Moskiewska szkoła semantyczna a Polska szkoła składni semantycznej: rekonesans metalingwistyczny
Aleksander Kiklewicz
University of Warmia and Mazury in OlsztynDorota Szumska
Jagiellonian UniversityAbstrakt
The article, as reflected in the title, is an attempt to name the main similarities and differences between the theoretical ideas and the results of empirical research of the two most influential theoretical schools of semantics, i.e. the Moscow Semantic School (MSS) and the Polish School of Semantic Syntax (PSSS). The aim of the comparison is to make it clear that, in spite of a common epistemological ground, which lies in functionalism and an integrated approach to semantics and syntax, MSS and PSSS prioritize the problem of a complex description of the semantics of lexical units in a different way. MSS puts stress on the troubled relationship between semantics and lexicography, focusing on the lexicographical application of semantic analysis, while PSSS examines the sentence-forming formalization of the propositional structure within the scope of the explication of its components. The final conclusion is that, although it would be naive to assume that MSS and PSSS can work hand in hand, it would be reasonable to expect that they can learn from mutual experiences and inspire each other to improve the explanatory adequacy of research results, contributing to the theory of lexical semantics.
Słowa kluczowe:
Wybrano:the Moscow Semantic School, the Polish School of Semantic Syntax, metalinguistics, functional linguistics, semantics, syntax, integrated description of language, predicate-argument structureBibliografia
Anderson, J. R. (2000), Kognitive Psychologie. Heidelberg Berlin. Google Scholar
Apresjan, J. D. (1967), Eksperimental’noje issledovanije semantiki russkogo glagola. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. (1994), O jazyke tolkovanij i semantičeskich primitivach. In: Izvestija RAN. Serija Literatura i jazyk. 53 (4), 27-40. Google Scholar
Apresjan, J. D. (2005), O Moskovskoj semantičeskoj škole. In: Voprosy jazykoznanija. 1, 1-28. Google Scholar
Apresjan, J. D. (2010) (red.), Teoretičeskie problemyrusskogo sintaksisa. Vzaimodejstvie grammatiki i slovarja. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. (red.) (2014a), Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. A-B. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. (red.) (2014b), Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. V-G. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. (red.) 2017. Aktivnyj slovar’ russkogo jazyka. D-Z. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. | Babickij, K. M. (1966), Raboty LMP MGPIIJ po semantike. In: Computational Linguistics. 5, 1-18. Google Scholar
Apresjan, J. D. | Boguslavskij, I. M. (1989), Lingvističeskoe obespečenie sistemy ETAP-2. Moskva. Google Scholar
Apresjan, J. D. | Jomdin, L. L. (1989), Konstrukcjii tipa negde spat’: sitaksis, semantika, leksikografija. In: Semiotika i informatika. 29, 34-92 Google Scholar
Awdiejew, A. | Habrajska, G. (2004), Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej. T. 1. Łask. Google Scholar
Banasiak, J. (2010), Wbudowane pozycje argumentowe a intensjonalna zupełność propozycji. W: Slavia Meridionalis. 10, 13-22.
Crossref
Google Scholar
Banasiak, J. (2019), The Polish School of Semantic Grammar (Polish Semantic Grammar Circle). In: Terminologichnyi visnik. 5, 130-139.
Crossref
Google Scholar
Bendix, E. H. (1971), The Data of Semantic Description. In: Steinberg, D. D. | Jakobovits, L. A. (eds.), Semantics. An Interdisciplinary Reader in Philosophy, Linguistics and Psychology. Cambridge, 393-409. Google Scholar
Bierwisch, M. (Hrsg.) (1980), Psychologische Effekte sprachlicher Strukturkomponenten. München.
Crossref
Google Scholar
Bogusławski, A. (2011), Reflections on Wierzbicka’s explications & related essays. Warszawa. Google Scholar
Bojar, B. (1975), Polskie czasowniki z wbudowanym argumentem. W: Polonica. I, 167-185. Google Scholar
Bol’šakov, I. A. | Gel’bukh, A. F. (2000), Model’ smysl – tekst: tridcat’ let spustja. In: International Forum on Information and Documentation 1. https://www.gelbukh.com/CV/Publications/2000/Forum-MTM-rus.htm. Google Scholar
Bondarko, A. V. (1984), Funkcional’naja grammatika. Leningrad. Google Scholar
Bresnan, J. | Asudeh, A. | Toivonen, I. et al. (2016), Lexical-functional Syntax. Hoboken.
Crossref
Google Scholar
Christmann, U. (1989), Modelle der Textverarbeitung. Textverarbeitung als Textverstehen. Münster. Google Scholar
Dik, S. C. (1997), The Theory of Functional Grammar. Berlin | New York. Google Scholar
Dobaczewski, A. (2002), Zjawiska percepcji wzrokowej. Studium semantyczne. Wrocław. Google Scholar
Eismann, W. (1999), Phraseologie. In: Jachnow, H. (Hrsg.), Handbuch der sprachwissenschaftlichen Russistik und ihrer Grenzdisziplinen. Wiesbaden, 321-366. Google Scholar
Foley, W. A. | Valin, R. D. van (1984), Functional syntax and universal grammar. Cambridge etc. Google Scholar
Guo, L. (2018), Scientific Ideas of Moscow Semantic School in China: Borrowing, Adoption and Transformation. In: Nauchnyi dialog. 12, 47-63.
Crossref
Google Scholar
Holmes, V. | Stowe, L. | Cupples, L. (1989), Lexical Expectations in Parsing Complement-Verb Sentences. In: Journal of Memory and Language. 28, 668-689.
Crossref
Google Scholar
Jomdin, L. L. (2003), Semantika ponimanija: leksikografičeskij portret glagola ponimat’ In: Trudy meždunarodnoj konferencii “Dialog” 2003. http://www.dialog-21.ru/Archive/2003/Iomdin.pdf. Google Scholar
Jomdin L. L. (2006a), Jazykovaja model’ ponimanija. In: Apresjan, J. D. (red.), Jazykovaja kartina mira i sistemnaja leksikografija. Moskva, 517-560. Google Scholar
Jomdin, L. L. (2006b), Mnogoznačnye sintaksičeskie frazemy: meždu leksikoj i sintaksisom. In: Komp’juternaja lingvistika i intellektual’nye technologii. Trudy meždunarodnoj konferencji “Dialog” 2006. Moskva, 202-206. Google Scholar
Jomdin, L. L. (2008), V glubinach mikrosintaksisa: odin leksičeskij klass sintaksičeskich frazem. In: Trudy meždunarodnoj konferencii “Dialog” 2008. Moskva. https://www.dialog-21.ru/media/1748/27.pdf. Google Scholar
Karolak, S. (1984), Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Topolińska, Z. (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Warszawa, 11-212. Google Scholar
Karolak, S. (2001), Od semantyki do gramatyki. Warszawa | Kraków. Google Scholar
Karolak, S. (2002a), Instrukcja dla zespołów narodowych realizujących projekt „Składnia porównawcza języków słowiańskich II połowy XX wieku” [maszynopis]. Google Scholar
Karolak, S. (2002b), Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Kempson, R. | Meyer-Viol, W. | Gabbay, D. M. (2001), Dynamic Syntax. The Flow of Language Understanding. Oxford | Malden. Google Scholar
Kiklewicz, A . (2014), Nowe g atunki – nowa składnia? Realizacja p odstawowych s truktur zdaniowych w tekstach forów internetowych (na przykładzie zdań z verba cogitandi) In: Scheller-Boltz, D. (Hrsg.), Die polnische Sprache – 25 Jahre nach der Wende. Hildesheim | Zürich | New York, 285-310. Google Scholar
Kiklewicz, A. (2015), Sintaksičeskaja informacija v leksikografičeskom opisanii slova (na materiale mental’nych glagolov). In: Kamalova, A. A (red.), Russkaja leksikografija včera, segodnja, zavtra. Olsztyn, 33-57. Google Scholar
Kiklewicz, A. (2021), Bessojuznyj sentencial’nyj aktant v svete eksplikativnogo sintaksisa. In: Slavia. 90 (2), 220-239. Google Scholar
Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. (red.) (2010), Podstawowe struktury zdaniowe współczesnych języków słowiańskich: białoruski, bułgarski, polski. Olsztyn. Google Scholar
Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019a), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część I. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan. waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/. Google Scholar
Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019b), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część II.1. Verba Cogitandi. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/ Google Scholar
Kiklewicz, A. | Korytkowska, M. | Mazurkiewicz-Sułkowska, J. et al. (2019c), Zintegrowany opis semantyczno-syntaktyczny czasowników bułgarskich, polskich i rosyjskich (verba cogitandi i verba sentiendi). Część II.2. Verba Sentiendi. (Seria Prace Slawistyczne. Slavica, t. 145). Warszawa. https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1087/. Google Scholar
Kintsch, W. (1974) The representation of meaning in memory. Hillsdale. Google Scholar
Kintsch, W. van Dijk, T. A. (1978), Toward a model of text comprehension and production. In: Psychological Review. 85, 363-394.
Crossref
Google Scholar
Korytkowska, M. (1992), Typy pozycji predykatowo-argumentowych. Warszawa. Google Scholar
Korytkowska, M. | Małdżijewa, W. (2002), Od zdania złożonego do zdania pojedynczego (nominalizacja argumentu propozycjonalnego w języku polskim i bułgarskim). Toruń. Google Scholar
Laskowski, R. (2011), Kilka uwag o poststrukturalizmie (głos w dyskusji). W: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. LXVII, 91-95. Google Scholar
Lehmann, C. (1988), Typology of clause linkage. In: Haiman, J. | Thomson, S. A. (eds.), Clause Combining in Grammar and Discourse. Amsterdam | Philadelphia, 181-225.
Crossref
Google Scholar
Mel’čuk, I. A. (1995), Russkij jazyk v modeli „smysl – tekst”. Moskva | Vena. Mel’čuk, I. A. (1999), Opyt teorii lingvističeskich modelej „smysl – tekst”. Moskva. Google Scholar
Mel’čuk, I. A. | Žolkovskij, A. K. (1984), Tolkovo-kombinatornyj slovar’ sovremennogo russkogo jazyka. Vien. Google Scholar
Melikijan, V. J. (2014), Sovremenyyj russkij jazyk. Sintaksičeskaja frazeologija. Moskva. Merzljakova, A. C. (2003), Tipy semantičeskogo varirovanija prilagatel’nykh polja “vospirijatie”. Na materiale anglijskogo, russkogo i francuzskogo jazykov. Moskva. Google Scholar
Miczka, E. (2002), Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu. Katowice. Google Scholar
Mustajoki, A. (2006), Teorija funkcionalʹnogo sintaksisa. Ot semantičeskich struktur k jazykovym sredstvam. Moskva. Google Scholar
Nikolovska, V. (2011), Polskata semantička sintaksa. In: Prilozi na Makedonska Akademija na Naukite i Umetnostite. XXXVI (1-2), 235-254. Google Scholar
Nikolovska, V. (2017), Semantikata na glagolot zaboravi i nejzinite sintaksički projekcii. In:Knowledge. 16 (2), 809-816. Google Scholar
Padučeva, E. V. (1975), Nekotorye problemy modelirovanija sootvetstvija meždu tekstom i smyslom v jazyke. In: Izvestija Akademii Nauk SSSR. Serija Literatury i Jazyka. 34 (6), 548-559. Google Scholar
Padučeva, E. V. (2009), Stat’i raznych let. Moskva. Google Scholar
Papierz, M. (2013), Podstawowe struktury składniowe współczesnego języka słowackiego. Kraków. Parkes, A. P. (2002), Introduction to Language, Machines and Logic. Computable Languages, Abstract Machines and Formal Logic. London. Google Scholar
Projekt (2009-2010), Aktivnyj slovar’ russkogo jayzka kak osnovnoj tekst o njom. https://www. academia.edu/8176058/. Google Scholar
Przepiórkowski, A. (2015), Towards a linguistically-oriented textual entailment test-suite for Polish based on the semantic syntax approach. In: Cognitive Studies. 15, 177-191.
Crossref
Google Scholar
Rachilina, E. V. | Plungjan, V. A. (2011), J. D. Apresjan kak teoretik grammatiki konstrukcij, L. | Krysin, L. (red.), Slovo i jazyk. Sbornik statej k vos’midesjati- letiju akademika J. D. Apresjana. Moskva, 548-555. Google Scholar
Rauche, G. A. (1974), The Abdication of Philosophy = The Abdication of Man: A Critical Study of the Interdependence of Philosophy as Critical Theory and Man as a Free Individual. The Hague.
Crossref
Google Scholar
Revzin, I. I. (1977), Soveremennaja strukturnaja lingvistika. Problemy i metody. Moskva. Google Scholar
Ruda, M. (2017), On the syntax of missing objects. A study with special references to English, Polish and Hungarian. Amsterdam.
Crossref
Google Scholar
Sucharowski, W. (1996), Sprache und Kognition. Neuere Perspektiven in der Sprachwissenschaft. Opladen.
Crossref
Google Scholar
Szumska, D. (2006), Przymiotnik jako przyłączone wyrażenie predykatywne. Analiza formalizacji struktur propozycjonalnych w warunkach predykacji niezdaniotwórczej. Kraków. Google Scholar
Szumska, D. (2012), Struktura (nie)obecna. Głos w dyskusji o metodzie poszukiwania znaczeń niewyrażonych. W: LingVaria. VII (1), 37-45. Google Scholar
Szumska, D. (2017), Struktura predykatowo-argumentowa jako narzędzie analizy tekstu: pro et contra. W: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. 52, 264-277.
Crossref
Google Scholar
Szumska, D. | Ozga, K. (2020), Eksplicytacja: zjawisko → koncept → termin w perspektywie metodologii modelu składni propozycjonalnej. Lingwistyczny głos w dyskusji o uniwersaliach translatologicznych. W: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. LXXVI, 409-423.
Crossref
Google Scholar
Šmelev, D. N. (1977), Sovremennyj russkij jazyk. Leksika. Moskva. Google Scholar
Topolińska, Z. (red.) (1984, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część I. Składnia. Warszawa. Google Scholar
Uryson, E. V. (2003), Problemy issledovanija jazykovoj kartiny mira. Moskva. Valin, R. D. van. (2001), An Introduction to Syntax. Cambridge. Google Scholar
Wierzbicka, A. (1966), Spór o metodę we współczesnym językoznawstwie. W: Kultura i Społeczeństwo. 10, 135-160. Google Scholar
Wierzbicka, A. (1969), Dociekania semantyczne. Wrocław. Google Scholar
Wierzbicka, A. (1986), Tolkovo-kombinatornyj slovar’ sovremennogo russkogo jazyka by Igor’ Mel’čuk, Aleksandr Žolkovskij (reviewed work). In: Language. 62 (3), 684-687.
Crossref
Google Scholar
Williams, A. (2015), Arguments in syntax and semantics. Cambridge.
Crossref
Google Scholar
Zolotova, G A. (1988), Sintaksičeskij slovar’. Repertuar ėlementarnych edinic russkogo jazyka. Moskva. Google Scholar
Żmigrodzki, P. (2003.), Metalingwistyka jako krytyka idei i tekstów językoznawczych. W: Polonica. XXII-XXIII, 5-17. Google Scholar
Żmigrodzki, P. (2006), Metalingwistyka. W: Stalmaszczyk, P. (red.), Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. Łódź, 57-73. Google Scholar
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
Jagiellonian University
Inne teksty tego samego autora
- Aleksander Kiklewicz, Fascynacja jako kategoria komunikacji w internecie (na przykładzie rosyjskiego portalu rambler.ru) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 9 Nr 2 (2018): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Text fragmentation as a measure of persuasivity in the information services in Internet , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 8 Nr 1 (2017): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Polska — Rosja: wzajemne wartościowanie (na podstawie analizy korpusowej) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 8 Nr 2 (2017): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Polish and Russian School of Cultural Linguistics: Similarity and Differences of Approaches , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 10 Nr 2 (2019): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Struktury propozycjonalno-semantyczne w bułgarskich, polskich i rosyjskich zdaniach ufundowanych na predykatach w formie verba cogitandi i verba sentiendi , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 9 Nr 1 (2018): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Typology of syntactic realization forms of propositional argument (on the example of Russian emotional verbs) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 10 Nr 1 (2019): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Imagologia a konstruktywizm , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 11 Nr 2 (2020): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Helena Pociechina, Language creativity of the protest discourses in Belarus after the 2020 presidential election , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 12 Nr 1 (2021): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, Active processes in the terminology of modern linguistics , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 11 Nr 1 (2020): Przegląd Wschodnioeuropejski
- Aleksander Kiklewicz, О конъюнктивном употреблении разделительных союзов (на материале польского и русского языков) , Przegląd Wschodnioeuropejski: Tom 12 Nr 2 (2021): Przegląd Wschodnioeuropejski