SACRAMENT OF EUCHARIST ACCORDING TO EXPOSITIO SYMBOLI APOSTOLORUM BY JOHANNES MARIENWERDER
Marek Karczewski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWMAbstrakt
Podstawowym źródłem badań jest główne dzieło Jana z Kwidzyna (1342–1417) Expositio Symboli Apostolorum (1399/1401). Temat Eucharystii jest interesujący z dwóch przyczyn. Po pierwsze, koniec XIV w. to czas, gdy wierni przejawiają różne postawy wobec tego sakramentu: pojawiają się liczne postulaty, aby pogłębiać pobożność eucharystyczną i jednocześnie wykształcają się postawy negujące realną obecność Chrystusa w Eucharystii. Po drugie: omówienie poglądów Jana z Kwidzyna dotyczących Eucharystii zawartych w Expositio może stanowić uzupełnienie opracowań dotyczących pobożności eucharystycznej bł. Doroty z Mątów. W artykule poruszono kilka zagadnień. W punkcie pierwszym zaprezentowano stan debaty na temat Eucharystii w środowisku praskim w II połowie XIV w. Pojawiały się tu postulaty częstej komunii św. W tym czasie istniały w Pradze prądy negujące katolicką naukę o Eucharystii. W punkcie drugim opracowania omówiono teologię Sakramentu Eucharystii zawartą w Expositio. Można ją określić jako formę apologii katolickiej nauki o Eucharystii. Ponadto, w Prologu do dzieła Jan z Kwidzyna zawarł wiele krótkich wskazówek praktycznych dotyczących głównie sprawowania mszy św. Należy wyrazić nadzieję, że treści zawarte w opracowaniu będą przydatne zarówno teologom, jak i innym badaczom zajmującym się środowiskiem literackim późnośredniowiecznej Pomezanii, ale także epoką przedhusycką.
Słowa kluczowe:
Johannes Marienwerder, Expositio Symboli Apostolorum, Sacrament of Eucharist, medieval sacramentologyBibliografia
Jan z Kwidzyna, 2023, Wykład Symbolu Apostolskiego Expositio Symboli Apostolorum, Latin-Polish version, translation in Polish language – Julian Wojtkowski; transliteration of original manuscripts – Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski; scientific notes – Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski, Marek Karczewski, Katarzyna Parzych-Blakiewicz, Maria Piechocka- -Kłos, Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn. Google Scholar
Borzyszkowski Marian, 1968, Problematyka filozoficzna i teologiczna w twórczości Jana z Kwidzyna (1343–1417) (cz. 1), Studia Warmińskie, vol. 5, p. 111–199. Google Scholar
Borzyszkowski Marian, 1969, Problematyka filozoficzna i teologiczna w twórczości Jana z Kwidzyna (1343–1417) (cz. 2), Studia Warmińskie, vol. 6, p. 85–171. Google Scholar
Borzyszkowski Marian, 1974, Jana z Kwidzyna Prolog do Expositio Symboli Apostolorum, Textus et Studia in historiam theologiae in Polonia excultae spectantia, II, 2, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa, p. 9–61. Google Scholar
Brandauer Christine, 2008, Die Artikel des heiligen christlichen Glaubens’ in der Übersetzung des Jakob Lantzenperger (1432). Edition, Glossar und Untersuchungen, Diss. University of Innsbruck, Innsbruck. Google Scholar
Bylina Stanisław, 1984, Nowa dewocja, postawy wiernych i kult maryjny w Europie środkowej późnego średniowiecza, Studia Claromontana, vol. 5, p. 110–126. Google Scholar
Bylina Stanisław, 2001, Nurty odnowy wewnętrznej a problem częstej komunii w Europie Środkowej w XIV–XV wieku, in: Dariusz Zydorek (ed.), Scriptura custos memoriae. Księga pamiątkowa ofiarowana Brygidzie Kürbis, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, p. 91–102. Google Scholar
Čornej Petr, 2016, Homo politicus, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 82–103. Google Scholar
Dygo Marian, 2023, Mulier fortis. Studia nad Prologiem w Vita Dorotheae Montoviensis Jana z Kwidzyna, Wydawnictwo DiG, Warszawa. Google Scholar
Erklärung der zwölf Artikel des christlichen Glaubens, 1485, Dinckmut Karl (ed.), Ulm. Google Scholar
Gajewski Wojciech, 2016, Postulaty reformy Kościoła: Waldo-Wiklef – Jan Milíč z Kroměříža – Matěj z Janova, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 33–70. Google Scholar
Glauert Mario, 2003, Das Domkapitel von Pomesanien, Prussia Sacra 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń. Google Scholar
Górka Leonard, 2019, Mistrz Jan Hus – słowiański prekursor Reformacji. Spór o prawdę?, Nurt SVD, no. 1, p. 191–205. Google Scholar
Hintz Marcin, 2016, Jan Hus i Marcin Luter – kontynuacje i teologiczne uzupełnienia, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 184–194. Google Scholar
Iwańczak Wojciech, 2016, Jan Hus na soborze w Konstancji, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 113–121. Google Scholar
Kaczmarek Lech, 1969, Nauka Jana Wiklefa o tropicznej obecności Chrystusa Pana w Eucha-rystii, Studia Theologica Varsaviensia, vol. 7/1, p. 55–89. Google Scholar
Karczewski Marek, 2021a, Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań na średniowieczną teologią i egzegezą biblijną, Studia Elbląskie, vol. 22, p. 329–346. Google Scholar
Karczewski Marek, 2021b, Pismo Święte i odwieczne Słowo Boga w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Biblica et Patristica Thoruniensia, vol. 14, no. 3, p. 287–304.
Crossref
Google Scholar
Karczewski Marek, 2022a, Biblical Sources of Ecclesiology in Expositio Symboli Apostolorum by Johannes Marienwerder, Studia Warmińskie, vol. 59, p. 241–260.
Crossref
Google Scholar
Karczewski Marek, 2022b, Jedność Kościoła w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Studia Elbląskie, vol. 23, p. 173–186. Google Scholar
Kowalczyk Marta, 2014, Charakterystyka doświadczeń mistycznych bł. Doroty z Mątów na podstawie historycznych źródeł autorstwa Mistrza Jana z Kwidzyna, Studia Warmińskie, vol. 51, p. 95–107.
Crossref
Google Scholar
Kowalczyk Marta, 2018, Bł. Dorota z Mątów, Flos Carmeli, Poznań. Google Scholar
Krzyżaniakowa Jadwiga, 1995, Zmierzch średniowiecznej i narodziny nowożytnej Europy, in: Franciszek Mincer (ed.), Polska a świat zachodni na przełomie średniowiecza i nowożytności, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra Google Scholar
Krzyżaniakowa Jadwiga, Henryk Totting z Oyty i jego prascy uczniowie, Roczniki Historyczne, vol. 61, p. 87–109. Google Scholar
Mossman Stephen, 2010, Dorothea von Montau and the Masters of Prague, Oxford German Studies, vol. 9/2, s. 106–123.
Crossref
Google Scholar
Müller Urlich, 2008, Dorothea von Montau: historische Gestalt und dichterische Gestaltung in Günter Grass „Der Butt“, in: Jarosław Wenta, Siegelinde Hartmann, Gisela Vollmann- -Profe (eds.), Mittelalterliche Kultur und Literatur im Deutschordensstaat in Preussen: Leben und Nachleben, Sacra Bella Septentrionalna 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 599–613. Google Scholar
Nodl Martin, 2016, Jan Hus a pražská univerzita, in Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 71–81. Google Scholar
Nowakowski Paweł F., 2016, Cechy husyckich polemik religijnych. Zarys zagadnienia, Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, vol. 24, p. 35–44.
Crossref
Google Scholar
Paner Anna, 2002, Jan Hus, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków. Google Scholar
Paner Anna, 2016, Kryzys ideologiczny i polityczny w dobie panowania Wacława IV Luksemburskiego, in: Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 13–32. Google Scholar
Parcheniak Małgorzata, 2021, Zmagania błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich z oficja-łem pomorskim diecezji włocławskiej Henrykiem z Kamienia, Studia Włocławskie, vol. 23, p. 495–510.
Crossref
Google Scholar
Paschovsky Alexander, 1979, Quellen zur böhmischen Inquisition im 14. Jahrhundert, Böhlau, Weimar. Google Scholar
Piasecki Piotr, 2008, Droga do zjednoczenia mistycznego z Bogiem u bł. Jana Taulera, Studia Theologica Varasaviensia, vol. 46/2, p. 243–261 Google Scholar
Pietras Henryk, 1997, Geneza Symbolu Apostolskiego, in: Ryszard Knapiński (ed.), Symbol apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła do Soboru Trydenckiego, Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, p. 63–76. Google Scholar
Rozynkowski Waldemar, 2020, Kult eucharystyczny w Zakonie Krzyżackim, in: Justyna Liguz (ed.), Studia z dziejów diecezji pomezańskiej w 775 rocznicę jej utworzenia, Bernardinum, Pelpin, p. 119–136. Google Scholar
Starowieyski Marek, 1997, Legenda o powstaniu Symbolu Apostolskiego, in: Ryszard Knapiński (ed.), Symbol apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła do Soboru Trydenckiego, Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, p. 51–62. Google Scholar
Tourn Giorgio, 2003, I valdesi: identità e storia, Claudiana, Torino. Google Scholar
Wiśniewski Jan, 1998, Średniowieczne synody pomezańskie. Dekanat Sztum (1601–1821), Bernardium, Elblag. Google Scholar
Wojtkowski Julian, 2015, Piotr Lombard. Cztery Księgi Sentencji, vol. 2, Archidiecezja Wamińska, Olsztyn. Google Scholar
Wojtkowski Julian, Borzyszkowski Marian, Karczewski Marek, Parzych-Blakiewicz Katarzyna, Piechocka-Kłos Maria (eds.), 2023, Jan z Kwidzyna. Wykład Symbolu Apostolskiego Expositio Symboli Apostolorum. Translation Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn. Google Scholar
Zawadzki Wojciech, 2021, Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do roku 1945, Studia Elbląskie, vol. 22, p. 21–32. Google Scholar
Żurek Antoni, 2017, Symbol wiary jako przedmiot Disciplina Arcani w Kościele starożytnym, Vox Patrum, vol. 67, p. 789–800.
Crossref
Google Scholar
Albertus Magnus (1193/1205–1280), Compendium theologicae Veritatis [online], access: 15.01.2023, . Google Scholar
Decretum Gratiani (1140), in: Münchener Digitalisierungs Zentrum – Digitale Bibliothek [online], access: 15.01.2023, . Google Scholar
Joannes Duns Scotus (1266-1308), Quaestiones in quartum librum Sententiarum, in: Heidelberg historic literature – digitized [online], access: 15.01.2023, . Google Scholar
Theodorus Cantuariensis Archiepiscopus (602–709), Poenitentiale, in: Documenta Catholica Omnia [online], access: 15.01.2023, . Google Scholar
Thomas Aquinas (1224/1225-1274), Summa Theologica, part III, in: Aquinas 101. The Thomistic Institute [online], access: . Google Scholar
Thomas Aquinas (1224/1225–1274), Scriptum super Sententiarum, in: Corpus Thomisticum [online], access: 15.01.2023, . Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.