ŚWIĘCI BRACIA Z SALONIK I ICH SPUŚCIZNA W SŁOWACKIEJ KULTURZE DUCHOWEJ: TRADYCJA, ADAPTACJA, RÓŻNORODNOŚĆ
Peter Žeňuch
Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie (Słowacja)https://orcid.org/0000-0002-5108-5425
Abstrakt
W artykule podjęto temat dotyczący spuścizny świętych Cyryla i Metodegow słowackiej kulturze duchowej. Wykazano wpływ dorobku życiowego Braci z Salonik na słowacką tradycję oraz na różnorodność i otwartość kulturową. W badaniach przyjęto założenie, że tłumaczenia Pisma Świętego na język narodowy uważa się za najistotniejszy przejaw dojrzałości i zaawansowania języka. W ten sposób najstarszy słowiański język literacki – starosłowiański – stał się tym, który w ówczesnym świecie zachodnim osiągnął poziom kulturowego języka Europy obok łaciny i greki. Autor zajął się zagadnieniami, które otwierają dyskurs naukowy nad przemianami i kontekstami tożsamości kulturowej w enklawie i diasporze na przykładzie Słowaków i Rusinów, stąd w artykule wykorzystano przykład słowackiego środowiska językowo-kulturowego, aby wyjaśnić kulturowei językowe zagadnienia relacji między wspólnotą a tożsamością językową w kontekście narodowym i szerszym słowiańskim. Różnorodność słowackiej konfesyjności zawiera w sobie ciągłość chrześcijańskiej myśli językowej Słowaków, a tym samym ciągłość dziedzictwa duchowego tradycji i kultury cyrylo-metodiańskiej. Wynika to z faktu, że przez wprowadzenie do praktyk kościelnych języka słowiańskiego, obok łaciny i greki, Słowianie i Słowacy łatwiej dostosowali się do mentalności kulturowej łacińsko- czy greckojęzycznych elit. Na kulturę Słowian miała wpływ także kultura bizantyjska. Bizantyńsko-słowiańska tradycja duchowa, literacka i liturgiczna pozostawała i nadal pozostaje w bliskim związku z zachodnią tradycją kulturową i konfesyjną.
Słowa kluczowe:
język, tożsamość, komunikacja, język prasłowiański, język starosłowiański, Wielkie MorawyBibliografia
Adam Miroslav OP, 2006, Interekleziálne vzťahy medzi kresťanmi latinského a byzantsko-slovanského obradu v bývalom Uhorsku počas vlády Arpádovcov (1000–1301), Teologický Časopis, t. 4, nr 2, s. 2–26. Google Scholar
Bagin Anton, 1993, Cyrilometodská tradícia u Slovákov, Slovac Academic Press, Bratislava. Google Scholar
Baník Anton Augustín, 2000, O dialektickej podstate slovenského konfesionalizmu. Matica slovenská, Martin. Google Scholar
Bărlieva Slavija, 2021, Kirilometodievski motivi v latinskata i grăckata knizhnina, Bălgarska akademija na naukite. Kirilo-metodievski nauchen centăr, Sofija. Google Scholar
Belyakova Jelena Vlad’imirovna, 2020, O n’ekotorykh osobennost’iakh rasprostran’en’ija kirill’icheskikh pamiatn’ikov cerkovnogo prava u slavian v rann’eje novoje vremia, Slavica Slovaca, t. 55, nr 1, s. 37–45. Google Scholar
Budniak Józef, 2014, Bracia Sołuńscy Cyryl i Metody w liturgii i modlitwie, w: Józef Budniak, Andrzej Kasperek (red.), Intelektualne i duchowe dziedzictwo Cyryla i Metodego. Historia i aktualność tradycji cyrylo-metodiańskiej, Studio NOA, Katowice, s. 13–28. Google Scholar
Doruľа Ján, 1977, Slováci v dejinách jazykových vzťahov, Veda, Bratislava. Google Scholar
Doruľа Ján, 2014, Predstavy slovenských vzdelancov o jazyku a etnickej identite Slovákov v období národného obrodenia, w: Doruľa Ján (red.), Historický význam a odkaz diela oso-bností slovenského národného obrodenia, Slavistický ústav Jána Stanislava SAV, Bratislava, s. 79–130. Google Scholar
Doruľа Ján, 2015, Slováci medzi starými susedmi. Môžu byť aj Slováci starí?, Slavistický ústav Jána Stanislava SAV – Slovenský komitét slavistov, Bratislava. Google Scholar
Górka Leonard, 1991, Trwałe wartość tradycji cyrylo-metodiańskiej. W 1100-lecie śmierci św. Metodego, w: Jan Sergiusz Gajek, Leonard Górka (red.), Cyryl i Metody. Apostołowie i nauczyciele Słowian, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin, s. 185–194. Google Scholar
Haraksim Ľudovít, 1957, Z dejín Ukrajincov na východnom Slovensku, Osveta, Martin. Google Scholar
Hurbanič Martin, 2009, História a mýtus: Avarský útok na Konštantínopol roku 626 v legendach, Filozofická fakulty Univerzity Komenského, Bratislava. Google Scholar
Hurbanič Martin, 2019, The Avar Siege of Constantinople in 626. History and Legend, Palgrave Macmillan, Cham.
Crossref
Google Scholar
Kačala Ján, Krajčovič Rudolf, 2011, Prehľad dejín spisovnej slovenčiny, Matica slovenská, Martin. Google Scholar
Kačala Ján, 2002, Slovenčina pri míľnikoch slovenských dejín, Univerzita sv. Cyrila a Metoda, Trnava. Google Scholar
Karabová Katarína, 2021, Vernakulárny charakter lexikografických súčastí po latinsky písaných diel slovenskej proveniencie v 18. storočí, Slavica Slovaca, t. 56, nr 2, s. 182–190; doi.org/10.31577/ SlavSlov.2021.2.3.
Crossref
Google Scholar
Kniezsa István, 1955, A magyar nyelv szláv jövevényszavai. I. kötet, 1.-2. rész. Akadémiai kiadó, Budapest 1955. Google Scholar
Korec kardinál, Ján Chryzostom, 2015, Tisíc rokov Slovenska s cirkvou, Lúč, Bratislava. Google Scholar
Lacko Michal, 2011, Svätí Cyril a Metod, wyd.7, Dobrá kniha, Trnava. Google Scholar
Lavrov Nʼikolaj Andrejevich, 1930, Trudy slavʼianskoj komisii. Tom I. Matʼerialy po istorii vozniknovenʼija drevnʼejshej slavʼianskoj pisʼmennostʼi, Izdatʼelʼstvo akademii nauk, Leningrad. Google Scholar
Pauliny Eugen, 1983, Dejiny spisovnej slovenčiny od začiatkov po súčasnosť, Slovenské pedagogické nakladateľstvo, Bratislava. Google Scholar
Sedlák Imrich, 2012, Východné Slovensko v letokruhoch národa, Matica slovenská, Martin. Google Scholar
Šašerina Svetlana, 2022, The value system reflected in the homiletic tradition of the 17th and 18th centuries, w: Peter Žeňuch, Svetlana Šašerina (red.), Crisis as an Opportunity for the Revival of Values, Ján Stanislav Institute of Slavistics of Slovak Academy of Sciences, Bratislava, s. 27–42; doi.org/10.31577/9788089489534-Saserina.
Crossref
Google Scholar
Šmálik Štefan, 1997, Boží ľud na cestách, Lúč, Bratislava. Google Scholar
Vragaš Štefan, 2013, Cyrilometodskédedičstvo v náboženskom, národnom a kultúrnom živote Slovákov, Lúč, Bratislava. Google Scholar
Zubko Peter, 2021, Prídu mnohí od východu i západu: Podkarpatský Východ v archívoch západnej cirkvi, Popradská tlačiareň, vydavateľstvo s.r.o., Poprad. Google Scholar
Zubko Peter, 2022, Tangents of Latin-Byzantine coexistence to the south of the Carpathians as an opportunity for the revival of values, w: Peter Žeňuch, Svetlana Šašerina (red.), Crisis as an Opportunity for the Revival of Values, Ján Stanislav Institute of Slavistics of Slovak Academy of Sciences, Bratislava, s. 62–90; doi.org/10.31577/9788089489534-Zubko.
Crossref
Google Scholar
Žeňuch Peter, Vasiľ Cyril, 2003, Cyrillic Manuscripts from East Slovakia. Slovak Greek Catholics: Defining Factors and Historical Milieu / Cyrilské rukopisy z východného Slovenska. Slovenskí gréckokatolíci, vzťahy a súvislosti. Monumenta byzantino-slavica et latina Slovaciae, t. 1, Pontificio Istituto Orientale – Slavistický kabinet SAV – Centrum spirituality Východ – Západ Michala Lacka, Roma–Bratislava–Košice. Google Scholar
Žeňuch Peter, 2015, K dejinám cyrilskej písomnej kultúry na Slovensku. Univerzita Konštantína Filozofa, Nitra. Google Scholar
Žeňuch Peter, Belyakova Elena – Naĭdenova Desislava – Zubko Peter – Marinčák Šimon, 2018, Užhorodský rukopisný Pseudozonar. Pravidlá mníšskeho a svetského života z prelomu 16.–17. storočia. Monumenta byzantino-slavica et latina Slovaciae, vol. V, Slavistický ústav Jána Stanislava SAV – Slovenský komitét slavistov – Centrum spirituality Východ-Západ Michala Lacka – VEDA, vydavateľstvo SAV, Bratislava–Moskwa–Sofija–Košice. Google Scholar
Žeňuch Peter, Zubko Peter, 2021, Michal Bradač – Rukoväť cirkevných dejín. Monumenta byzantino-slavica et latina Slovaciae. Vol. VIII. VEDA, vydavateľstvo SAV – Slavistický ústav Jána Stanislava SAV – Slovenský komitét slavistov, Bratislava. Google Scholar
Žeňuch Peter, Šašerina Svetlana, 2021, Language as a Means of Communication with God, Akropolis: Journal of Hellenic Studies, t. 4, s. 60–75; doi.org/10.35296/jhs.v5i1.73.
Crossref
Google Scholar
Žeňuch Peter, 2022, Slováci a slovenčina v jazykovo-historických a konfesionálnych súvislostiach, Slovenský komitét slavistov, Pedagogická fakulty Univerzity Komenského, Bratislava. Google Scholar
Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie (Słowacja)
https://orcid.org/0000-0002-5108-5425
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.