TRANSLATION OF BIBLICAL REFERENCES IN LITERARY AND NON-LITERARY TEXTS
Ewa Kujawska-Lis
Instytut Neofilologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
The division of texts for the purpose of translation into literary and non-literary ones, based mostly on the dominant language function in a given text type, often leads to a stereotypical understanding of the stance of the translator’s competence. Non-literary text translators who focus entirely on that branch of knowledge that a given text refers to and on related terminology may overlook the cultural and intertextual elements. This not only ignores the intention of introducing them into the text, but also may change the meaning of passages in which they are included.
The analysis of a book concerning psychology and psychotherapy: Systems of Psychotherapy. A Transtheoretical Analysis, as representing non-literary texts, and G.K. Chesterton’s detective stories, being examples of literary texts, provides some examples of introducing more or less implicit references to the Bible into psychological discourse and literature respectively. Despite the label of scientific texts, American psychological literature is characterized by numerous hidden quotations from other sources which serve various functions: using the already lexicalised phrase- ology or entering into a polemics with the religious doctrine. Consequently, in translating such texts, translators cannot limit themselves to a thorough knowledge of psychology, psychotherapy and terminology connected with those areas, but must also be observant enough to notice interte- xtual traces and then be able to localize them and interpret them correctly. Otherwise the transla- tion may alter the original meaning or introduce an ambiguity which is not welcome in such texts. Thus ‘intertextual competence’ is by no means reserved for literary text translators for whom this type of expertise is obviously of primary importance.
Słowa kluczowe:
intertextuality, translation, literary text, non-literary text, competenceBibliografia
Baker, M. (ed.) (2005). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. London New York, Rout- ledge.
Chesterton, G.K. (1928). O mądrości ojca Browna. Transl. J. Zydlerowa. Warszawa, Bibljoteka Groszowa.
Chesterton, G.K. (1951). Przygody księdza Browna. Transl. editorial team. Warszawa, PAX.
Chesterton, G.K. (1969). Przygody księdza Browna. Transl. T.J. Dehnel. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
Chesterton, G.K. (1911/2001). The Innocence of Father Brown. USA, Quiet Vision Publishing.
Chesterton, G. K. (1914/2001). The Wisdom of Father Brown. USA, Quiet Vision Publishing.
Dąmbska-Prokop, U. (ed.). (2000). Mała encyklopedia przekladoznawstwa. Częstochowa, Educator.
Głowiński, M. (2000). Intertekstualność, groteska, parabola. Kraków, Universitas.
Hatim, B., Mason, I. (1997). The Translator as Communicator. London and New York, Routledge.
Hatim, B., Munday, J. (2004). Translation. An Advanced Resource Book. London and New York, Routledge.
Ilek, B. (1975 ). Granice ścisłości znaczeniowej w tłumaczeniu literatury pięknej. Transl. M. Er- hardt-Gronkowska. In: S. Pollak (ed.). Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga. Wrocław, Ossolineum, pp. 99-108.
Ingarden, R. (1955). O tłumaczeniach. In: M. Rusinek (ed.). O sztuce tłumaczenia. Wrocław, Ossolineum, pp. 127-192.
Kozłowska, Z. (2003). Zasada stopniowania trudności przy doborze tekstów do nauczania tłumaczenia pisemnego tekstów nieliterackich. In: K. Hejwowski (ed.). Teoria i dydaktyka przekładu. Olecko, Wszechnica Mazurska, pp. 159-176.
Krzeczkowski, H. (1975). Kilka uwag o odpowiedzialności tłumacza. In: S. Pollak (ed.). Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga. Wrocław, Ossolineum, pp. 139-148.
Kujawska-Lis, E. (2007). Translator’s nightmare: G.K. Chesterton’s “Queer Feet” and its cultu- ral references. In: A. Blaim, J. Kokot (ed.). Texts in/of Texts. Lublin, Maria Curie-Skłodowska University Press, pp. 239-265.
Lefevere, A. (1982/2003). Mother Courage’s Cucumbers. Texts, systems and refraction in a the- ory of literature. In: L. Venuti (ed.). The Translation Studies Reader. London, New York, Routledge, pp. 233-249.
Mitosek, Z. (1995). Teorie badań literackich. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Newmark, P. (1988). Approaches to Translation. New York and London, Prentice Hall.
Nycz, R. (1990). Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy. In: Serwis Polonistyczny Hamlet, online <http://www.hamlet.pro.e-mouse.pl>, 30th May 2007.
Ortega y Gasset, J. (1937/2003). The misery and splendor of translation. In: L. Venuti (ed.). The Translation Studies Reader. London, New York, Routledge, pp. 49-63.
Pieńkos, J. (1993). Przekład i tłumacz we współczesnym świecie. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pisarska, A., Tomaszkiewicz, T. (1998). Współczesne tendencje przekładoznawcze. Poznań, Wydawnictwo UAM.
Prochaska, J.O., Norcross, J.C. (2003). Systems of Psychotherapy. A Transtheoretical Analysis. Pacific Grove, CA, Thomson Learning.
Prochaska, J.O., Norcross, J.C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. Warszawa, Instytut Psychologii Zdrowia.
Reiss, K. (1971/2003). Type, kind and individuality of text. Decision making in translation. In: L. Venuti (ed.). The Translation Studies Reader. London, New York, Routledge, pp. 160-171.
Voellnagel, A. (1973). Jak nie tłumaczyć tekstów technicznych. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
Zgorzelski, A. (2007). Texts from texts; texts in the text (some conceptual considerations). In: A. Blaim, J. Kokot (ed.). Texts in/of Texts. Lublin, Maria Curie-Skłodowska University Press, pp. 7-14.
Instytut Neofilologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Inne teksty tego samego autora
- Ewa Kujawska-Lis, THE BLACK VEIL: 19TH-CENTURY POLISH TRANSLATIONS OF CHARLES DICKENS’S SHORT STORY , Acta Neophilologica: Tom 1 Nr XX (2018): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, Kilka uwag o mutowaniu postaci fikcyjnych i recepcji tekstów kultury na przykładzie powieści Alienista Caleba Carra i jej serialowej adaptacji , Acta Neophilologica: Tom 2 Nr XXI (2019): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, DOMESTICATING AND MODERNIZING HEART OF DARKNESS , Acta Neophilologica: Tom 1 Nr XV (2013): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, (PSEUDO)POLONISMS IN JOSEPH CONRAD’S AMY FOSTER AND PRINCE ROMAN AND THEIR POLISH TRANSLATIONS , Acta Neophilologica: Tom 1 Nr XIX (2012): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, Andrzej Lis-Kujawski, ZATOPIONE W TŁUMACZENIU. KILKA UWAG O (NIE)KOMPETENCJI TŁUMACZA W KONFRONTACJI Z WIEDZĄ CZYTELNIKA , Acta Neophilologica: Tom 1 Nr XVII (2015): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, CLARIFICATION AS THE TEXT KILLER. ANALYSIS OF SELECTED POLISH TRANSLATIONS OF EDGAR ALLAN POE’S THE FALL OF THE HOUSE OF USHER , Acta Neophilologica: Nr XII (2010): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, WHAT IS IN THE NAME OR WHAT IS LOST WHEN DICKENSIAN SURNAMES ARE TRANSLOCATED , Acta Neophilologica: Nr VI (2004): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, G.K. CHESTERTON’S GAMES WITH IDENTITIES , Acta Neophilologica: Nr XI (2009): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, INTO THE HEART OF MATTERS - IN SEARCH OF THE FINALITY OF THE TRANSLATION PROCESS , Acta Neophilologica: Nr IX (2007): Acta Neophilologica
- Ewa Kujawska-Lis, SOME FUNCTIONS OF "UTOPIAN BUSINESS" MOTIF IN NICHOLAS NICKLEBY BY CHARLES DICKENS , Acta Neophilologica: Nr VII (2005): Acta Neophilologica
