Polish and Russian School of Cultural Linguistics: Similarity and Differences of Approaches

Польская и русская школы культурной лингвистики: сходство и различие подходов

Aleksander Kiklewicz

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie


Abstrakt

The author reviews contemporary cultural linguistics (as one of the fields of anthropological linguistics) in two Slavic countries: Poland and Russia. The first part of the article discusses the general theoretical foundations of cultural linguistics, as well as the circumstances in which it was established in Poland and Russia (USSR). In the second part, the author discusses the distinguishing features of both linguistic traditions. So he writes that in Russia, researchers are more interested in linguoculturology, in particular in the description of concepts and the so-called konceptosphere. In Poland there is a stronger tradition of researching folk culture, folk psychology and folk language, for this reason the methodology of Polish research is based to a greater extent on empirical procedures, such as field research and surveys.


Słowa kluczowe:

cultural linguistics     anthropological linguistics     ethnolinguistics     language vs cultural determinism     heuristic function of language     language world view


Арнольд 1991: Arnol’d, I. V. (1991), Sovremennyye lingvisticheskiye teorii vzaimodeystviya yazyka i sredy. In: Voprosy yazykoznaniya. 3, 118-126. [Арнольд, И. В. (1991), Современные лингвистические теории взаимодействия языка и среды. В: Вопросы языкознания. 3, 118-126.]

Арутюнова 1988: Arutyunova, N. D. (1988), Tipy yazykovykh znacheniy: ocenka, sobytiye, fakt. Moskva. [Арутюнова, Н. Д. (1988), Типы языковых значений: оценка, событие, факт. Москва.]

Ахметжанова/Мусатаева 2013: Akhmetzhanova, Z. K./Musatayeva, M. S. (2013), Aktual’nyye problemy lingvokognitologii i lingvokul’turologii. Almaty. [Ахметжанова, З. К./Мусатаева, М. Ш. (2013), Актуальные проблемы лингвокогнитологии и лингвокультурологии. Алматы.]

Байбурин 1985: Bayburin, A. K. (1985), Nekotoryye voprosy etnograficheskogo izucheniya povedeniya. In: Bayburin, A. K. (ed.), Etnicheskiye stereotypy povedeniya. Moskva, 7-21. [Байбурин, А. К. (1985), Некоторые вопросы этнографического изучения поведения. В: Байбурин, А. К. (ред.), Этнические стереотипы поведения. Москва, 7-21.]

Белл 1989: Bell, R. (1980), Sotsiolingvistika. Tseli, metody, problemy. Moskva. [Белл, Р. (1980), Социолингвистика. Цели, методы, проблемы. Москва.]

Бережная/Васякин 2016: Berezhnaya, M. S./Vasyakin, B. S. (2016), Imidzhelogiya. Moskva. [Бережная, М. С./Васякин, Б. С. (2016), Имагология. Москва.]

Березович 2018: Berezovich, Y. L. (2018), Psevdonauchnyye postroyeniya v sovremennoy lingvokul’turologii. V: Yakimov, P. A. (ed.), Chetvertyye Moiseyevskiye chteniya. Natsional’nyye i regional’nyye osobennosti yazyka. 1. Orenburg, 132-138. [Березович, Е. Л. (2018), Псевдонаучные построения в современной лингвокультурологии. В: Якимов, П. А. (ред.), Четвертые Моисеевские чтения. Национальные и региональные особенности языка. 1. Оренбург, 132-138.]

Бодуэн де Куртенэ 1963/1: Baudouin de Courtenay, I. A. (1963), Izbrannyye trudy po obshchemu yazykoznaniyu. 1. Moskva. [Бодуэн де Куртенэ, И. А. (1963), Избранные труды по общему языкознанию. Т. 1. Москва.]

Бодуэн де Куртенэ 1963/1: Baudouin de Courtenay, I. A. (1963), Izbrannyye trudy po obshchemu yazykoznaniyu. 2. Moskva. [Бодуэн де Куртенэ, И. А. (1963), Избранные труды по общему языкознанию. Т. 2. Москва.]

Верещагин/Костомаров 1980: Vereshchagin, E . M ./Kostomarov, V. G. (1980), Lingvostranovedcheskaya teoriya slova. Moskva. [Верещагин Е. М./Костомаров, В. Г. (1980), Лингво-страноведческая теория слова. Москва.]

Гофман-Кадошников 1984: Gofman-Kadoshnikov, P. B. (1984), Sistemnyy analiz iyerarkhii urovney zhizni. In: Sistemnyye issledovaniya 1984. Moskva, 322-328. [Гофман-Кадошников, П. Б. (1984), Системный анализ иерархии уровней жизни. В: Системные исследования 1984. Москва, 322-328.]

Дюркгейм 1996: Durkheim, É. (1996), Metod sotsiologii. In: Dobren’kov, V. I. (ed.), Zapadno-yevropeyskaya sotsiologiya XIX – nachala XX vekov. Moskva, 309-365. [Дюркгейм, Э. (1996), Метод социологии. В: Добреньков, В. И. (ред.), Западно-европейская социология XIX– начала XX веков. Москва, 309-365.]

Журавлев 1994: Zhuravlev, A. F. (1994), Domashniy skot v pover’yakh i magii vostochnykh slavyan. Etnograficheskiye i etnolingvisticheskiye ocherki. Moskva. [Журавлев, А. Ф. (1994), Домашний скот в поверьях и магии восточных славян. Этнографические и этнолингви-стические очерки. Москва.]

Журавлев 1995: Zhuravlev, A. F. (1995), Slavyanskaya etnolingvistika v rabotakh N. I. Tolstogo (predisloviye redaktora). In: Tolstoy 1995, 8-12. [Журавлев, А. Ф. (1995), Славянская этнолингвистика в работах Н. И. Толстого (предисловие редактора). В: Толстой 1995, 8-12.]

Зализняк/Левонтина/Шмелев 2005: Zaliznyak, A. A./Levontina, I. B./Shmelev, A. D. (2005),

Klyuchevyye idei russkoy yazykovoy kartiny mira. Moskva. [Зализняк, А. А./Левонтина, И. Б./Шмелев, А. Д. (2005), Ключевые идеи русской языковой картины мира. Москва.]

Зарецкий 2 008: Z aretskiy, Ye. V. ( 2008), B ezlichnyye k onstruktsii v ru sskom y azyke: kul’turologicheskiye i tipologicheskiye aspekty (v sravnenii s angliyskim i drugimi indoyevropeyskimi yazykami). Astrakhan’. [Зарецкий, Е. В. (2008), Безличные конструкции в русском языке: культурологические и типологические аспекты (в сравнении с английским и другими индоевропейскими языками). Астрахань.]

Зыкова 2017: Zykova, I. V. (2017), Metayazyk lingvokul’turologii: konstanty i varianty. Moskva. [Зыкова, И. В. (2017), Метаязык лингвокультурологии: константы и варианты. Москва.]

Камалова 2008: Kamalova, A. A. (2008), Semanticheskaya kategoriya sostoyaniya. Olsztyn. [Камалова, А. А. (2008), Семантическая категория состояния. Olsztyn.]

Камалова/Савелова 2007: Kamalova, A. A./Savëlova, L. A. (2007), Lingvokul’turologicheskoye opisaniye severnoy russkoyderevni. Arkhangelsk. [Камалова, А. А./Савёлова, Л. А. (2007), Лингвокультурологическое описание северной русской деревни. Архангельск.]

Караулов 1989: Karaulov, Yu. N. (1989), Russkaya yazykovaya lichnost’ i zadachi yeye izucheniya. In: Karaulov, Yu. N. (ed.), Yazyk i lichnost’. Moskva, 3-9. [Караулов, Ю. Н. (1989), Русская языковая личность и задачи ее. изучения. В: Караулов, Ю. Н. Язык и личность. Москва, 3-9.]

Киклевич 2017: Kiklewicz, A. (2017), Yazykovaya kartina mira kak problema antropologicheskoy lingvistiki. In: Filologicheskiye nauki. 1, 9-16. [Киклевич, А. (2017), Языковая картина мира как проблема антропологической лингвистики. В: Филологические науки. 1, 9-16.]

Ковшова 2013: Kovshova, M. L. (2013), Lingvokul’turologicheskiy metod vo frazeologii. Kody kul’tury. Moskva. [Ковшова, М. Л. (2013), Лингвокультурологический метод во фразеологии. Коды культуры. Москва.]

Кульпина/Татаринов 2011: Kulpina, V. G./Tatarinov, V. A. (2012), Bibliograficheskiye izdaniya Lyublinskogo universiteta. In: Kiklewicz, A./Vazhnik, S. (eds.), Palanistyka – Polonistika – Polonistyka 2011. Minsk, 528-535. [Кульпина В. Г., Татаринов В. А. (2012), Библиографические издания Люблинского университета. В: Кіклевіч, А./Важнік, С. (рэд.), Паланістыка– Полонистика – Polonistyka 2011. Мінск, 528-535.]

Лотман/Успенский 1971: Lotman, Yu. M./Uspenskiy, B. A. (1971), O semioticheskom mekhanizme kul’tury. In: Trudy poznakovym sistemam. 5, 144-166. [Лотман, Ю. М./Успенский, Б. А. (1971), О семиотическом механизме культуры. В: Труды по знаковым системам. 5, 144-166.]

Маслова 2004: Maslova, V. A. (2004), Kognitivnaya lingvistika. Minsk. [Маслова, В. А. (2004), Когнитивная лингвистика. Минск.]

Миллер 1972: Miller, G. (1972), Nekotorye prolegomeny k psikholingvistike. In: Leont’ev, A. A./Sakharnyy, L. V. (eds.), Psikholingvistika za rubezhom. Moskva, 31-44. [Миллер Дж. (1972), Некоторые пролегомены к психолингвистике. B: Леонтьев, А. А./Сахарный, Л. В. (ред.), Психолингвистика за рубежом. Москва, 31-44.]

Мокиенко 2001: Mokiyenko, V. M. (ed.) (2001), Slovar’ russkoy frazeologii. Istoriko-etimologicheskiy spravochnik. Sankt-Peterburg. [Мокиенко, В. М. (ред.) (2001), Словарь русской фразеологии. Историко-этимологический справочник. Санкт-Петербург.] Мокиенко 2007: Mokiyenko, V. M. (2007), Yazykovaya kartina mira v zerkale frazeologii. In: Chlebda, W. (ed.), Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków. Opole, 49-66.

[Мокиенко, В. М. (2007), Языковая картина мира в зеркале фразеологии. B: Chlebda, W. (red.), Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków. Opole, 49-66.]

Моль 1973: Moles, A. (1973), Sotsiodinamika kul’tury. Moskva. [Моль, А. (1973), Социодинамика культуры. Москва.]

Павлова/Безродный 2013: Pavlova, A. V./Bezrodnyy, M. V. (2013), Khitrushki i yedinorog: iż istorii lingvonacissizma. In: Pavlova, A. V. (ed.), Ot lingvistiki k mifu: lingvisticheskaya kul’turologiya v poiskakh «etnicheskoy mental’nosti». Sankt-Peterburg, 138-159. [Павлова, А. В./Безродный, М. В. (2013), Хитрушки и единорог: из истории лингвонарциссизма. В: Павлова, А. В. (ред.), От лингвистики к мифу: лингвистическая культурология в поисках «этнической ментальности». Санкт-Петербург, 138-159.]

Почепцов 2000: Pochepcov, G. G. (2000), Imidzhelogiya. Moskva. [Почепцов, Г. Г. (2000), Имиджелогия. Москва.]

Радченко 1990: Radchenko, O. A. (1990), Yazykovaya kartina mira ili yazykovoye mirosozidaniye? (K voprosu o postulatakh J. L.Veisgerbera). In: IAN OLYa. 5/49, 444-450. [Радченко, О. А. (1990), Языковая картина мира или языковое миросозидание? (К вопросу о постулатах Й. Л. Вайсгербера). B: ИАН ОЛЯ. 5/49, 444-450.]

Радченко 2014: Radchenko, O. (2014), Antagonizm universalistskogo i idioetnicheskogo podkhodov v sovremennoy filosofii yazyka v Rossii i Germanii. In: Kiklewicz, A. (ed.), Paradygmaty filozofii języka, literatury i teorii tekstu. Słupsk, 93-103. [Радченко О. (2014), Антагонизм универсалистского и идиоэтнического подходов в современной философии язык в России и Германии. В: Kiklewicz, A. (red.), Paradygmaty filozofii języka, literatury i teorii tekstu. Słupsk, 93-103.]

Рыльцева 2008: Ryl’tseva, M. V. (2008), Metodicheskiy kul’turalizm, sovremennaya filosofiya i arkhitektura. In: Al’manakh sovremennoy nauki i obrazovaniya. 12 (19), 140-151. [Рыльцева, М. В. (2008), Методический культурализм, современная философия и архитектура. B: Альманах современной науки и образования. 12 (19), 140-151.]

Рябчикова 2018: Ryabchikova, E. E. (2018), I magologiya kak razdel literaturovedcheskoy komparativistiki. In: Slovo.ru: baltiyskiy aktsent. 9/2, 52-59. [Рябчикова, Е. Е. (2018), Имагология как раздел литературоведческой компаративистики. B: Слово.ру: балтийский акцент. 9/2, 52-59.]

Сепир 1993: Sapir, E. (1993), Izbrannye trudy po yazykoznaniyu i kul’turologii. Moskva. [Сепир, Э. (1993), Избранные труды по языкознанию и культурологии. Москва.]

Серебренников 1988: Serebrennikov, B. A. (ed.) (1988), Rol’ chelovecheskogo faktora v yazyke. Yazykovaya kartina mira. Moskva. [Серебренников, Б. А. (ред.) (1988), Роль человеческого фактора в языке. Языковая картина мира. Москва.]

Страхов 1991: Strakhov, A. B. (1991), Kul’t khleba u vostochnykh slavyan: opyt etnolingvisticheskogo issledovaniya. München. [Страхов, А. Б. (1991), Культ хлеба у восточных славян: опыт этнолингвистического исследования. München.]

Толстой 1995: Tolstoy, N. I. (1995), Yazyk i narodnaya kul’tura: Ocherki po slavyanskoy mifologii i etnolingvistike. Moskva. [Толстой, Н. И. (1995), Язык и народная культура: Очерки по славянской мифологии и этнолингвистике. Москва.]

Трубецкой 1990: Trubezskoy, N. S. (1990), Vavilonskaya bashnya i smesheniye yazykov. In: IAN OLYa. 2/49, 152-160. [Трубецкой, Н. С. (1990), Вавилонская башня и смешение языков. B: ИАН ОЛЯ. 2/49, 152-160.]

Усачева 2008: Usacheva, V. V. (2008), Magiya slova i deystviya v narodnoy kul’ture slavyan. Moskva. [Усачева, B. B. (2008), Магия слова и действия в народной культуре славян. Москва.]

Шафиков 2013: Shafikov, S. (2013), Lingvokul’turologiya, yazyk i natsional’nyy mentalitet. In: Vestnik Bashkirskogo universiteta. 18/3, 763-777. [Шафиков, С. Г. (2013), Лингвокультурология, язык и национальный менталитет. B: Вестник Башкирского университета. 18/3, 763-777.]

Шафиков 2019: Shafikov, S. (2019), Yazyk, mental’nost’ i «yazykovoy mentalitet». In: Przegląd Wschodnioeuropejski. X/1, in press. [Шафиков, С. (2019), Язык, ментальность и «языковой менталитет». B: Przegląd Wschodnioeuropejski. X/1, в печати.]

Яворская 1992: Yavorskaya, G. M. (1992), Printsipy sotsiolingvisticheskogo podkhoda k izucheniyu yazyka. In: Mel’nichuk, A. S. (ed.), Metodologicheskiye osnowy novykh napravleniy v mirovom yazykoznaii. Kiev, 16-64. [Яворская, Г. М. (1992), Принципы социолингвистического подхода к изучению языка. B: Мельничук, А. С. (ред.), Методологические основы новых направлений в мировом языкознании. Киев, 16-64.]

Anusiewicz 1994: Anusiewicz, J. (1994), Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław.

Bartmiński 1990: Bartmiński, J. (1990), Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. Lublin 1990.

Bartmiński 1998: Bartmiński, J. (1998), Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki. W: Język a kultura. XII, 63-83.

Bartmiński/Grzeszczak 2014: Bartmiński, J./Grzeszczak, M (2014), Jak rekonstruować kanon wartości narodowych i europejskich? W: Etnolingwistyka. 26, 22-44.

Bartmiński/Niebrzegowska 1998: Bartmiński, J./Niebrzegowska, S. (1998), Profile a podmiotowa interpretacja świata. W: Bartmiński, J./Tokarski, R. (red.), Profilowanie w języku i w tekście. Lublin, 211-224.

Baudouin de Courtenay 1903: Baudouin de Courtenay, J. N. (1903), Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana. T. 33. Warszawa 1903, 278-296. Przedruk: Skarżyński 2016, 161-195.

Brzeziński 1988: Brzeziński J., (red.) 1988, Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych. Zielona Góra.

Chruszczewski 2011: Chruszczewski, P. (2011), Językoznawstwo antropologiczne. Zadania i metody. Wrocław.

Dąbrowska 2004-2005: Dąbrowska, A. (2004-2005), Współczesne problemy lingwistyki kulturowej. W: Postscriptum. 2-1(48-49), 140-155.

Finseraas 2010: Finseraas, Henning. 2010. What if Robin Hood is a social conservative? How the political response to increasing inequality depends on party polarization. „Socio-Economic Review” 8: 283-306.

Fleischer 1997: Fleischer, M. (1997), Das System der russischen Kollektivsymbolik. Eine empirische Untersuchung. München.

Garand 2010: Garand, J. C. (2010), Income Inequality, Party Polarization, and Roll-Call Voting in the U.S. Senate. In: The Journal of Politics. 72(4), 1109-1128.

Goddard 2004: Goddard, C. (2004). The ethnopragmatics and semantics of “active metaphors”. In: Journal of Pragmatics. 36, 1211-1230.

Grzegorczykowa 2014: Grzegorczykowa, R. (2014), O dwóch typach badań semantycznych. W: Prace Filologiczne. LXIV/2, 123-139.

Hall 1980: Hall, S. (1980), Cultural Studies: Two Paradigms. In: Media, Culture, and Society. 2 (1), 57-72.

Hazan 1995: Hazan, R. Y. (1995), Center Parties and Systemic Polarization: An Exploration of Recent Trends in Western Europe. In: Journal of Theoretical Politics. 7(4), 421-445.

Kajtoch 2008: Kajtoch, W. (2008): Językowe obrazy świata i człowieka w prasie młodzieżowej i alternatywnej, 1. Kraków.

Kiklewicz 2002: Kiklewicz, A. (2002), Paradygmaty lingwistyczno-filozoficzne w kontekście słowiańskich tradycji kulturowych. W: Zieliński, B. (red.), Narodowy i ponadnarodowy model kultury. Europa Środkowa i Półwysep Bałkański. Poznań, 263-278.

Kiklewicz 2012: Kiklewicz, A. (2012), Czwarte królestwo. Język a kontekst w dyskursach współczesności. Warszawa.

Kiklewicz 2013: Kiklewicz, A. (2013), К проблеме культурной обусловленности научных парадигм: структурализм в славянских лингвистических традициях ХХ века (польской, русской и чешской). W: Kiklewicz, A./Ważnik, S. (red.), Паланістыка – Полонистика– Polonistyka 2012. Мінск 2013; 231-253.

Kiklewicz 2015: Kiklewicz, A. (2015), W kierunku socjologii językoznawstwa: dywersyfikacja współczesnej wiedzy lingwistycznej w świetle socjologii nauki i teorii paradygmatów. W: Biuletyn PTJ. LXXI, 27-46.

Kiklewicz/Wilczewski 2011: Kiklewicz, A./Wilczewski, M. (2011), Współczesna lingwistyka kulturowa: zagadnienia dyskusyjne (na marginesie monografii Jerzego Bartmińskiego Aspects of Cognitive Ethnolinguistics). W: Biuletyn PTJ. LXVII, 164-178.

Malinowski 2000a: Malinowski, B. (2000), Dzieła. T. 8. Jednostka, społeczność, kultura. Warszawa.

Malinowski 2000b: Malinowski, B. (2000), Dzieła. T. 9. Kultura i jej przemiany. Warszawa.

Manelis Klein 2006: Manelis Klein, H. E. (2006), Anthropological Linguistics: Overview. In: Brown, K. (ed.), Encyclopedia of Linguistics. Amsterdam/Boston/Heidelberg etc., 296-304.

Nitsch 1960: Nitsch, K. (1960), Ze wspomnień językoznawcy. Kraków.

Palmer 1996: Palmer, G. (1996), Toward a Theory of Cultural Linguistics. Austin, TX.

Pisarkowa 1994: Pisarkowa, K. (1994), Z pragmatycznej stylistyki, semantyki i historii języka. Wybór zagadnień. Kraków.

Równiński 1984: Równiński, C. (1984), Przestrzeń logosu i czas historii. Warszawa.

Sartori 1976: Sartori, G. (1976), Parties and party systems: a framework for analysis. 1. Cambridge/ London/New York etc.

Sharifian 2008: Sharifian, F. (2008). Distributed, emergent cultural cognition, conceptualisation,

and language. In: Frank, R. M./Dirven, R./Ziemke T. et al. (eds.), Body, Language, and Mind. 2: Sociocultural Situatedness. Berlin/New York, 109-136

Sharifian 2016: Sharifian, F. (2016), Lingwistyka kulturowa. W: Etnolingwistyka. 28, 31-57. Skarżyński 2016: Skarżyński, M. (red.) (2016), Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa. II. Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane. Kraków.

Szymańska 1980: Szymańska, B. (1980), Co to jest strukturalizm. Wrocław etc.

Vereščagin 2002: Vereščagin, J. M. (2002), Poskommunistisches „Newspeak“: Ein Erbe des Totalitarismus (Betrachtungen zum Zeitraum zwischen 19./21. August 1991 und 3./4. Oktober 1993. In: Steinke, K. (Hrsg.), Die Sprache der Diktaturen und Diktatoren. Heidelberg, 202- 228.

Wierzbicka 1991: Wierzbicka, A. (1991), Cross-Cultural Pragmatics. The Semantics of Human Interaction. Berlin.

Zaniewski и др. 2016: Zaniewski, J./Grinev-Griniewicz, S./Nizhneva, N. (2016), Antropolingwistyka dzisiaj: wyniki i perspektywy. W: Scripta Neophilologica Posnaniensia. XVI, 157-169.
Pobierz


Opublikowane
30.12.2019

Cited By /
Share

Kiklewicz, A. (2019). Polish and Russian School of Cultural Linguistics: Similarity and Differences of Approaches: Польская и русская школы культурной лингвистики: сходство и различие подходов. Przegląd Wschodnioeuropejski, 10(2), 273–292. https://doi.org/10.31648/pw.5480

Aleksander Kiklewicz 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie





Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>