Zagadnienie wolności, wyobcowania i samorealizacji jednostki w warunkach współczesnego kapitalizmu

Jadwiga Błahut-Prusik

Opublikowane: 2018-10-131

Nr 9 (2003)

Zagadnienie wolności, wyobcowania i samorealizacji jednostki w warunkach współczesnego kapitalizmu

Jadwiga Błahut-Prusik

Abstrakt

Artykuł ukazuje humanistyczny aspekt sprzeczności procesu samorealizacji jednostki w warunkach współczesnego kapitalizmu. Tło artykułu stanowią charakterystyczne dla filozofii Ericha Fromma kategorie: „wolności pozytywnej” i „wolności negatywnej”. Tezą wiodącą artykułu jest pogląd, że główną siłę napędową procesu przemian cywilizacyjnych stanowi potrzeba transcendencji - wykraczania poza sytuację obecną. Potrzeba transcendencji jako fundament procesu dziejowego może być realizowana bądź za pomocą więzi produktywnej, która stanowi prawidłową formę samorealizacji, bądź przez niszczenie związków integrujących jednostkę ze światem. A więc postęp cywilizacji w dużej mierze zależy od tego, jaką człowiek przyjmie postawę wobec siebie i rzeczywistości zewnętrznej. Jego aktywność może prowadzić do postępu (wolności pozytywnej), czyli kształtować postawy wzbogacające nie tylko osobowość pojedynczych jednostek, ale i całą cywilizację, z drugiej strony może przybierać przeciwny kierunek - regresu (wolności negatywnej), rodzić postawy hamujące postęp. Artykuł dowodzi, że urzeczywistnianie wolności pozytywnej, jako proces nigdy niezakończony, okazuje się zadaniem zawsze aktualnym, a ponadto w warunkach współczesnych niezwykle trudnym w realizacji, wymagającym nie lada wysiłku i gruntownych przewartościowań kulturowych. Zarówno industrializm, jak i proces odchodzenia od niego, stawia człowieka współczesnego wobec szeregu sprzeczności, zagrożeń i konfliktów utrudniających bądź też kierujących proces samorealizacji na niewłaściwy tor. Artykuł ukazuje paradoksy źle współcześnie rozumianej wolności, te czynniki, które ograniczają potrzeby twórczości i indywidualnego rozwoju

Słowa kluczowe:

alienacja, konformizm, konsumpcjonizm, praca, religia, samorealizacja

Inne teksty tego samego autora

Jadwiga Błahut-Prusik, "Wojna z terroryzmem" wojną z globalizacją? , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 17 (2011)
Jadwiga Błahut-Prusik, Pomiędzy definicją bezpieczeństwa a możliwością jego urzeczywistnienia, czyli ku wiecznemu niespełnieniu? , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 18 (2012)
Jadwiga Błahut-Prusik, Pomiędzy wolnością polityczną a bezpieczeństwem , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 19 (2013)
Jadwiga Błahut-Prusik, Bezpieczeństwo jako wartość we współczesnej polityce zagranicznej , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 21 (2015)
Jadwiga Błahut-Prusik, Bezpieczeństwo i wolność w perspektywie idei równowagi , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 20 (2014)
Jadwiga Błahut-Prusik, Czy renesans filozofii społecznej? , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 16 (2010)
Jadwiga Błahut-Prusik, Między rzeczywistością a utopią , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 15 (2009)
Jadwiga Błahut-Prusik, Splot globalnych zagrożeń demograficzno-ekonomicznych , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 10 (2004)
Jadwiga Błahut-Prusik, Proces rozwoju zachodniej cywilizacji w amerykańskiej myśli II połowy XX wieku , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 8 (2002)

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Błahut-Prusik, J. (2018). Zagadnienie wolności, wyobcowania i samorealizacji jednostki w warunkach współczesnego kapitalizmu. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (9), 57–73. Pobrano z https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/hip/article/view/1688

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

A. Szahaj, Postmodernizm w kulturze współczesnej, Bydgoszcz 2001

Por. E. Fromm, Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy, Warszawa 1978.

E. Fromm, Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki, przeł. R. Saciuk, wyd. III, Warszawa - Wrocław 1999.

E. Fromm, Psychoanaliza i buddyzm Dzen, [w:] Szkice z psychologii religii, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1966

Por. np. H. Marcuse, Człowiek jednowymiarowy, przeł. S. Konopacki, Warszawa 1991 oraz J. Habermas, Teoria i praktyka. Wybór pism, opr. Z. Krasnodębski, Warszawa 1983.

K. Marks, Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 r., Warszawa 1958.

E. Fromm, Zdrowe społeczeństwo, przeł. A. Tanalska-Dulęba, Warszawa 1995

D. Bell, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, prze). S. Amsterdamski, Warszawa 1994.

D. MacCannell, Turysta, przeł. E. Klekot, A. Wieczorkiewicz, Warszawa 2002

J. Weizenbaum, Computer Power and Human Reason: From Judgment to Calculation, San Francisco 1976

N. Postman, Technopol. Triumf techniki nad kulturą, przeł. A. Tanalska-Dulęba, Warszawa 1995

I. Kristol, When Virtue Loses all her Loveliness’ - Some Reflections on Capitalism and „The Free Society", „Public Interest” 1970, nr 21 (przedruk w „Capitalism Today”, pod red. D. Bell, I. Kristol, New York 1971).

A. Toffler, Trzecia fala, wyd. III, przekł. E. Woydyłło, Warszawa 1997

Z. Bauman, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa 2000

J. Ortega y Gasset, Bunt mas, przet. P. Niklewicz, Warszawa 2002,

K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, wyd. IV zm., przel. H. Grzegołowska, Poznań 1997

G. Ritzer, Magiczny świat konsumpcji, przeł. L. Stawowy, Warszawa 2001.

Z. Bauman, Prawodawcy i tłumacze, przeł. A. Ceynowa, J. Giebułtowski, Warszawa 1998.

E. Fromm, Rewolucja nadziei, przeł. H. Adamska, Poznań 1996

A. Toffler, Szok przyszłości, wyd. II, przeł. W. Osiatyński, E. Ryszka, E. Woydyłło-Osiatyń- ska, Poznań 1998 Google Scholar