984, Exhortación apostólica “Reconciliatio et paenitentia” (2.12.1984), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 1991, Encíclica “Redemptoris missio” (7.12.1990), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 1995, Encíclica “Evangelium vitae” (25.03.1995), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2000, Carta apostólica “Salvifici doloris” (11.02.1984), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2003a, Encíclica „Ecclesia de Eucharistia” (17.04.2003), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2003b, Exhortación apostólica “Ecclesia in Europa” (28.06.2003), Libreria Editrice Vaticana.
Catecismo de la Iglesia Católica, 1992, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.06.2020, <http://www.vatican.va/archive/catechism_sp/index_sp.html>.
Keller Szczepan (ed.), 1871, Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Komis Księgarni Jana Nepomucena Romana, Pelplin.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, 2003, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, Pallotinum, Poznań.
Krakowiak Czesław, 2003, Idee przewodnie Wstępu do Dyrektorium o pobożności ludowej, en: Władysław Nowak (ed.), Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, p. 11–24.
Kraus Georg, 1999, Nauka o łasce – zbawienie jako łaska, Wiesław Szymona OP (ed.), Podręcznik Teologii dogmatycznej, vol. IX, Wolfgang Beinert (ed.), Wydawnictwo M, Kraków.
Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, vol. IV, Okres Zwykły, Tygodnie XVIII––XXXIV, Pallottinum 1988.
Majdan Mira, 2010a, Św. Juda Tadeusz: Apostoł Jezusa Chrystusa, en: Św. Juda Tadeusz [online], acceso: 27.02.2010, <http://judatadeusz.blogspot.com/2010/11/sw-juda-tadeusz-aposto-jezusa-chrystusa.html>.
Majdan Mira, 2010b, Św. Juda Tadeusz: Męczennik za wiarę, en: Św. Juda Tadeusz [online], acceso: 28.02.2010, <http://judatadeusz.blogspot.com/2010/11/sw-juda-tadeusz-meczennik-za- wiare-9.html>.
Mszał rzymski dla diecezji polskich, 1a edición, Pallottinum, Poznań 1986.
Nowak Władysław (ed.), 2003, Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Nowak Władysław (ed.), 2004, Misterium Eucharystii. Teologia – liturgia – ekumenizm.
Encyklika Jana Pawła II Eccelesia de Eucharistia, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Officium Divinum ex Decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, 1977, Liturgia horarum iuxta ritum romanum, vol. IV, Tempus per annum, Hebdomadæ XVIII–XXXIV, editio typica, Libreria Editrice Vaticana.
Parafia pw. Św. Judy Tadeusza – Rzeszów, 2019, Modlitwy do świętego Judy Tadeusza, en: Parafia św. Judy Tadeusza – Rzeszów [online], acceso: 2.11.2019, <http://judatadeusz.rzeszow.pl/?page_id=121>.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna (ed.), 2017, Święci w wierze, tradycji, literaturze i sztuce. Inspiracje do badań hagiologicznych, Wydawca: SQL, WT UWM, Olsztyn.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna, 2019a, Warmińska hagiologia (2010–2018), Studia Elbląskie, 20, pp. 288–230.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna, 2019b, Hagiologia „aspektowa” jako perspektywa integracji badań teologicznych i nieteologicznych, Studia Warmińskie, 56, pp. 249–264.
Pié-Ninot Salvador, 2002, Wprowadzenie do eklezjologii, tłum. Tadeusz Kukułka, WAM, Kraków. Prokop kapucyn ojciec, 1882, Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dni roku z przydaniem do każdego pożytku duchowego..., Warszawa, 3a edición, vol. 1, przedruk 2019, Wydawnictwo 3DOM, Częstochowa.
Rahner Karl, Vorgrimler Herbert, 1987. Mały słownik teologiczny, tłum. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek, Warszawa.
Ratzinger Joseph, 1984, Eschatologia – śmierć i życie wieczne, tłum. Marek Węcławski, Poznań.
Rączkowski Feliks (ed.), 1988, Śpiewajmy Bogu. Śpiewnik parafialny, PAX, Warszawa.
Rondomańska Zenona, 2019, Tadeusz Juda – apostoł nieośpiewany, discurso, en: Święty Juda w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawnej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna. IX Ogólnopolskie Interdyscyplinarne Seminarium Hagiologiczne, WT UWM Olsztyn.
Ropiak Sławomir, 2000, Pieśni o Świętych oraz rozmaite i przygodne w polskich warmińskich śpiewnikach drukowanych w latach 1858–1924, Studia Warmińskie, 47, 2, pp. 347–370.
Ropiak Sławomir, 2003, Cześć świętych w pobożności ludowej na przykładzie pieśni ze zbiorów warmińskich, en: Władysław Nowak (ed.), Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, pp. 222–239.
Ropiak Sławomir, 2004, Pobożność ludowa a religijność ludowa, Ełckie Studia Teologiczne, 5, pp. 89–99.
Ropiak Sławomir, 2011, „Homo amatus et amans” w teologii śpiewanej po Soborze Watykańskim II w Kościele rzymskokatolickim w Polsce, Olsztyn.
Rusecki Marian, 1996, Cud w chrześcijaństwie, KUL, Lublin.
Siedlecki Jan, 1987, Śpiewnik Kościelny, 39a edición, Kraków.
Siedlecki Jan, 2011, Śpiewnik Kościelny, 40a edición, (poprawione), Kraków 2011.
Słownik polski [online], 2020, acceso: 23.06.2020, <https://pl.glosbe.com/pl/pl>.
Vorgrimler Herbert, 2005, Nowy leksykon teologii. Wiara – objawienie – dogmat, Tadeusz
Mieszkowski, Paweł Pachciarek (ed.), Verbinum, Warszawa.
Wesoły Waldemar, 2007, Sytuacja religijno-moralna w krajach Unii Europejskiej, en: Edward
Wiszowaty (ed.), Pro animarum salute. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesiątych urodzin Księdza Profesora Tadeusza Rogalewskiego, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, pp. 239–262.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1885, 3a edición, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1900, 4a edición con oraciones, Drukarnia La figura de Judas Tadeo en cantos religiosos seleccionados en idioma Polaco
Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Benedicto XVI, 2006, Discurso de su santidad Benedicto XVI a los participantes de la Conferencia Internacional sobre la ocasión del 40 aniversario del Decreto conciliar ”Ad Gentes”
(11.03.2006), Acta Apostilicae Sedis, 98, p. 337.
Benedicto XVI, 2007, Enciclica „Spe salvi” (30.11.2007), Libreria Editrice Vaticana.
Benedicto XVI, 2010, Exhortación apostólica “Verbum Domini” (30.09.2010), Libreria Editrice Vaticana.
Buxakowski Jerzy, 2001, Wieczność i człowiek. Eschatologia. Teologia prawd wiary, vol. 8, Bernardinum, Pelplin.
Concilio Vaticano II, 1963, Constitución sobre la santa liturgia „Sacrosanctum concilium”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020 <http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19631204_sacrosanctum-concilium_sp.html>.
Concilio Vaticano II, 1964, Constitución dogmática sobre la Iglesia „Lumen Gentium”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19641121_lumen-gentium_sp.html>.
Concilio Vaticano II, 1965, Constitución pastoral sobre la Iglesia en el mundo actual “Gaudium et spes”, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/archive/hist_La figura de Judas Tadeo en cantos religiosos seleccionados en idioma Polacocouncils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19651207_gaudium-et-spes_sp.html>.
Congregación para el Culto Divino y la Disciplina de los Sacramentos, 2002, Directorio sobre la piedad popular y la litudgia. Principios y orientaciones, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.03.2020, <http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/ccdds//documents/rc_con_ ccdds_doc_20020513_vers-direttorio_sp.html>.
Czupryński Wojsław, 2019, Wychowanie w rodzinie w zderzeniu z ideologią gender, Studia Ełckie, 21, 4, pp. 455–469.
Denzinger Heinrich, Schönmetzer Adolf, 1963, Enchiridion Symbolorum, Friburgi/Br.
Figura Marek, 1993, Nowa ewangelizacja jako centralne zadanie Kościoła, en: Lucjan Balter (ed.), Nowa ewangelizacja, Pallottinum, Poznań, pp. 7–18.
Finkenzeller Josef, 1995, Eschatologia, Podręcznik teologii dogmatycznej, vol. XI, Wolfgang Beinert (ed.), Wydawnictwo M, Kraków.
Francisco, 2013, Exhortación apostólica “Evangelii gaudium” (24.11.2013), Libreria Editrice Vaticana. Francisco, 2020, Exhortación apostólica “Querida Amazonia”, (2.02.2020), en: La Santa Sede [online], acceso: 12.02.2020, <http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/apost_exhortations/ documents/ papa-francesco_esortazione-ap_20200202_queridamazonia.html?fbclid=IwAR2 QaUyDDbm2Ip644S4ZAtfqDBgbBqfFjNOqDAR9MurW4pmnBS5XzuFr_ew#_ftn82>.
Głowa Stanisław SI, Bieda Ignacy SI (ed.), 1988, Breviarium Fidei, Poznań.
Grabska Stanisława, 1998, Polska – moja ojczyzna, Ethos, 11, 4, pp. 261–266.
Granat Wincenty, 1960, Chrystus Odkupiciel i Kościół – Jego Mistyczne Ciało, Lublin.
Guillet Jaques, 2000, Jezus w wierze pierwszych uczniów, WAM, Kraków.
Hryniewicz Wacław OMI, 2006, Teraz trwa nadzieja, Verbinum, Warszawa.
Ireneusz bp św., Traktat Przeciw herezjom. Przyjaźń z Bogiem, księga 4, 13,4-14,1, en: Liturgia Godzin, 1988, Pallottinum, vol. II, pp. 65–66.
Juan Pablo II, 1984, Exhortación apostólica “Reconciliatio et paenitentia” (2.12.1984), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 1991, Encíclica “Redemptoris missio” (7.12.1990), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 1995, Encíclica “Evangelium vitae” (25.03.1995), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2000, Carta apostólica “Salvifici doloris” (11.02.1984), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2003a, Encíclica „Ecclesia de Eucharistia” (17.04.2003), Libreria Editrice Vaticana.
Juan Pablo II, 2003b, Exhortación apostólica “Ecclesia in Europa” (28.06.2003), Libreria Editrice Vaticana.
Catecismo de la Iglesia Católica, 1992, en: La Santa Sede [online], acceso: 23.06.2020, <http://www.vatican.va/archive/catechism_sp/index_sp.html>.
Keller Szczepan (ed.), 1871, Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Komis Księgarni Jana Nepomucena Romana, Pelplin.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, 2003, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, Pallotinum, Poznań.
Krakowiak Czesław, 2003, Idee przewodnie Wstępu do Dyrektorium o pobożności ludowej, en: Władysław Nowak (ed.), Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, p. 11–24.
Kraus Georg, 1999, Nauka o łasce – zbawienie jako łaska, Wiesław Szymona OP (ed.), Podręcznik Teologii dogmatycznej, vol. IX, Wolfgang Beinert (ed.), Wydawnictwo M, Kraków.
Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, vol. IV, Okres Zwykły, Tygodnie XVIII––XXXIV, Pallottinum 1988.
Majdan Mira, 2010a, Św. Juda Tadeusz: Apostoł Jezusa Chrystusa, en: Św. Juda Tadeusz [online], acceso: 27.02.2010, <http://judatadeusz.blogspot.com/2010/11/sw-juda-tadeusz-aposto-jezusa-chrystusa.html>.
Majdan Mira, 2010b, Św. Juda Tadeusz: Męczennik za wiarę, en: Św. Juda Tadeusz [online], acceso: 28.02.2010, <http://judatadeusz.blogspot.com/2010/11/sw-juda-tadeusz-meczennik-za- wiare-9.html>.
Mszał rzymski dla diecezji polskich, 1a edición, Pallottinum, Poznań 1986.
Nowak Władysław (ed.), 2003, Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Nowak Władysław (ed.), 2004, Misterium Eucharystii. Teologia – liturgia – ekumenizm.
Encyklika Jana Pawła II Eccelesia de Eucharistia, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Officium Divinum ex Decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum, 1977, Liturgia horarum iuxta ritum romanum, vol. IV, Tempus per annum, Hebdomadæ XVIII–XXXIV, editio typica, Libreria Editrice Vaticana.
Parafia pw. Św. Judy Tadeusza – Rzeszów, 2019, Modlitwy do świętego Judy Tadeusza, en: Parafia św. Judy Tadeusza – Rzeszów [online], acceso: 2.11.2019, <http://judatadeusz.rzeszow.pl/?page_id=121>.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna (ed.), 2017, Święci w wierze, tradycji, literaturze i sztuce. Inspiracje do badań hagiologicznych, Wydawca: SQL, WT UWM, Olsztyn.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna, 2019a, Warmińska hagiologia (2010–2018), Studia Elbląskie, 20, pp. 288–230.
Parzych-Blakiewicz Katarzyna, 2019b, Hagiologia „aspektowa” jako perspektywa integracji badań teologicznych i nieteologicznych, Studia Warmińskie, 56, pp. 249–264.
Pié-Ninot Salvador, 2002, Wprowadzenie do eklezjologii, tłum. Tadeusz Kukułka, WAM, Kraków. Prokop kapucyn ojciec, 1882, Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dni roku z przydaniem do każdego pożytku duchowego..., Warszawa, 3a edición, vol. 1, przedruk 2019, Wydawnictwo 3DOM, Częstochowa.
Rahner Karl, Vorgrimler Herbert, 1987. Mały słownik teologiczny, tłum. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek, Warszawa.
Ratzinger Joseph, 1984, Eschatologia – śmierć i życie wieczne, tłum. Marek Węcławski, Poznań.
Rączkowski Feliks (ed.), 1988, Śpiewajmy Bogu. Śpiewnik parafialny, PAX, Warszawa.
Rondomańska Zenona, 2019, Tadeusz Juda – apostoł nieośpiewany, discurso, en: Święty Juda w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawnej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna. IX Ogólnopolskie Interdyscyplinarne Seminarium Hagiologiczne, WT UWM Olsztyn.
Ropiak Sławomir, 2000, Pieśni o Świętych oraz rozmaite i przygodne w polskich warmińskich śpiewnikach drukowanych w latach 1858–1924, Studia Warmińskie, 47, 2, pp. 347–370.
Ropiak Sławomir, 2003, Cześć świętych w pobożności ludowej na przykładzie pieśni ze zbiorów warmińskich, en: Władysław Nowak (ed.), Liturgia i pobożność ludowa, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, pp. 222–239.
Ropiak Sławomir, 2004, Pobożność ludowa a religijność ludowa, Ełckie Studia Teologiczne, 5, pp. 89–99.
Ropiak Sławomir, 2011, „Homo amatus et amans” w teologii śpiewanej po Soborze Watykańskim II w Kościele rzymskokatolickim w Polsce, Olsztyn.
Rusecki Marian, 1996, Cud w chrześcijaństwie, KUL, Lublin.
Siedlecki Jan, 1987, Śpiewnik Kościelny, 39a edición, Kraków.
Siedlecki Jan, 2011, Śpiewnik Kościelny, 40a edición, (poprawione), Kraków 2011.
Słownik polski [online], 2020, acceso: 23.06.2020, <https://pl.glosbe.com/pl/pl>.
Vorgrimler Herbert, 2005, Nowy leksykon teologii. Wiara – objawienie – dogmat, Tadeusz
Mieszkowski, Paweł Pachciarek (ed.), Verbinum, Warszawa.
Wesoły Waldemar, 2007, Sytuacja religijno-moralna w krajach Unii Europejskiej, en: Edward
Wiszowaty (ed.), Pro animarum salute. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesiątych urodzin Księdza Profesora Tadeusza Rogalewskiego, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, pp. 239–262.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1885, 3a edición, Drukarnia Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Zbiór pieśni nabożnych dla wygody pobożnych katolików, 1900, 4a edición con oraciones, Drukarnia La figura de Judas Tadeo en cantos religiosos seleccionados en idioma Polaco
Warmińska J.A. Wichert, Brunsberga.
Ropiak, S. (2020). LA FIGURA DE JUDAS TADEO EN CANTOS RELIGIOSOS SELECCIONADOS EN IDIOMA POLACO. Forum Teologiczne, (21), 169–186. https://doi.org/10.31648/ft.6094
Sławomir Ropiak
