The Orthodox-Protestant dialogue in the Ruthenian territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth (at the turn of the 16th and 17th centuries)

Marek Melnyk

University of Warmia and Mazury in Olsztyn


Abstract

The article presents the main directions of the “strategy” of the Orthodox and Protestant dialogue and cooperation in the Ruthenian territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth (at the turn of the 16th and 17th centuries). This cooperation was undertaken too late. It took place at the time of the predominance of the counter-reformation camp in the Polish-Lithuanian Commonwealth. It had therefore an ad hoc character. At the same time, it was severely criticized. Describing the image of the Orthodox and Protestant cooperation inspired by political problems should be separated from strictly theological issues.


Keywords:

Orthodoxy, Protestantism, Catholicism, Counter-Reformation, Religious dialogue, Polish-Lithua¬nian Common-wealth


BENDZA, M. (1983), Prawosławno-protestanckie tendencje unijne w XVII w. ze szczególnym uwzględnieniem ziem Rzeczypospolitej. W: Rocznik Teologiczny 2, 179–-194.   Google Scholar

BIEŃKOWSKI, L. (1970), Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce. W: Kłoczowski, J. (red.), Kościół w Polsce, t. 2. Kraków, 781-1110.   Google Scholar

BRONIEWSKI, M. (1994), Apokrisis abo odpowiedź na książki o synodzie brzeskim 1596, imieniem ludzi staro-żytnej religiej greckiej przez Chrystophora Philaletha, Byliński J., Długosz J. (oprac.). Wrocław.   Google Scholar

BRONIEWSKI, M. (1995) Ekthesis abo krótkie zabranie spraw, które się działy na partykularnym, to jest po-miastnym Synodzie w Brześciu Litewskim, Byliński J., Długosz J. (oprac.). Wrocław.   Google Scholar

BRÜCKNER, A. (1896), Spory o Unię w dawnej literaturze polemicznej. W: Kwartalnik Historyczny. 10, 578 644.   Google Scholar

CICHOWSKI, H. (1929), Ks. Stanisław Sokołowski a kościół wschodni. Studjum z dziejów teologji w Polsce w w. XV. Lwów.   Google Scholar

ĆWIKŁA, L. (2011), Sytuacja prawna ludności prawosławnej w państwie polsko-litewskim do 1596 r. W: Czasy Nowożytne. 11, 41-57.   Google Scholar

ĆWIKŁA, L. (2006), Sytuacja prawna mieszczan wyznania prawosławnego w Rzeczypospolitej do unii brzeskiej (1595-1596 r.). W: Górski, G. | Ćwikła, L. | Lipska, M. (red.), Cuius regio, eius religio? Zjazd Historyków Państwa i Prawa. Lublin, 127-145.   Google Scholar

GRABOWSKI, T. (1907), Literatura aryańska w Polsce. 1560-1660. Kraków.   Google Scholar

KEMPA, T. (1997), Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608). Wojewoda kijowski i marszałek ziem wołyńskich. Toruń.   Google Scholar

KEMPA, T. (2002), Akademia Ostrogska. W: Mironowicz A. | Pawluczuk, U. | Chomik, P. (red.), Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej. Białystok, 61-65.   Google Scholar

KEMPA, T. (2007), Wizyty protosyngla Cyryla Lukarysa w Rzeczypospolitej. W: Mironowicz A. | Pawluczuk, U. | Chomik, P. (red.), The Orthodox Church in the Balkans and Poland. Connections and Common Tradi-tion. Białystok, 87-103.   Google Scholar

KEMPA, T. (2007), Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rze-czypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Toruń.   Google Scholar

KEMPA, T. (1997), Prawosławni a synod protestancki w Toruniu w 1595 roku. U początków współpracy dyzunitów z dysydentami. W: Zapiski Historyczne. LVIII, 39-52.   Google Scholar

KITA, M. (2007), Prawosławie wobec reformacyjnych kontrowersji-trzeci partner czy druga stron dyskusji? W: Napiórkowski, A. A. (red.), Reformatorzy a Kościół rzymski. Kraków, 189-207.   Google Scholar

KŁOCZOWSKI, J. (1994), Między samotnością a wspólnotą. Wstęp do filozofii religii. Tarnów.   Google Scholar

KOSMAN, M. (1978), Protestanci i kontrreformacja: Z dziejów tolerancji w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. Wrocław.   Google Scholar

LIEDKIE, M. (2004), Od prawosławia do katolicyzmu. Ruscy mozni i szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec wyznań reformacyjnych. Białystok.   Google Scholar

LITAK, S. (1992), W dobie reform i polemik religijnych. W: Kłoczowski, J. (red.), Chrześcijaństwo w Polsce. Za-rys Historyczny. Lublin, 189-254.   Google Scholar

LITAK, S. (2003), Fenomen wielowyznaniowości a rozwój parafii w Polsce. W: Wilk, S. (red.), Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej. Lublin, 178-184.   Google Scholar

ŁUKASZEWICZ, J.(1835), O Kościołach braci czeskich w dawnej Wielkopolsce. Poznań.   Google Scholar

MELNYK, M. (2001), Spór o zbawienie. Zagadnienia soteriologiczne w świetle prawosławnych projektów unij-nych powstałych w Rzeczypospolitej (koniec XVI – połowa XVII wieku). Olsztyn.   Google Scholar

MELNYK, M. (2005), Problematyka antropologiczna w pismach Piotra Mohyły. 2005.   Google Scholar

MELNYK, M. (2018), Konstantyn Ostrogski and the anti-orthodox policy of Sigismund III Vasa. In: Ostkirchli-che Studien. 67, 305-324.   Google Scholar

MELNYK, M. (2018), Pre-ekumenizm i konfesjonalizm prawosławne dążenia zjednoczeniowe w Pierwszej Rze-czypospolitej (1590-1596). Kraków.   Google Scholar

MELNYK, M., (2019), Ewangelicko-prawosławna komunikacja społeczna na ziemiach ruskich w I Rzeczpospo-litej (przełom XVI i XVII w.). W: Studia Religiologica. 52, 141-151.
Crossref   Google Scholar

MIRONOWICZ, A. (2001), Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej. Białystok.   Google Scholar

MOSKAŁYK, J. (2006), Problem zjednaoczenia w Kosciele Kijowskim w I połowie XVII wieku. Poznań.   Google Scholar

MOSKAŁYK, J. (2013), Własna tożsamość Kościoła. Poznań.   Google Scholar

NAUMOW, A. (2002), Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków.   Google Scholar

SŁAWIŃSKI, W. (2002), Projekty politycznej współpracy protestancko-prawosławnej i unii religijnej obu wyznań w świetle obrad toruńskiego synodu generalnego 1595 roku i późniejszych planów braci czeskich. W: Staszewski, J. | Mikulski, K. | Dumanowski, J. (red.), Między Zachodem i Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej. Toruń, 348-364.   Google Scholar

SŁAWIŃSKI, W. (2002a), Projekty politycznej i religijnej współpracy protestancko-prawosławnej w Rzeczypo-spolitej Obojga Narodów pod koniec XVI wieku. W: Czasy Nowożytne. XII, 37-41.   Google Scholar

SMOTRYCKI, M. (1628), Apologii peregrinatiej do Krajow wschodnich. Lwów.   Google Scholar

SOKOŁOWSKI, S. (1584), Censura Orientalis Ecclesiae. De Praecipuis Nostri Assaeculi Haereticorum Dogmatibus. Parisii.   Google Scholar


Published
2023-01-08

Cited by

Melnyk, M. (2023). The Orthodox-Protestant dialogue in the Ruthenian territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth (at the turn of the 16th and 17th centuries). Przegląd Wschodnioeuropejski, 13(2), 177–184. https://doi.org/10.31648/pw.8457

Marek Melnyk 
University of Warmia and Mazury in Olsztyn