Szyk modyfikatorów wskazujących we współczesnym języku polskim i ukraińskim
Aleksander Kiklewicz
University of Warmia and MazuryAnatoliy Zahnitko
Vasyl’ Stus Donetsk National UniversityAbstrakt
Although demonstrative adjectives fall within the adjectival paradigm and, within the framework of this paradigm, implement most grammatical oppositions, in terms of linearization they differ significantly from qualitative and relative adjectives: the postposition of the demonstrative modifier has a completely different character than in the case of adjectives. The authors intend to achieve several goals. The first goal is to compare nominative constructions with the pronominal (demonstrative) modifier in Slavic languages belonging to different groups, i.e. Polish and Ukrainian. The second objective is to examine the factors determining the post-positional use of demonstrative attributes, both direct evident (functionally marked) and statistical. In this respect, the authors mention the following factors: 1) the linear position of the nominal group in relation to the predicate; 2) the position of the nominal group in the communicative (thematic-rhematic) structure; 3) the stress structure of the utterance; 4) case of the noun; 5) degree of development of the nominal group; 6) the status of the noun as a primary or derived (from an adjective) name. The empirical material of the study was collected on the basis of language corpora and source texts of various styles.
Słowa kluczowe:
word order, nominal group, demonstrative adjective, attribute, comparative linguistics, Polish language, Ukrainian languageBibliografia
Bačvarov, J. (1974), Porjadok slov kaka grammatičeskoe sredstvo v slavjanskich jazykach (v sopostavlenii s nekotorymi neslavjanskimi). W: Švedova, N. J. (red.), Grammatičeskoe opisanije slavjanskich jazykov. Moskva, 211-218. Google Scholar
Budzyk, K. (1955), Co to jest polski sylabotonizm? W: Pamiętnik Literacki. XLVI (1), 123-152. Google Scholar
Chlebda, W. (2010), Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka. Opole. Google Scholar
Cholodilova, M. A. (2013), Pozicionnye svojstva mestoimenij v russkom jazyke [mašinopis’]. Sankt-Peterburg. URL: https://www.academia.edu/10212527. Google Scholar
Clasmeier, C. (2023), Variabilität in der Wortfolge. Eine Korpusanalyse zu polnischen Adjektiv- -Substantiv-Konstruktionen. W: Die Welt der Slaven. 68 (1), 75-105.
Crossref
Google Scholar
Dryer, M. (2018), On the order of demonstrative, numeral, adjective, and noun. W: Language. 94, 798-833.
Crossref
Google Scholar
Eroms H.-W. (1986), Funktionale Satzperspektive. Tübingen.
Crossref
Google Scholar
Gębka-Wolak, M. (2012), Wykładniki struktury tematyczno-rematycznej w języku łacińskim. W: Linguistica Copernicana. 1 (7), 153-170.
Crossref
Google Scholar
Gębka-Wolak, M. (2000), Związki linearne między składnikami grupy nominalnej we współczesnym języku polskim. Toruń. Google Scholar
Grochowski, M. (2007), O szyku neutralnym i nacechowanym w języku polskim. Trudności z ustalaniem opozycji. W: Prace Filologiczne. 53, 241-252. Google Scholar
Grygiel, M. (2010), Kwantyfikacyjne i egzystencjalne wykładniki afirmacji na przykładzie języka serbskiego. W: Slavia Meridionalis. 10, 104-119.
Crossref
Google Scholar
Izdebska-Długosz, D. (2022), „Zdejmij okulary różowe!” – błędy w szyku zdania w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych. W: Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. 8, 37 48.
Crossref
Google Scholar
Jakobson R. (1936), Beitrag zur allgemeinen Kasuslehre. Gesamtbedeutungen der russischen Kasus. W: Travaux du cercle linguistique de Prague. 6, 240-288. Google Scholar
Jodłowski, (1976), Podstawy składni polskiej. Warszawa. Google Scholar
Karolak, S. (1999), Inwersja. W: Polański, K. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław etc. Google Scholar
Karolak, S. (2002), Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Kiklewicz, A. (2017), Zjawisko segmentacji składniowej we współczesnych tekstach prasowych. W: Zeszyty Prasoznawcze. 60 (4), 723-742.
Crossref
Google Scholar
Kononeko, I. V. (2007), Semantyko-syntaktyčnyj potencial prepozityvnych ta postpozytyvnych atrybutiv (na materiali ukrain’skoj ta pol’skoj mov). W: Movoznavstvo. 3, 39-47. Google Scholar
Kononenko, I. (2012), Język ukraiński i polski: studium kontrastywne. Warszawa.
Crossref
Google Scholar
Krawczuk, A. (2011), Leksykologia i kultura języka polskiego. T. 2: Kultura języka. Kijów. Google Scholar
Ljutikova, E. A. (2012), O dvuch tipach inversii v russkoj imennoj gruppe. W: Russkij jazyk v naučnom osveščenii. 2 (24), 65-106. Google Scholar
Magajewska, M. (2005), Pozycja przymiotnika w zdaniu polskim i włoskim: uwarunkowania syntaktyczne. W: Acta Universitatis Lodziensis. 14, 41-56. Google Scholar
Markowski, A. (1999), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN. Warszawa. Google Scholar
Mazur J. (1986), Organizacja tekstu potocznego. Na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego. Lublin. Google Scholar
Mel’čuk, I. A. (1999), Opyt teorii lingvističeskich modelej „smysl – tekst”. Moskva. Google Scholar
Nowicka-Schwartz, A. A. (1980), Ordering of attributive adjectives in Polish. Ann Arbor. Google Scholar
Padlužny, A. I. (red.) (1989), Fanetyka belaruskaj litaraturnaj movy. Minsk. Google Scholar
Podlesskaja, V. I. (2011), Pozicija pritjažatel’nogo mestoimenija otnositelno veršinnogo imieni v zavisimosti ot položenija IG otnositel’no skazujemogo. URL: http://www.rusgram.ru. Google Scholar
Pszczołowska, L. (1975), Jamb w polskiej poezji: cechy i sposoby realizacji wzorca. W: Pamiętnik Literacki. 66 (3), 147-170. Google Scholar
Rinas, K. (2006), Abtönungspartikeln, das Mittelfeld und die Wackernagelposition. W: Höhne, S. et al. (eds.), Brücken. Germanistisches Jahrbuch Tschechien ¸Slowakei. Neue Folge. 14, 319-327. Google Scholar
Sankowska, J. (1962), Szyk przymiotników we współczesnej polszczyźnie. W: Roczniki Humanistyczne. 11 (1), 41-84. Google Scholar
Sawicka, I. (1995), Fonologia. W: Wróbel, H. (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia. Kraków, 107-189. Google Scholar
Siewierska, A. | Uhlířová, L. (1998), An overview of word order in Slavic languages. W: Siewierska, A. (ed.), Constituent order in the languages of Europe. Berlin, 105-149.
Crossref
Google Scholar
Szczepankowska, I. (2012), O semantyce zaimków. W: Białostockie Archiwum Językowe. 12, 2725-291. Google Scholar
Valois, D. (2017), Adjective order within noun phrases. W: Everaert, M. | Riemsdijk, H. van (eds.), The Wiley Blackwell Companion to Syntax. New York, 1-29.
Crossref
Google Scholar
Wackernagel, J. (1892), Über ein Gesetz der indogermanischen Wortstellung. W: Indogermanische Forschungen. 1, 333-436.
Crossref
Google Scholar
Wróbel, H. (2001), Gramatyka języka polskiego. Kraków. Google Scholar
Bobrova, T. (2019), Osnovy materialoznavstva. Kyjiv. Google Scholar
Chojnicki, Z. (1999), Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografia. Poznań. Google Scholar
Holovko, M. | Kryachko, I. (2018), Astronomija. Kyjiv. Google Scholar
Iwaszkiewicz, J. (1977), Sława i chwała. 1. Warszawa. Google Scholar
Kidruk, M. (2020), Bot. Guayakil’s’kyj paradoks. Kyyiv. Google Scholar
Kononenko, P. | Ponomarenko, A. (2005), Ukrajinoznavstvo. Kyjiv. Google Scholar
Lem, S. (2018), Bajki robotów. Kraków. Google Scholar
Oksenyk, S. (2017), Lisom, nebom, vodoju. Kyjiv. Google Scholar
Orzeł, B. (2014), Appleizacja kultury. Zmiana zachowań komunikacyjnych w kontekście nowych mediów. Katowice. Google Scholar
Rutkowski, M. (2018), Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji. Olsztyn. Google Scholar
Storch, B. (2001), Podstawy obróbki skrawaniem. Koszalin. Google Scholar
Sytar, H. (2017), Syntaksyčni frazeolohizmy v rozrizi konstrukcijnoji hramatyky. Vinnytsja. Google Scholar
Wszołek, B. (2018), Wprowadzenie do astronomii. Rzepiennik Biskupi. Google Scholar
University of Warmia and Mazury
Vasyl’ Stus Donetsk National University
Inne teksty tego samego autora
- Aleksander Kiklewicz, О конъюнктивном употреблении разделительных союзов (на материале польского и русского языков) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 12 Nr 2 (2021): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Anatoliy Zahnitko, Zhanna Krasnobayeva-Chorna, Сором і вина як фрагменти емотивної картини світу (на матеріалі української фраземіки) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 13 Nr 1 (2022): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Anatoliy Zahnitko, Zhanna Krasnobayeva-Chorna, Emotive profile of anger in Ukrainian phraseology , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 11 Nr 2 (2020): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Analysis of one lexicographic case: the Russian noun svist ‘whistle’ , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 13 Nr 1 (2022): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Pragmatic aspects of street protests discourse (on the example of protests in Belarus in 2020) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 13 Nr 2 (2022): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Julia Mazurkiewicz-Sułkowska, Helena Pociechina, Art in protest discourses – on the example of the Belarusian anti-government protest movement , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 14 Nr 2 (2023): Przegląd Wschodnioeuropejski