SACRAMENT OF EUCHARIST ACCORDING TO EXPOSITIO SYMBOLI APOSTOLORUM BY JOHANNES MARIENWERDER

Marek Karczewski

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM


Abstrakt

Podstawowym źródłem badań jest główne dzieło Jana z Kwidzyna (1342–1417) Expositio Symboli Apostolorum (1399/1401). Temat Eucharystii jest interesujący z dwóch przyczyn. Po pierwsze, koniec XIV w. to czas, gdy wierni przejawiają różne postawy wobec tego sakramentu: pojawiają się liczne postulaty, aby pogłębiać pobożność eucharystyczną i jednocześnie wykształcają się postawy negujące realną obecność Chrystusa w Eucharystii. Po drugie: omówienie poglądów Jana z Kwidzyna dotyczących Eucharystii zawartych w Expositio może stanowić uzupełnienie opracowań dotyczących pobożności eucharystycznej bł. Doroty z Mątów. W artykule poruszono kilka zagadnień. W punkcie pierwszym zaprezentowano stan debaty na temat Eucharystii w środowisku praskim w II połowie XIV w. Pojawiały się tu postulaty częstej komunii św. W tym czasie istniały w Pradze prądy negujące katolicką naukę o Eucharystii. W punkcie drugim opracowania omówiono teologię Sakramentu Eucharystii zawartą w Expositio. Można ją określić jako formę apologii katolickiej nauki o Eucharystii. Ponadto, w Prologu do dzieła Jan z Kwidzyna zawarł wiele krótkich wskazówek praktycznych dotyczących głównie sprawowania mszy św. Należy wyrazić nadzieję, że treści zawarte w opracowaniu będą przydatne zarówno teologom, jak i innym badaczom zajmującym się środowiskiem literackim późnośredniowiecznej Pomezanii, ale także epoką przedhusycką.


Słowa kluczowe:

Johannes Marienwerder, Expositio Symboli Apostolorum, Sacrament of Eucharist, medieval sacramentology


Jan z Kwidzyna, 2023, Wykład Symbolu Apostolskiego Expositio Symboli Apostolorum, Latin-Polish version, translation in Polish language – Julian Wojtkowski; transliteration of original manuscripts – Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski; scientific notes – Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski, Marek Karczewski, Katarzyna Parzych-Blakiewicz, Maria Piechocka- -Kłos, Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn.   Google Scholar

Borzyszkowski Marian, 1968, Problematyka filozoficzna i teologiczna w twórczości Jana z Kwidzyna (1343–1417) (cz. 1), Studia Warmińskie, vol. 5, p. 111–199.   Google Scholar

Borzyszkowski Marian, 1969, Problematyka filozoficzna i teologiczna w twórczości Jana z Kwidzyna (1343–1417) (cz. 2), Studia Warmińskie, vol. 6, p. 85–171.   Google Scholar

Borzyszkowski Marian, 1974, Jana z Kwidzyna Prolog do Expositio Symboli Apostolorum, Textus et Studia in historiam theologiae in Polonia excultae spectantia, II, 2, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa, p. 9–61.   Google Scholar

Brandauer Christine, 2008, Die Artikel des heiligen christlichen Glaubens’ in der Übersetzung des Jakob Lantzenperger (1432). Edition, Glossar und Untersuchungen, Diss. University of Innsbruck, Innsbruck.   Google Scholar

Bylina Stanisław, 1984, Nowa dewocja, postawy wiernych i kult maryjny w Europie środkowej późnego średniowiecza, Studia Claromontana, vol. 5, p. 110–126.   Google Scholar

Bylina Stanisław, 2001, Nurty odnowy wewnętrznej a problem częstej komunii w Europie Środkowej w XIV–XV wieku, in: Dariusz Zydorek (ed.), Scriptura custos memoriae. Księga pamiątkowa ofiarowana Brygidzie Kürbis, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, p. 91–102.   Google Scholar

Čornej Petr, 2016, Homo politicus, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 82–103.   Google Scholar

Dygo Marian, 2023, Mulier fortis. Studia nad Prologiem w Vita Dorotheae Montoviensis Jana z Kwidzyna, Wydawnictwo DiG, Warszawa.   Google Scholar

Erklärung der zwölf Artikel des christlichen Glaubens, 1485, Dinckmut Karl (ed.), Ulm.   Google Scholar

Gajewski Wojciech, 2016, Postulaty reformy Kościoła: Waldo-Wiklef – Jan Milíč z Kroměříža – Matěj z Janova, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 33–70.   Google Scholar

Glauert Mario, 2003, Das Domkapitel von Pomesanien, Prussia Sacra 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.   Google Scholar

Górka Leonard, 2019, Mistrz Jan Hus – słowiański prekursor Reformacji. Spór o prawdę?, Nurt SVD, no. 1, p. 191–205.   Google Scholar

Hintz Marcin, 2016, Jan Hus i Marcin Luter – kontynuacje i teologiczne uzupełnienia, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 184–194.   Google Scholar

Iwańczak Wojciech, 2016, Jan Hus na soborze w Konstancji, in: Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 113–121.   Google Scholar

Kaczmarek Lech, 1969, Nauka Jana Wiklefa o tropicznej obecności Chrystusa Pana w Eucha-rystii, Studia Theologica Varsaviensia, vol. 7/1, p. 55–89.   Google Scholar

Karczewski Marek, 2021a, Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań na średniowieczną teologią i egzegezą biblijną, Studia Elbląskie, vol. 22, p. 329–346.   Google Scholar

Karczewski Marek, 2021b, Pismo Święte i odwieczne Słowo Boga w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Biblica et Patristica Thoruniensia, vol. 14, no. 3, p. 287–304.
Crossref   Google Scholar

Karczewski Marek, 2022a, Biblical Sources of Ecclesiology in Expositio Symboli Apostolorum by Johannes Marienwerder, Studia Warmińskie, vol. 59, p. 241–260.
Crossref   Google Scholar

Karczewski Marek, 2022b, Jedność Kościoła w Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna, Studia Elbląskie, vol. 23, p. 173–186.   Google Scholar

Kowalczyk Marta, 2014, Charakterystyka doświadczeń mistycznych bł. Doroty z Mątów na podstawie historycznych źródeł autorstwa Mistrza Jana z Kwidzyna, Studia Warmińskie, vol. 51, p. 95–107.
Crossref   Google Scholar

Kowalczyk Marta, 2018, Bł. Dorota z Mątów, Flos Carmeli, Poznań.   Google Scholar

Krzyżaniakowa Jadwiga, 1995, Zmierzch średniowiecznej i narodziny nowożytnej Europy, in: Franciszek Mincer (ed.), Polska a świat zachodni na przełomie średniowiecza i nowożytności, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra   Google Scholar

Krzyżaniakowa Jadwiga, Henryk Totting z Oyty i jego prascy uczniowie, Roczniki Historyczne, vol. 61, p. 87–109.   Google Scholar

Mossman Stephen, 2010, Dorothea von Montau and the Masters of Prague, Oxford German Studies, vol. 9/2, s. 106–123.
Crossref   Google Scholar

Müller Urlich, 2008, Dorothea von Montau: historische Gestalt und dichterische Gestaltung in Günter Grass „Der Butt“, in: Jarosław Wenta, Siegelinde Hartmann, Gisela Vollmann- -Profe (eds.), Mittelalterliche Kultur und Literatur im Deutschordensstaat in Preussen: Leben und Nachleben, Sacra Bella Septentrionalna 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 599–613.   Google Scholar

Nodl Martin, 2016, Jan Hus a pražská univerzita, in Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 71–81.   Google Scholar

Nowakowski Paweł F., 2016, Cechy husyckich polemik religijnych. Zarys zagadnienia, Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, vol. 24, p. 35–44.
Crossref   Google Scholar

Paner Anna, 2002, Jan Hus, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków.   Google Scholar

Paner Anna, 2016, Kryzys ideologiczny i polityczny w dobie panowania Wacława IV Luksemburskiego, in: Anna Paner, Marcin Hinz (eds.), Jan Hus: życie i dzieło w 600. rocznicę śmierci, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, p. 13–32.   Google Scholar

Parcheniak Małgorzata, 2021, Zmagania błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich z oficja-łem pomorskim diecezji włocławskiej Henrykiem z Kamienia, Studia Włocławskie, vol. 23, p. 495–510.
Crossref   Google Scholar

Paschovsky Alexander, 1979, Quellen zur böhmischen Inquisition im 14. Jahrhundert, Böhlau, Weimar.   Google Scholar

Piasecki Piotr, 2008, Droga do zjednoczenia mistycznego z Bogiem u bł. Jana Taulera, Studia Theologica Varasaviensia, vol. 46/2, p. 243–261   Google Scholar

Pietras Henryk, 1997, Geneza Symbolu Apostolskiego, in: Ryszard Knapiński (ed.), Symbol apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła do Soboru Trydenckiego, Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, p. 63–76.   Google Scholar

Rozynkowski Waldemar, 2020, Kult eucharystyczny w Zakonie Krzyżackim, in: Justyna Liguz (ed.), Studia z dziejów diecezji pomezańskiej w 775 rocznicę jej utworzenia, Bernardinum, Pelpin, p. 119–136.   Google Scholar

Starowieyski Marek, 1997, Legenda o powstaniu Symbolu Apostolskiego, in: Ryszard Knapiński (ed.), Symbol apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła do Soboru Trydenckiego, Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, p. 51–62.   Google Scholar

Tourn Giorgio, 2003, I valdesi: identità e storia, Claudiana, Torino.   Google Scholar

Wiśniewski Jan, 1998, Średniowieczne synody pomezańskie. Dekanat Sztum (1601–1821), Bernardium, Elblag.   Google Scholar

Wojtkowski Julian, 2015, Piotr Lombard. Cztery Księgi Sentencji, vol. 2, Archidiecezja Wamińska, Olsztyn.   Google Scholar

Wojtkowski Julian, Borzyszkowski Marian, Karczewski Marek, Parzych-Blakiewicz Katarzyna, Piechocka-Kłos Maria (eds.), 2023, Jan z Kwidzyna. Wykład Symbolu Apostolskiego Expositio Symboli Apostolorum. Translation Julian Wojtkowski, Marian Borzyszkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.   Google Scholar

Zawadzki Wojciech, 2021, Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do roku 1945, Studia Elbląskie, vol. 22, p. 21–32.   Google Scholar

Żurek Antoni, 2017, Symbol wiary jako przedmiot Disciplina Arcani w Kościele starożytnym, Vox Patrum, vol. 67, p. 789–800.
Crossref   Google Scholar

Albertus Magnus (1193/1205–1280), Compendium theologicae Veritatis [online], access: 15.01.2023, .   Google Scholar

Decretum Gratiani (1140), in: Münchener Digitalisierungs Zentrum – Digitale Bibliothek [online], access: 15.01.2023, .   Google Scholar

Joannes Duns Scotus (1266-1308), Quaestiones in quartum librum Sententiarum, in: Heidelberg historic literature – digitized [online], access: 15.01.2023, .   Google Scholar

Theodorus Cantuariensis Archiepiscopus (602–709), Poenitentiale, in: Documenta Catholica Omnia [online], access: 15.01.2023, .   Google Scholar

Thomas Aquinas (1224/1225-1274), Summa Theologica, part III, in: Aquinas 101. The Thomistic Institute [online], access: .   Google Scholar

Thomas Aquinas (1224/1225–1274), Scriptum super Sententiarum, in: Corpus Thomisticum [online], access: 15.01.2023, .   Google Scholar


Opublikowane
2023-11-14

Cited By /
Share

Karczewski, M. (2023). SACRAMENT OF EUCHARIST ACCORDING TO EXPOSITIO SYMBOLI APOSTOLORUM BY JOHANNES MARIENWERDER. Forum Teologiczne, 24, 25–41. https://doi.org/10.31648/ft.9454

Marek Karczewski 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie UWM